साहित्य अकादमी पुरस्कार संस्कृत

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से
साहित्य अकादमी पुरस्कार (संस्कृत भाषा)
देश भारत
प्रथम सम्मानित १९५५
अंतिम सम्मानित २०१६

साहित्य अकादमी पुरस्कार एक साहित्यिक सम्मान है जो कुल २४ भाषाओं में प्रदान किया जाता हैं और संस्कृत भाषा इन में से एक भाषा हैं।

साहित्य अकादमी पुरस्कार विजेता[संपादित करें]

संस्कृत में दिए गए साहित्य अकादमी पुरस्कारों की सूची इस प्रकार है:[1]

वर्ष लेखक कृति शैली
१९५५ पुरस्कार वितरण नाही
१९५६ महामहोपाध्याय पी.वी. काणे हिस्ट्री ऑफ़ धर्मशास्त्र खंड IV शोध
१९५७ पुरस्कार वितरण नाही
१९५८ पुरस्कार वितरण नाही
१९५९ पुरस्कार वितरण नाही
१९६० पुरस्कार वितरण नाही
१९६१ गिरधर शर्मा चतुर्वेदी वैदिक विज्ञान और भारतीय संस्कृति शोध
१९६२ पुरस्कार वितरण नाही
१९६३ बी.एन. कृष्णमूर्ति शर्मा ए हिस्ट्री ऑफ़ द्वैत स्कूल ऑफ़ वेदांत एंड इट्स लिटरेचर शोध
१९६४ महामहोपाध्याय गोपीनाथ कविराज तांत्रिक वाङ्मय में शाक्त दृष्टि शोध
१९६५ पुरस्कार वितरण नाही
१९६६ वे. राघवन भोज श्रृंगार प्रकाश सौन्दर्यशास्त्र
१९६७ रामरूप पाठक चित्रकाव्य कौतुकम् काव्य
१९६८ सत्यव्रत शास्त्री श्री गुरुगोविन्दसिंहचरितम् काव्य
१९६९ पुरस्कार वितरण नाही
१९७० वी. सुब्रह्मण्य शास्त्री शब्दतरंगिणी शब्दार्थ गवेषणा
१९७१ पुरस्कार वितरण नाही
१९७२ पुरस्कार वितरण नाही
१९७३ एम. एस. अणे श्रीतिलकयशोर्णव: महाकाव्य
१९७४ एस. वी. वर्णेकर श्रीशिवपराज्योदयम् महाकाव्य
१९७५ पुरस्कार वितरण नाही
१९७६ पुरस्कार वितरण नाही
१९७७ शांतिभिक्षु शास्त्री बुद्धविजय काव्यम् कविता–संग्रह
१९७८ पुरस्कार वितरण नाही
१९७९ के. एन. एषुत्तचन केरलोदय: महाकाव्य
१९८० पी.सी. देवसिया खिस्तुभागवतम् महाकाव्य
१९८१ जगन्नाथ पाठक कापिशायनी कविता–संग्रह
१९८२ पी. के. नारायण पिळ्ळै विश्वभानु महाकाव्य
१९८३ पंढरीनाथाचार्य गलगली श्री शंबुलिंगेश्वर विजयचंपू जीवनी
१९८४ श्रीनाथ एस. हसूरकर सिन्धु कन्या ऐतिहासिक उपन्यास
१९८५ वसंत त्र्यंबक शेवड़े विन्ध्यवासिनी विजयमहाकाव्यम् महाकाव्य
१९८६ कालिकाप्रसाद शुक्ल श्री राधाचरित महाकाव्यम् महाकाव्य
१९८७ विश्वनारायण शास्त्री अविनाशि उपन्यास
१९८८ अभिराज राजेन्द्र मिश्र इक्षुगंधा कहानी–संग्रह
१९८९ रामकरण मिश्र संध्या कविता–संकलन
१९९० आगेटि परीक्षित शर्मा श्रीमत्प्रतापराणायनं महाकाव्यम् बृहत् काव्य
१९९१ रेवाप्रसाद द्विवेदी स्वातंत्र्यसंभवम् महाकाव्य
१९९२ हरिनारायण दीक्षित भीष्मचरितम् (महाकाव्य
१९९३ जग्गु वकुलभूषण जयंतिका गद्य–गल्प
१९९४ राधावल्लभ त्रिपाठी संधानम् कविता–संग्रह
१९९५ श्रीराधापंचशती रसिक बिहारी जोशी काव्य
१९९६ केशवचंद्र दाश ईशा कविता–संकलन
१९९७ श्यामदेव पाराशर त्रिवेणी कविता–संग्रह
१९९८ बच्चूलाल अवस्थी प्रतानिनी कविता–संकलन
१९९९ श्रीनिवास रथ तदेव गगनं सैवधरा कविता–संग्रह
२००० एस. श्रीनिवास शर्मा श्रीचंद्रशेखरेन्द्रसरस्वतीविजयम् महाकाव्य
२००१ पी. श्रीरामचंद्रुडु को वै रस: निबंध–संग्रह
२००२ काशीनाथ मिश्र हर्षचरित–मंजरी कविता–संग्रह
२००३ भास्कराचार्य त्रिपाठी निर्झरिणी कविता
२००४ देवर्षि कलानाथ शास्त्री आख्यानवल्लरी कथा–संग्रह
२००५ स्वामी रामभद्राचार्य श्रीभार्गवराघवीयम् महाकाव्य
२००६ हर्षदेव माधव तव स्पर्शे स्पर्शे कविता–संग्रह
२००७ हरिदत्त शर्मा लसल्लतिका कविता–संग्रह
२००८ ओम्प्रकाश पाण्डेय रसप्रिया–विभावनम् काव्य
२००९ प्रशस्यमित्र शास्त्री अनभीप्सितम् कहानी–संग्रह
२०१० मिथिला प्रसाद त्रिपाठी भार्गवीयम् महाकाव्य
२०११ हरेकृष्ण शतपथी भारतायनम् महाकाव्य
२०१२ रामजी ठाकुर लद्युपद्यप्रबन्धत्रयी खंडकाव्य
२०१३ राधाकान्‍त ठाकुर चलदूरवाणी कविता-संग्रह
२०१४ पुरस्कार वितरण नाही
२०१५ रामशंकर अवस्‍थी वनदेवी काव्‍य
२०१६ सीतानाथ आचार्य शास्‍त्री काव्‍यनिर्झरी कविता
२०१७
२०१८
२०१९ पेन्‍ना मधुसूदन प्रज्ञाचक्षुम काव्य[2]
  • - मरणोपरांत सम्मानित किया गया

