सामग्री पर जाएँ

येलो लाइन (दिल्ली मेट्रो)

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से
येलो लाइन
(लाइन 2)
पटेल चौक [मेट्रो स्टेशन] से रवाना होते हुए एक आठ-बोगी वाली बोंबार्डीयर रेल
अवलोकन
स्थानदिल्ली, गुड़गाँव
प्रारंभ/समापन
स्टेशन37
सेवा
प्रकारत्वरित परिवहन
प्रणालीदिल्ली मेट्रो
संचालकदिल्ली मेट्रो रेल कॉर्पोरेशन
रेल गाड़ी (प्रकार)मित्सुबिशी-रोटेम
बोंबार्डीयर-मोवीया
इतिहास
प्रारंभ
तकनीकी
लाइन/रेखा लंबाई49.02 कि॰मी॰ (30.46 मील)
विशेषताएँभूमगत व उभरा हुआ
रेल गेज1,676 mm (5 ft 6 in) चौड़ी गेज
विद्युतीकरण25 kV ओवरहेड लाइन
Route map

सिरसापुर डिपो
समयपुर बादली
रोहिणी सेक्टर 18, 19
बाहरी रिंग रोड
हैदरपुर बादली मोड़
जहांगीरपुरी
आदर्श नगर
रिंग रोड
आज़ादपुर
मॉडल टाउन
गुरु तेग बहादुर नगर
विश्वविद्यालय
तिमारपुर - ख़ैबर पास डिपो
विधान सभा
सिविल लाइंस
आईएसबीटी रोड
कश्मीरी गेट
महाराणा प्रताप अन्तर्राज्यीय बस अड्डा, दिल्ली
ग्रांड ट्रंक रोड
चाँदनी चौक
पुरानी दिल्ली रेलवे स्टेशन
चावड़ी बाज़ार
नई दिल्ली नई दिल्ली रेलवे स्टेशन
ब्लू लाइन हेतु सेवा सुरंग
राजीव चौक
पटेल चौक
केन्द्रीय सचिवालय
राजपथ
उद्योग भवन
लोक कल्याण मार्ग
जोर बाग
दिल्ली हाट - आई.एन.ए
रिंग रोड
एम्स
ग्रीन पार्क
हौज़ खास
बाहरी रिंग रोड
मालवीय नगर
साकेत
मेहरौली बाबरपुर रोड
कुतुब मीनार
छत्तरपुर
सुलतानपुर
सुल्तानपुर डिपो
घिटोर्नी
अर्जन गढ़
गुरु द्रोणाचार्य
सिकंदरपुर
एम.जी. रोड
इफको चौक
मिलेनियम सिटी सेंटर गुरुग्राम

येलो लाइन (लाइन 2) दिल्ली मेट्रो की एक रैपिड ट्रांजिट मेट्रो लाइन है। इसमें दिल्ली के समयपुर बादली से लेकर हरियाणा के पड़ोसी शहर गुड़गांव के मिलेनियम सिटी सेंटर तक 37 स्टेशन हैं। 49.02 किलोमीटर (30.46 मील) की यह लाइन ज़्यादातर भूमिगत है और दिल्ली के सबसे भीड़भाड़ वाले इलाकों में से एक के नीचे बिछाई गई है।[1] येलो लाइन, रेड लाइन के बाद चालू होने वाली दिल्ली मेट्रो की दूसरी लाइन है।

यह दिल्ली मेट्रो नेटवर्क की तीसरी सबसे लंबी मेट्रो लाइन है। यह लाइन उत्तरी दिल्ली, मध्य दिल्ली, नई दिल्ली, दक्षिण दिल्ली और अंत में हरियाणा के गुड़गांव शहर को कवर करती है। येलो लाइन का दिल्ली मेट्रो की रेड, ब्लू, वॉयलेट, पिंक और मैजेंटा लाइनों के साथ-साथ भारतीय रेलवे के पुरानी दिल्ली और नई दिल्ली रेलवे स्टेशनों के साथ इंटरचेंज है। यह लाइन नई दिल्ली मेट्रो स्टेशन पर एयरपोर्ट एक्सप्रेस लाइन से भी जुड़ती है। चावड़ी बाजार मेट्रो स्टेशन दिल्ली मेट्रो नेटवर्क का दूसरा सबसे गहरा स्टेशन है और यह ज़मीन से लगभग 25 मीटर (82 फ़ीट) नीचे स्थित है और इसमें 18 एस्केलेटर हैं।

