सदस्य:डाॅ जीतराम भट्ट/प्रयोगपृष्ठ

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से

🎃योगदान क्रियेटिव कॉमन्स ऍट्रीब्यूशन/शेयर-अलाइक लाइसेंस ३.० तथा GFDL की शर्तों के तहत उपलब्ध किये हुए माने जायेंगे (अधिक जानकारी के लिये उपयोग की शर्तें देखें)। आपका लिखा हुआ कोई भी पाठ अन्य सदस्यों द्वारा संपादित और पुनः वितरित हो सकता है। आप यह भी प्रमाणित कर रहे हैं कि यह लेख सामग्री आपने स्वयं लिखी है अथवा जनार्पित या किसी अन्य मुक्त स्रोत से कॉपी की है। कॉपीराइट वाले लेखों को, बिना अनुमति के, यहाँ नहीं डालिये !

 डाॅ.जीतराम भट्ट

जन्मतिथि-09.11.1962 डाॅ.जीतराम भट्ट की प्रारम्भिक शिक्षा गाॅवं के विद्यालय में ही हुई। इसके अनन्तर ऋषिकेश में हुई इन्होंने हिमाचल प्रदेश विश्वविद्यालय शिमला हि0प्र0 से एम.ए.,(लोक प्रशासन),सम्पूर्णानन्द संस्कृत विश्वविद्यालय वाराणसी से आचार्य (व्याकरण), राष्ट्रीय संस्कृत संस्थान, भारत सरकार से बी.एड्., हे0नं0ब0गढ़वाल विश्वविद्यालय श्रीनगर, उत्तराखण्ड से पीएच.डी.,लोकमान्य संस्कृत विद्यापीठ (विश्वविद्यालय), येवले, महाराष्ट्र से डी.लिट्. की उपाधियां प्राप्त कीं। (1.) उपसचिव, दिल्ली संस्कृत अकादमी, दिल्ली सरकार में दिनांक 11.12.1998 से 30.04.2013 तक उपसचिव पद पर कार्यालयप्रशासन, वित्तीय प्रबन्धन, राष्ट्रीय स्तर के कार्यक्रमों का संचालन और संस्कृतग्रन्थों के शोध व प्रकाशन का अनुभव तथा दिल्ली के संस्कृत-विद्यालयों के निरीक्षण का अनुभव। (2.) निदेशक, डा.गो.गि.ला.शा. प्राच्य विद्या प्रतिष्ठान, दिल्ली सरकार में दिनांक 01.05.2013 से निरन्तर वर्तमान में निदेशक पद पर कार्यालय-प्रशासन, वित्तीय प्रबन्धन, राष्ट्रीय स्तर के कार्यक्रमों का संचालन और संस्कृत-ग्रन्थों के शोध व प्रकाशन का दायित्व तथा दिल्ली के संस्कृत-विद्यालयों/गुरुकुलों के निरीक्षण, पाठ्यक्रम-निर्माण, परीक्षाओं के संचालन आदि का दायित्व। (3.) सचिव, दिल्ली संस्कृत अकादमी, दिल्ली सरकार में दिनांक 03.07.2015 से 27.01.2021 तक सचिव पद पर कार्यालयप्रशासन, वित्तीय प्रबन्धन, राष्ट्रीय स्तर के कार्यक्रमों का संचालन और संस्कृतग्रन्थों के शोध व प्रकाशन का कार्य। (4.) सचिव, हिन्दी अकादमी, दिल्ली सरकार में दिनांक 26.02.2016 से 05.01.2023 तक सचिव पद पर कार्यालय-प्रशासन, वित्तीय प्रबन्धन, राष्ट्रीय स्तर के कार्यक्रमों का संचालन और हिन्दी-ग्रन्थों के शोध व प्रकाशन का कार्य। (5.) संस्थापक सचिव, गढ़वाली, कुमाउॅंनी एवं जौनसारी अकादमी, दिल्ली सरकार में दिनांक 17.10.2019 से 05.01.2023 तक सचिव पद पर कार्यालयप्रशासन, वित्तीय प्रबन्धन, राष्ट्रीय स्तर के कार्यक्रमों का संचालन और हिन्दीग्रन्थों के शोध व प्रकाशन का कार्य। 2. शोध-निर्देशन डा.गो.गि.ला. शा. प्राच्य विद्या प्रतिष्ठान, दिल्ली सरकार में माखनलाल चतुर्वेदी राष्ट्रीय पत्रकारिता एवं संचार विश्वविद्यालय, भोपाल के शोध संकाय द्वारा ‘संस्कृत शास्त्रों में पत्रकारिता एवं संचार के सूत्र’ विषय पर अनुसन्धान के लिए पंजीकृत 8 शोध-छात्रों का शोध-निर्देशन डॉ.