साहित्य अकादमी पुरस्कार मराठी

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से
साहित्य अकादमी पुरस्कार (मराठी भाषा)
देश भारत
प्रथम सम्मानित १९५५
अंतिम सम्मानित २०१७

साहित्य अकादमी पुरस्कार एक साहित्यिक सम्मान है जो कुल २४ भाषाओं में प्रदान किया जाता हैं और मराठी भाषा इनमें से एक भाषा है।

साहित्य अकादमी पुरस्कार विजेता[संपादित करें]

मराठी भाषा के साहित्य अकादमी पुरस्कार विजेता इस प्रकार हैँ: [1]

वर्ष लेखक कृति शैली
१९५५ लक्ष्मणशास्त्री जोशी वैदिक संस्कृतिचा विकास सांस्कृतिक इतिहास
१९५६ बाळ सीताराम मर्ढेकर सौन्दर्य आणि साहित्य सौंदर्यशास्त्र का अध्ययन
१९५७ पुरस्कार वितरण नाही
१९५८ चिंतामण कोल्हटकर बहुरूपी आत्मकथा
१९५९ जी. टी. देशपाण्डे भारतीय साहित्य शास्त्र कविताओं पर ग्रंथ
१९६० विष्णु सखाराम खांडेकर ययाति उपन्यास
१९६१ दत्तात्रेय नरसिंह गोखले डॉ. केतकर जीवन-चरित्र
१९६२ पुरुषोत्तम यशवंत देशपांडे अनामिकाची चिन्तनिका दार्शनिक विचार
१९६३ श्रीपाद नारायण पेंडसे रथचक्र उपन्यास
१९६४ रणजीत देसाई स्वामी उपन्यास
१९६५ पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे व्यक्ति आणि वल्ली रेखाचित्र
१९६६ त्र्यंबक शंकर शेजवलकर श्री शिव छत्रपति ऐतिहासिक अनुसंधान
१९६७ एन. जी. कालेलकर भाषा : इतिहास आणि भूगोल भाषाई अध्ययन
१९६८ इरावती कर्वे युगान्त महाभारत का विवेचन
१९६९ श्रीनिवास नारायण बनहट्टी नाट्याचार्य देवल जीवन-चरित्र
१९७० नरहर रघुनाथ पाठक आदर्श भारत–सेवक जीवन-चरित्र
१९७१ दुर्गा भागवत पैस निबंध
१९७२ गोदावरी परुलेकर जेव्हा माणूस जागा होतो आत्मकथा
१९७३ गुरुनाथ आबाजी कुलकर्णी काजळमाया लघु कथाएँ
१९७४ विष्णु वामन शिरवाडकर 'कुसुमाग्रज' नट सम्राट नाटक
१९७५ आर. बी. पाटणकर सौन्दर्य मीमांसा सौंदर्यशास्र
१९७६ गोपाल नीलकंठ दांडेकर स्मरणगाथा आत्मकथात्मक उपन्यास
१९७७ आत्माराम रावजी देशपांडे 'अनिल' दशपदी कविता
१९७८ चिंतामणी त्र्यंबक खानोलकर 'आरती प्रभु' नक्षत्रांचे देणे कविता
१९७९ शरश्चंद्र मुक्तिबोध सृष्टि, सौंदर्य आणि साहित्यमूल्य साहित्यिक आलोचना
१९८० मंगेश के. पाडगाँवकर सलाम कविता
१९८१ लक्ष्मण माने उपरा आत्मकथा
१९८२ प्रभाकर आत्माराम पाध्ये सौन्दर्यानुभाव साहित्यिक आलोचना
१९८३ व्यंकटेश माडगूळकर सत्तांतर उपन्यास
१९८४ इंदिरा संत गर्भरेशीम कविता
१९८५ विश्राम बेडेकर एक झाड आणि दोन पक्षी आत्मकथा
१९८६ नागोराव घनश्याम देशपांडे खूणगाठी कविता
१९८७ रा. चिं. ढेरे श्री विट्ठल : एक महासमन्वय साहित्यिक आलोचना
१९८८ लक्ष्मण गायकवाड उचल्या आत्मकथा
१९८९ प्रभाकर वामन ऊर्ध्वेरेषे हरवलेले दिवस आत्मकथा
१९९० आनंद रतन यादव झोंबी आत्मकथात्मक उपन्यास
१९९१ भालचंद्र वनाजी नेमाडे टीका स्वयंवर आलोचना
१९९२ विश्वास पाटील झाडा झडती उपन्यास
१९९३ विजया राजाध्यक्ष मर्ढेकरांची कविता : स्वरूप आणि संदर्भ साहित्यिक आलोचना
१९९४ दिलीप पुरुषोत्तम चित्रे एकूण कविता–1 कविता
१९९५ नामदेव कांबळे राघववेळ उपन्यास
१९९६ गंगाधर गाडगीळ एका मुंगीचे महाभारत आत्मकथा
१९९७ मधुकर वासुदेव धोंड ज्ञानेश्वरीतील लौकिक सृष्टि आलोचना
१९९८ सदानंद श्रीधर मोरे तुकाराम दर्शन आलोचना
१९९९ रंगनाथ पठारे ताम्रपट उपन्यास
२००० नामदेव धोंडो महानोर पानझड कविता
२००१ राजन गवस तणकट उपन्यास
२००२ महेश एलकुंचवार युगान्त नाटक
२००३ त्र्यंबक विनायक सरदेशमुख डांगोरा : एका नगरीचा उपन्यास
२००४ सदानंद नामदेवराव देशमुख बारोमास उपन्यास
२००५ अरुण कोलटकर भिजकी वही कविता
२००६ आशा बगे भूमी उपन्यास
२००७ जी. एम. पवार महर्षी विट्ठल रामजी शिंदे : जीवन व कार्य जीवन-चरित्र
२००८ श्याम मनोहर उत्सुकतेने मी झोपलो उपन्यास
२००९ वसंत आबाजी डहाके चित्रलिपी कविता
२०१० अशोक रामचन्द्र केलकर रुजुवात आलोचना
२०११ माणिक गोडघाटे 'ग्रेस' वाऱ्याने हलते रान निबंध
२०१२ जयंत पवार फिनिक्सच्या राखेतून उठला मोर लघु कथाएँ
२०१३ सतीश काळसेकर वाचणाऱ्याची रोजनिशी निबंध
२०१४ जयंत विष्‍णु नारळीकर चार नगरातले माझे विश्‍व आत्मकथा
२०१५ अरुण खोपकर चलत्-चित्रव्‍यूह संस्मरण
२०१६ आसाराम लोमटे आलोक लघु कथाएँ
२०१७ श्रीकांत देशमुख बोलावे ते आम्ही कविता
  • - मरणोपरांत सम्मानित किया गया