अनुवाद पुरस्कार विजेता[संपादित करें]

साहित्य अकादमी ने १९८९ से अनुवाद के लिए नया पुरस्कार शुरू किया। इस पुरस्कार के विजेता इस प्रकार हैँ: [3]

वर्ष लेखक कृति शैली मूल लेखक मूल कृति मूल भाषा
१९८९ पुरस्कार वितरण नाही
१९९० गणेश शर्मा विज्ञानम् समाजश्च प्रबंध सरयू प्रसाद गुप्त विज्ञान और समाज हिन्दी
१९९१ मल्लिकार्जुन परड्डी सटीकम् कबीरदास शतकम् दोहे कबीर कबीर दोहावली हिन्दी
१९९२ पुरस्कार वितरण नाही
१९९३ अमीरचंद्र शास्त्री नेहरूचरित महाकाव्यम् आत्मकथा जवाहरलाल नेहरू ऐन ऑटोबायोग्राफ़ी अंग्रेज़ी
१९९४ काशीनाथ मिश्र विद्यापति शतकम् काव्य विद्यापति विद्यापति के पद मैथिली
१९९५ के.पी. नारायण पिषारोटि श्रीकृष्णचरितम् महाकाव्यम् महाकाव्य कुंचन नांबियार श्रीकृष्णचरितम् महाकाव्यम् मलयालम
१९९६ क्षीरोदचंद्र दाश चिलिका कविता–संग्रह राधानाथ राय चिलिका ओड़िया
१९९७ श्याम विमल व्यामोह: उपन्यास श्याम विमल व्यामोह हिन्दी
१९९८ बिहारीलाल मिश्र शरत्सप्तकम् कहानी–संग्रह) शरतचंद्र चट्टोपाध्याय संचयन बंगाली
१९९९ पुरस्कार वितरण नाही
२००० दीपक घोष संस्कृत रवीन्द्र संगीतम् कविता–संग्रह रवीन्द्रनाथ ठाकुर संकलन बंगाली
२००१ आर. श्रीहरि प्रपंचपदी कविता–संग्रह सी. नारायण रेड्डी प्रपंचपदुलु तेलुगू
२००२ पुरस्कार वितरण नाही
२००३ पुरस्कार वितरण नाही
२००४ जगन्नाथ पाठक ग़ालिब–काव्यम् काव्य मिर्जा असदुल्लाह खाँ 'ग़ालिब' दीवाने ग़ालिब उर्दू
२००५ जनार्दन हेगडे धर्मश्री: उपन्यास एस. एल. भैरप्प धर्मश्री कन्नड
२००६ एच.वी. नागराज राव सार्थ: उपन्यास एस. एल. भैरप्प सार्थ कन्नड
२००७ पं. श्रीराम देव निर्मला उपन्यास मुंशी प्रेमचंद निर्मला हिन्दी
२००८ ए.वी. सुब्रमणियन् श्रृंगारपद्यावलि: कविता संकलन संगम कवि कुरुनतोकइ तमिल
२००९ प्रेमनारायण द्विवेदी श्रीमद्रामचरिमानसम् महाकाव्य तुलसीदास रामचरितमानस हिन्दी
२०१० एच. आर. विश्वास आवरणम् उपन्यास एस. एल. भैरप्प आवरण कन्नड
२०११ पुरस्कार वितरण नाही
२०१२ भागीरथि नंद भारतवर्षम् कविता-संग्रह सीताकांत महापात्र भारतवर्ष ओड़िया
२०१३ अभिराज राजेन्‍द्र मिश्र विजयपर्व नाटक रामकुमार वर्मा विजयपर्व हिन्दी
२०१४ नारायणदाश वात्‍यासार कहानी-संग्रह चंद्रशेखर दासवर्मा झड़ ओ अन्‍यान्‍य गल्‍प ओडि़या
२०१५ ताराशंकर शर्मा 'पाण्‍डेय' अहमेव राधा अहमेव कृष्‍ण: कविता-संग्रह गुलाब कोठारी मैं ही राधा मैं ही कृष्‍ण हिन्दी
२०१६ रानी सदाशिव मूर्ति विविक्‍तपुष्‍पकरण्‍द: कविता राळ्ळबंडि कविता प्रसाद ओंतारी पूला बुट्टा तेलुगू
  • - मरणोपरांत सम्मानित किया गया