जीतराम भट्ट के व्यक्तित्व और कृतित्व पर दो विश्वविद्यालयों में शोधार्थी शोधकार्य कर रहे हैं। 3.अध्यापन और अकादमिक कार्यों का दायित्व- (1.) दो वर्षों तक माध्यमिक कक्षाओं में संस्कृत एवं हिन्दी विषयों का अध्यापन (2.)एक वर्ष तक संस्कृत-आचार्य के रूप में साहित्य व व्याकरण का अध्यापन अनुभव (3.) छः वर्ष, सात महीने तक संस्कृतशिक्षक (टी.जी.टी.) के रूप में संस्कृत एवं हिन्दी विषयों का अध्यापन अनुभव (4.)पांच वर्ष दो महीने ग्यारह दिन तक संस्कृतप्रवक्ता (पी.जी.टी.) के रूप में संस्कृत विषय का अध्यापन अनुभव 3. रचनाएं (Published Books) 1. मौलिक काव्य एवं ग्रन्थ- 1. अनुभूतिशतकम् (संस्कृत-काव्य) 2. भक्तिवल्लरी ( संस्कृत-काव्य) 3. संस्कृत-गीत-निर्झरिणी ( संस्कृत-काव्य) 4. वैचित्र्यम् ( संस्कृत-काव्य) 5. श्रीमदुमाशंकरकाव्यम् ( संस्कृत-काव्य) 6. प्रसिद्धानि छन्दांसि मधुराणि गीतानि च (संस्कृत-गीत) 7. संस्कृत-शिक्षण-काव्यम् (संस्कृत-काव्य ) 8. द्वादशज्योतिर्लिंगस्तोत्रम् (संस्कृत-काव्य) 9. श्रीगोस्वामिचरितम् ( संस्कृत-काव्यम्) 10. नवरसरुचिरा (संस्कत-काव्य) 11. शिक्षावली (संस्कृत-काव्य) 12. भक्तिरसामृतम्-एक अध्ययन(हिन्दी गद्य) 13. व्यावहारिकसंस्कृतशब्दकोशः (शब्दकोश) 14. संस्कृतवाङ्मय में जलविज्ञान (हिन्दी-अनुवाद) 15. श्रीमन्नारायणीयम् (हिन्दी-अनुवाद) 16. श्रीविष्णुसहस्रनामस्तोत्रम् (हिन्दी-अनुवाद) 17. श्रीवायुपुराण (आंग्लानुवाद) 18. शतपथब्राह्मण (आंग्लानुवाद का सम्पादन) 19. श्रीविन्सरस्तोत्ररत्नावली(हिन्दी-अनुवाद) 20.भक्तिरसामृत का शश्वत आनन्द (हिन्दी-गद्य) 21. इक्कीस धर्मसंहिताएं (धर्मशास्त्र के 21ग्रन्थों का अनुवाद) 22. स्वयमेव संस्कृत-शिक्षणम् (हिन्दी-गद्य) 23. ईश्वर-समाराधना (हिन्दी अनुवाद-सहित) 24. जीतू बग्ड्वाल(गढ़वाली उपन्यास) 25. संस्कृत-स्वाध्ययनम् (संस्कृत-गद्य) 26. संस्कृते लोकप्रशासनं शासनप्रबन्धनं च(ग्रन्थ) 27. श्रीशनि-समाराधना(ग्रन्थ) 28. संस्कृतवाग्व्याहरणम् (संस्कृत-गद्य) 29. हिन्दी के ललित निबन्ध (गद्य) 30. पहाड़ का गीत (गढ़वाली काव्य) 31 बारहखड़ी की फुलझड़ी (हिन्दी काव्य) 32. वरान्निबोधत (संस्कृत-गद्य) 33. संस्कृतसाहित्ये पर्यावरणम् (संस्कृत-गद्य) 34. प्राच्यज्ञानम् (संस्कृत-गद्य) 35.संस्कृत-शब्दकोश 36. परशुराम (नाटक) 37. आदर्श चरित्र कथाएं 38.मंगल, मांगलिक और हम 39.कविताओं का आनन्दवन 40.नेपथ्य के स्वर 41.उत्तराखण्ड की भाषाओं की लोकयात्रा (निबन्धात्मक) 42.शिव-नन्दा की माया (गढ़वाली नाटक) 43.गढ़वाली लोकगीत (गढ़वाली गीत-संग्रह) 44.जीतू बगड्वाल़ (गढ़वाली लोक-नृत्य) 45.गढ़वाली में रामलीलाा के गीत (गढ़वाली गीत-संग्रह) 46.‘उड़ि जा हिंलास’ (गढ़वाली काव्य) 47.गढ़वाली भाषा का व्याकरण 48.गढ़वाली-हिन्दी शब्दकोश 49.कुमाउंनी एवं गढ़वाली गीतों का संस्कृत अनुवाद 50.दुधब्वैलि अर उत्तराखण्ड (निबन्धात्मक) 51.नाट्यसप्तकम् (संस्कृत लघुनाटक) 52.अभिनय से आदर्श का सन्देश