अनुवाद पुरस्कार विजेता[संपादित करें]

साहित्य अकादमी ने १९८९ से अनुवाद के लिए नया पुरस्कार शुरू किया। इस पुरस्कार के विजेता इस प्रकार हैँ: [2]

वर्ष लेखक कृति शैली मूल लेखक मूल कृति मूल भाषा
१९८९ उमा विरुपाक्ष कुलकर्णी वंशवृक्ष उपन्यास एस. एल. भैरप्प वंशवृक्ष कन्नड़
१९९० श्रीपाद जोशी रागदरबारी उपन्यास श्रीलाल शुक्ल रागदरबारी हिन्दी
१९९१ चन्द्रकान्त पाटील तमस उपन्यास भीष्म साहनी तमस हिन्दी
१९९२ नरेश कावडी कारमेलीन उपन्यास दामोदर माऊज़ो कारमेलीन कोंकणी
१९९३ विलास गीते रबिन्द्रनाथांच्या सहवासात कविता मैत्रेयी देवी मनगुप्ते रबिन्द्रनाथा बंगाली
१९९४ उषा पुरोहित सात पाउले आकाशी उपन्यास कुंदनिका कपाड़िया सात पगलान आकाशमान गुजराती
१९९५ प्रदीप देशपांडे आधुनिक स्तोत्र कविता निसिम एजेकील लैटर-डे-स्लम्स अंग्रेज़ी
१९९६ वसंत केशव पाटील दशद्वार ते सोपान आत्मचरित्र हरिवंश राय बच्चन दशद्वार से सोपान तक हिन्दी
१९९७ चंद्रकांत भानजल साक्षीदार उपन्यास जितेंद्र भाटिया प्रत्यक्षदर्शी हिन्दी
१९९८ निशिकांत ठाकर सदारा नौकराचा उपन्यास विनोद कुमार शुक्ल नौकर की कमीज हिन्दी
१९९९ हेमा जावडेकर रुक्मिणी ना राधा ना उपन्यास अमृता प्रीतम ना राधा ना पंजाबी
२००० धनश्री हलबे ओसेपची मुले उपन्यास तकाजी शिवशंकरा पिल्लै ओसेपपिन्ते मक्कल मलयालम
२००१ भास्कर लक्ष्मण भोळे डॉ बाबासाहेब अंबेडकर: अनुभव और आठवणी जीवन-चरित्र नानक चंद रत्तु रेमिनेसिन्स एंड रीमेम्बरेंस औफ़ डॉ॰ बी॰ आर॰ अम्बेडकर अंग्रेज़ी
२००२ इब्राहिम अफगाण हक आत्मचरित्र निदा फाजली दिवारों के बीच उर्दू
२००३ अपर्णा वेलणकर द गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्स उपन्यास अरुंधति राय द गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्स अंग्रेज़ी
२००४ मृणालिनी प्रभाकर गडकरी देवदास उपन्यास शरत्चन्द्र चट्टोपाध्याय देवदास बंगाली
२००५ अशोक जैन अंतःस्थ आत्मचरित्र पी॰ वी॰ नरसिंहराव द इनसाईडर अंग्रेज़ी
२००६ आसवरी काकडे बोल माधवी कविता चन्द्र प्रकाश देवल बोलो माधवी हिन्दी
२००७ रंजना पार्थक पहिली जाग उपन्यास सुनील गंगोपाध्याय प्रथम आलो बंगाली
२००८ सूर्यनारायण रणसुबे खोट सत्य उपन्यास यशपाल झूठा सच हिन्दी
२००९ जयप्रकाश सावंत कलिकथा वाया बाईपास उपन्यास अलका सरावगी कलिकथा वाया बाईपास हिन्दी
२०१० सरोज देशपांडे अशी काळवेळ उपन्यास शशि देशपांडे अ मैटर औफ़ टाइम अंग्रेज़ी
२०११ कविता महाजन रजाई लघु कथाएँ इस्मत चुग़ताई लिहाफ़ उर्दू
२०१२ शारदा साठे पंथस्थ: एका भारतीय साम्यवादी नेत्याची मुशाफिरी जीवन-चरित्र मोहित सेन अ ट्रैवलर एंड द रोड अंग्रेज़ी
२०१३ फादर फ्रान्सिस डी'ब्रिटो सुबोध बाइबल-नया करार धार्मिक ग्रंथ - बायबल: द न्यू टेस्टमेंट अंग्रेज़ी
२०१४ एम. एस. पाटील स्मृतिभ्रंशा नंतर साहित्यिक आलोचना गणेश डेव्ही आफ्टर अम्नेशिया अंग्रेज़ी
२०१५ डॉ. बलवंत जेऊरकर "दोन ओळींच्या दरम्यान" कविता संग्रह राजेश जोशी "दो पंक्तियों के बीच" हिंदी
२०१६ मिलिंद चंपानेरकर लोकशाहीवादी अम्मीस दीर्घपत्र आत्मचरित्र सईद अख्तर मिर्झा अम्मी: लेटर टू अ डेमोक्रेटिक मदर अंग्रेज़ी
२०१७ सुजाता देशमुख गौहर जान म्हणतात मला आत्मचरित्र विक्रम संपथ माय नेम इस गौहर जान अंग्रेजी