बाल साहित्य पुरस्कार विजेता[संपादित करें]

साहित्य अकादमी ने २०१० से बाल साहित्य के लिए नया पुरस्कार शुरू किया। इस पुरस्कार के विजेता इस प्रकार हैँ: [4]

वर्ष लेखक कृति शैली
२०१० पद्म शास्त्री संस्कृतकथाशतकम् (दो खंड) कहानी–संग्रह
२०११ अभिराज राजेंद्र मिश्र कौमारम् कविता–संग्रह
२०१२ ओम्प्रकाश ठाकुर ईसप–कथा–निकुंजम् कहानी–संग्रह
२०१३ एच. आर. विश्वास मार्जालस्य मुखं दृष्टम् नाटक
२०१४ पुरस्कार वितरण नाही
२०१५ जनार्दन हेगड़े बालकथासप्‍तति: कहानी-संग्रह
२०१६ ऋषिराज जानी चमत्‍कारिक: चलदूरभाष: कहानी
२०१७ राजकुमार मिश्र डयते कथमाकाशे? कविता

युवा पुरस्कार विजेता[संपादित करें]

साहित्य अकादमी ने २०११ से युवा लेखकों के लिए नया पुरस्कार शुरू किया। इस पुरस्कार के विजेता इस प्रकार हैँ: [5]

वर्ष लेखक कृति शैली
२०११ परमानंद झा काव्य कावेरी कविता–संग्रह
२०१२ प्रवीण पण्डया उद्बाहुवामनता कविता–संग्रह
२०१३ राजकुमार मिश्र भारतभूषणम् कविता–संग्रह
२०१४ पराम्‍बा श्री योगमाया संपर्क: कहानी-संग्रह
२०१५ ऋषिराज जानी समुद्रे बुद्धस्‍य नेत्रे कविता
२०१६ भारतभूषण रथ वनवैभवम् कविता
२०१७ हेमचंद्र बेलवाल परिवर्तनकाव्‍यम् कविता-संग्रह

सन्दर्भ[संपादित करें]

  1. "अकादेमी पुरस्कार (1955-2016)". साहित्य अकादमी. १ अगस्त २०१७. मूल से 15 सितंबर 2016 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि १५ सितम्बर २०१७.
  2. "नन्‍द किशोर आचार्य और शशि तरूर को 2019 साहित्‍य अकादमी पुरस्‍कार से सम्‍मानित किया जाएगा". newsonair.nic.in. अभिगमन तिथि 2019-12-18.[मृत कड़ियाँ]
  3. "अकादमी अनुवाद पुरस्कार (१९८९-२०१६)". साहित्य अकादमी. १९ जुलाई २०१७. मूल से 4 सितंबर 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि १५ सितम्बर २०१७.
  4. "बाल साहित्य पुरस्कार (2010-2016)". साहित्य अकादमी. १९ जुलाई २०१७. मूल से 2 अगस्त 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि १५ सितम्बर २०१७.
  5. "साहित्य अकादेमी युवा पुरस्कार (2011–2017)". साहित्य अकादमी. २६ जुलाई २०१७. मूल से 2 अगस्त 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि १५ सितम्बर २०१७.