विश्वविद्यालय से कश्मीरी गेट सेक्शन दिल्ली मेट्रो का पहला भूमिगत सेक्शन था जो पूरा हो गया और जनता के लिए चालू हो गया। उस समय के प्रधानमंत्री मनमोहन सिंह ने 19 दिसंबर 2004 को इस 4 किलोमीटर लंबे हिस्से का उद्घाटन किया।

निम्नलिखित तिथियाँ उस तारीख को दर्शाती हैं जिस दिन यह सेक्शन जनता के लिए खोला गया था, न कि निजी उद्घाटन की।

येलो लाइन
चरण विस्तार तिथि गंतव्य लंबाई स्टेशन
I 20 दिसंबर 2004विश्वविद्यालयकश्मीरी गेट4.06 किलोमीटर (2.52 मील)4
3 जुलाई 2005कश्मीरी गेटकेन्द्रीय सचिवालय6.62 किलोमीटर (4.11 मील)6
II 4 फरवरी 2009विश्वविद्यालयजहांगीरपुरी6.38 किलोमीटर (3.96 मील)5
21 जून 2010हुडा/मिलेनियाम सिटी सेंटरकुतुब मीनार15.82 किलोमीटर (9.83 मील)9
26 August 2010छत्तरपुर[2]1
3 सितंबर 2010केन्द्रीय सचिवालयकुतुब मीनार[3]11.76 किलोमीटर (7.31 मील)9
III 10 नवंबर 2015जहांगीरपुरीसमयपुर बादली[4]4.38 किलोमीटर (2.72 मील)3
कुलसमयपुर बादलीमिलेनियम सिटी सेंटर (भूतपूर्व: हुडा सिटी सेंटर)49.02 किलोमीटर (30.46 मील)37
येलो लाइन
# नाम चरण प्रारंभ बदलाव स्टेशन स्टेशन नक्शा प्लेटफॉर्म स्तर प्रकार डिपो कनेक्शन डिपो नक्शा
हिन्दी अंग्रेज़ी
1समयपुर बादलीSamaypur Badli 3 10 नवंबर 2015बादली रेलवे स्टेशन उभरा हुआ साइड सिरसपुर डिपो भू-स्तरीय
2रोहिणी सेक्टर 18, 19Rohini Sector 18, 19 3 10 नवंबर 2015 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
3 हैदरपुर बादली मोड़ Haiderpur Badli Mor 3 10 नवंबर 2015 मजेंटा लाइन
(चरण 4 - निर्माणाधीन)
उभरा हुआ आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
4जहांगीरपुरीJahangirpuri 2 4 फरवरी 2009 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
5आदर्श नगरAdarsh Nagar 2 4 फरवरी 2009आदर्श नगर रेलवे स्टेशन उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
6 आज़ादपुर Azadpur 2 4 फरवरी 2009 पिंक लाइन
मजेंटा लाइन
(चरण 4 - निर्माणाधीन)
उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
7मॉडल टाउनModel Town 2 4 फरवरी 2009 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
8गुरु तेग बहादुर नगरGTB Nagar 2 4 फरवरी 2009 कोई नहीं भूमिगत साइड कोई नहीं कोई नहीं
9विश्वविद्यालयVishwa Vidyalaya 1 20 दिसंबर 2004कोई नहीं भूमिगत साइड तिमारपुर - ख़ैबर पास डिपो भू-स्तरीय
10विधान सभाVidhan Sabha 1 20 दिसंबर 2004 कोई नहीं भूमिगत साइड कोई नहीं कोई नहीं
11सिविल लाइंसCivil Lines 1 20 दिसंबर 2004 कोई नहीं भूमिगत साइड कोई नहीं कोई नहीं
12 कश्मीरी गेट Kashmere Gate 1 20 दिसंबर 2004 रेड लाइन
बैंगनी लाइन
कश्मीरी गेट आईएसबीटी
भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
13चाँदनी चौकChandni Chowk 13 जुलाई 2005दिल्ली जंक्शन रेलवे स्टेशन भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
14चावड़ी बाज़ारChawri Bazar 1 3 जुलाई 2005कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
15 नई दिल्ली New Delhi 1 3 जुलाई 2005 एयरपोर्ट एक्सप्रेस
ग्रीन लाइन
(चरण 4 - निर्माणाधीन)
नई दिल्ली रेलवे स्टेशन
भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
16 राजीव चौक Rajiv Chowk 1 3 जुलाई 2005 ब्लू लाइन भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
17पटेल चौकPatel Chowk 1 3 जुलाई 2005कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
18 केन्द्रीय सचिवालय Central Secretariat 1 3 जुलाई 2005 बैंगनी लाइन भूमिगत साइड कोई नहीं कोई नहीं
19उद्योग भवनUdyog Bhawan 2 3 सितंबर 2010कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
20लोक कल्याण मार्गLok Kalyan Marg 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
21जोर बागJor Bagh 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
22 दिल्ली हाट - आई.एन.ए Dilli Haat - INA 2 3 सितंबर 2010 पिंक लाइन भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