बाल साहित्य पुरस्कार विजेता[संपादित करें]

साहित्य अकादमी ने २०१० से बाल साहित्य के लिए नया पुरस्कार शुरू किया। इस पुरस्कार के विजेता इस प्रकार हैँ: [3]

वर्ष लेखक कृति शैली
२०१० अनिल अवचट सृष्टीत... गोष्टीत कहानी संग्रह
२०११ दिलीप प्रभावळकर बोक्या सातबंडे (भाग ४ एवं ५) कहानी–संग्रह
२०१२ बाबा भांड बाल साहित्य में कुल योगदान के लिये
२०१३ अनंत भावे बाल साहित्य में कुल योगदान के लिये
२०१४ माधुरी पुरन्‍दरे बाल साहित्य में कुल योगदान के लिये
२०१५ लीलाधर हेगड़े बाल साहित्य में कुल योगदान के लिये
२०१६ राजीव तांबे बाल साहित्य में कुल योगदान के लिये
२०१७ एल.एम. कडू खारीचा वाटा उपन्‍यास

युवा पुरस्कार विजेता[संपादित करें]

साहित्य अकादमी ने २०११ से युवा लेखकों के लिए नया पुरस्कार शुरू किया। इस पुरस्कार के विजेता इस प्रकार हैँ: [4]

वर्ष लेखक कृति शैली
२०११ ऐश्वर्य पाटेकर भुईशास्त्र काव्य
२०१२ धर्मकीर्ति सुमंत पाणी चारू, आरो इत्यादि नाटक
२०१३ रवि कोरडे धूसर झालं नसतं गाव काव्य
२०१४ अवधूत डोंगरे स्‍वातहल फालतू समाजन्‍याची गोष्‍ठ उपन्‍यास
२०१५ वीरा राठौड़ सेन साई वेस काव्य
२०१६ मनस्विनी लता रवींद्र ब्‍लॉगच्‍या आरशापल्‍याड कहानी
२०१७ राहुल कौसंबी उभं-आडवं कहानी-संग्रह
२०१९ सुशिलकुमार शिंदे शहर आत्महत्या करायचं म्हणतयं काव्य

सन्दर्भ[संपादित करें]

  1. "Akademi Awards (1955-2016)" [अकादमी पुरस्कार (१९५५-२०१६)]. साहित्य अकादमी (अंग्रेज़ी में). १९ जुलाई २०१७. मूल से 4 मार्च 2016 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि २० जुलाई २०१७.
  2. "Akademi Translation Awards (1989-2016)" [अकादमी अनुवाद पुरस्कार (१९८९-२०१६)]. साहित्य अकादमी (अंग्रेज़ी में). १९ जुलाई २०१७. मूल से 23 जून 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि २१ जुलाई २०१७.
  3. "बाल साहित्य पुरस्कार (2010-2016)". साहित्य अकादमी. १९ जुलाई २०१७. मूल से 2 अगस्त 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि ४ अगस्त २०१७.
  4. "Yuva Puraskar (2011-2017)" [युवा पुरस्कार (२०११-२०१७)]. साहित्य अकादमी (अंग्रेज़ी में). २६ जुलाई २०१७. मूल से 5 अगस्त 2016 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि २६ जुलाई २०१७.