23एम्सAIIMS 2 3 सितंबर 2010कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
24ग्रीन पार्कGreen Park 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
25 हौज़ खास Hauz Khas 2 3 सितंबर 2010 मजेंटा लाइन भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
26मालवीय नगरMalviya Nagar 2 3 सितंबर 2010कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
27साकेतSaket 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
28कुतुब मीनारQutab Minar 221 जून 2010कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
29छत्तरपुरChhatarpur 226 अगस्त 2010 गोल्डन लाइन
(चरण 4 - निर्माणाधीन)
उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
30सुल्तानपुरSultanpur 221 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड सुल्तानपुर डिपो भू-स्तरीय
31घिटोर्नीGhitorni 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
32अर्जन गढ़Arjan Garh 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
33गुरु द्रोणाचार्यGuru Dronacharya 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
34 सिकंदरपुर Sikanderpur 2 21 जून 2010  Rapid Metro  उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
35एम.जी. रोडMG Road 2 21 जून 2010कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
36इफको चौकIFFCO Chowk 2 21 जून 2010कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
37मिलेनियम सिटी सेंटर गुरुग्रामMillennium City Centre Gurugram 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
38सेक्टर 45Sector 45 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
39सायबर पार्कCyber Park 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
40सेक्टर 47Sector 47 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
41सुभाष चौकSubhash Chowk 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
42सेक्टर 48Sector 48 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
43सेक्टर 72एSector 72A 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
44हीरो हॉंडा चौकHero Honda Chowk 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
45उद्योग विहार फेज़ 6Udyog Vihar Phase 6 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
46सेक्टर 10Sector 10 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
47सेक्टर 37Sector 37 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
48बसाई गाँवBasai Village 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड Basai कोई नहीं
49सेक्टर 9Sector 9 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
50सेक्टर 7Sector 7 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
51सेक्टर 4Sector 4 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
52सेक्टर 5Sector 5 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
53अशोक विहार गुरुग्रामAshok Vihar Gurugram 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
54सेक्टर 3Sector 3 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
55बजघेरा रोडBajghera Road 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
56पालम विहार एक्सटेंशनPalam Vihar Extension 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
57पालम विहारPalam Vihar 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
58सेक्टर 23एSector 23A 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
59सेक्टर 22Sector 22 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
60उद्योग विहार फेज़ 4Udyog Vihar Phase 4 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
61उद्योग विहार फेज़ 5Udyog Vihar Phase 5 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
62सायबर सिटीCyber City 2027  Rapid Metro  उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं

गुरुग्राम मेट्रो योजना

[संपादित करें]

हरियाणा मास रैपिड ट्रांजिट कॉरपोरेशन (HMRTC) ने गुरुग्राम में 188 किलोमीटर तक फैला मेट्रो नेटवर्क स्थापित करने की योजना बनाई है।

गुरुग्राम मेट्रो रेल लिमिटेड (GMRL) दिल्ली मेट्रो रेल कॉरपोरेशन की तरह ही इस मेट्रो लाइन के निर्माण, रखरखाव और संचालन के लिए जिम्मेदार होगा। फिलहाल, इन सभी लाइनों को पहले चरण में विकसित किया जाएगा, जबकि दूसरे/आगामी चरण में आगे विस्तार की योजना बनाई गई है।

गुरुग्राम मेट्रो नेटवर्क योजना
मार्ग नाम मार्गमार्ग लंबाई (किमी) प्रारंभ स्टेशन गंतव्य स्टेशन निर्माण प्रारंभ निर्माण समापन
मिलेनियम सिटी सेंटर से सायबर सिटी 28.5 मिलेनियम सिटी सेंटर सायबर सिटी दिसंबर 2024 अगस्त 2027
रेज़गलाँ चौक से द्वारका सेक्टर 21 7 रेज़गलाँ चौक द्वारका सेक्टर 21 दिसंबर 2024 अगस्त 2027
फरीदाबाद से वाटिका चौक 37 फरीदाबाद वाटिका चौक दिसंबर 2024 अगस्त 2027
वाटिका चौक से पंचगाँव केएमपी इंटरचेंज 31 वाटिका चौक पंचगाँव केएमपी इंटरचेंज दिसंबर 2024 अगस्त 2027
रेलवे स्टेशन द्वारा भोंड्सी से दौलताबाद द्वारका एक्सप्रेसवे 23 भोंड्सी दौलताबाद द्वारका एक्सप्रेसवे दिसंबर 2024 अगस्त 2027
गोल्फ कोर्स एक्सटेंशन रोड से सेक्टर 5 14 गोल्फ कोर्स एक्सटेंशन रोड सेक्टर 5 दिसंबर 2024 अगस्त 2027
खेड़की दौला द्वारका एक्सप्रेसवे क्लोवरलीफ से सेक्टर 111 17 खेड़की दौला द्वारका एक्सप्रेसवे क्लोवरलीफ सेक्टर 111 दिसंबर 2024 अगस्त 2027
न्यू कॉलोनी मोड़, सदर बाजार, पुरानी दिल्ली गुड़गांव रोड द्वारा मानेसर से समालखा कपासहेड़ा रोड 30 मानेसर समालखा कपासहेड़ा रोड दिसंबर 2024 अगस्त 2027
कुल प्रणाली लंबाई 188

रेल जानकारी

[संपादित करें]
येलो लाइन
रेल प्रकार मित्सुबिशी ह्युंडई रोटेम बीईएमएल बोंबार्डीयर
लंबाई 8
रेल गेज 5 ft 6 in (1,676 mm) चौड़ी गेज
विद्युतीकरण ओवरहेड लाइन द्वारा 25 kV, 50 Hz ऐ.सी
अधिकतम गति 100 km/h
संचालक दिल्ली मेट्रो

सन्दर्भ

[संपादित करें]
  1. "Route map". www.delhimetrorail.com. अभिगमन तिथि: 2021-08-23.
  2. "Chattarpur station to open today". The Times of India. 26 August 2010. 3 November 2012 को मूल से पुरालेखित. अभिगमन तिथि: 26 August 2010.
  3. "Metro to bridge Delhi-Gurgaon divide today". The Hindu. Chennai, India. 3 सितंबर 2010. अभिगमन तिथि: 3 सितंबर 2010.
  4. "The Jahangirpuri- Samaypur Badli section (Extension of Line-2)". Delhi Metro. अभिगमन तिथि: 9 November 2015.