2. प्रकाशित मौलिक संस्कृत एवं हिन्दी के चार्ट 1. वर्णमाला 2. कारकाणि 3. वाक्यप्रयोगः 4. सन्धिः 5 .समासः 6. मुख्या अव्ययाः 7. समयः 8. सुभाषितानि 9. उपसर्गाः 10. तिथयः 11. वर्णो के उच्चारणस्थान 12. लोकोक्तियां 13. हिन्दी के शब्द 14. शब्दों के भेद 15. कारक और वचन 16. वाच्य 17. पर्यायवाची शब्द 18. विलोम शब्द 19. विराम चिह्न 20. मुहावरे 3. प्रकाशित मौलिक सी.डी.- 1. संस्कृत के मधुर गीत 2. संस्कृत के प्रसिद्ध छन्द 3. आधार आश्रय और वास्तुशास्त्र 4. जीवन में योग का उपयोग 5. सफलता, उन्नति और ज्योतिषशास्त्र 6. श्रीशनि-आराधना 4. प्रकाशित मौलिक संस्कृत-शोधनिबन्ध एवं कविताएं- 1. शिक्षातन्त्रे नवीननीतिः 2. नवनीत्यां संस्कृतस्य स्थितिः 3. भारते सुरभारतीस्थितिः 4. स्वयं पृच्छतीत्थम् 5. संस्कृतभाषा एव राष्ट्रभाषापदे आरोहणीया 6. संस्कृतम् अन्ताराष्ट्रिया लोकप्रिया भाषा भविष्यति 7. उत्तिष्ठत जाग्रत प्राप्य वरान्निबोधयत 8. संस्कृते प्रबन्धनं लोकप्रशासनं च 9. स्वातन्त्र्यगीतिः 10. स्वस्ति पन्थामनुचरेम 11. भक्तिरसामृतस्योद्भवः 12. रसाभिव्यक्तिः 13. संस्कृतसाहित्ये भक्तिः 14. भक्तिरसामृतस्य नवधाः धाराः 15. भो सुभाष! 16. संस्कृतं रक्षणीयम् 17. संस्कृते शासनपद्धतिः 18. संस्कृतज्ञाः स्वातन्त्र्यसेनान्यः 19. समर्पितौ स्वातन्त्र्यसेनान्यौ 20. स्वातन्त्र्यसेनान्यः गो0गणेशदत्त महोदयाः 21. स्वातन्त्र्यसंग्रामे स्वा0 ओमानन्दसरस्वती 22. स्वातन्त्र्यसेनान्यः पं0उमाशंकर दीक्षितः 23. गो0गिरिधारीलालवर्याणां व्यक्तित्वं कृतित्वं च 24. काकस्य महत्ता 24. देवीस्तुतिः 25. विभिन्नपत्रपत्रिकासु सामयिकसमाचाराः 26. हास्यपंचकम् 27. देवीस्तुतिः 28. अष्टाध्यायां शृंगाररसः 29. वादे वादे जायते तत्त्वबोधः 30.संस्कृत-साहित्ये भक्तिरसामृतम् 31.पुराणेषु सृष्टि-प्रक्रिया 32. शिशुपालवधकाव्यम् महाकविः माघश्च 33.धर्मसंस्थापनार्थाय भगवत्सम्भव: 34.भारतीयसंस्कृतौपर्यावरणमहत्त्वम् 35.संस्कृतावाड्मये वर्णितम् विज्ञानम् 36.संस्कृतशासनस्य सूत्राणि 37.युक्ताहारः स्वास्थमारोग्यं च 38. व्याकरणशास्त्रस्य परम्परा 39.वैदिकवाड्.मये लोकप्रबन्धनम् 40.संस्कृतशास्त्रदृष्ट्या युक्ताहारः स्वास्थ्यं च 41.भारत की महत्त्वपुर्ण धरोहर संस्कृत 42.देश की उन्नति में शाकाहार 43.संस्कृतशास्त्रेषु समय-गणना 44.संस्कृत की प्रासंगिकता 45.भारत की महत्त्वपूर्ण धरोहर 46.दो हजार चैतीस के बाद संस्कृत सीखने हेतु 47.दोषों पर विजय की आवश्यकता 48.शिक्षा मानव में मानवता के गुण विकसित करती हैं। 49.स्वयं पृच्छतीत्थम् 50.स्वातन्त्रयगीतिः 51. शिशु-गीतानि इनके अतिरिक्त संस्कृत व हिन्दी के पत्र-पत्रिकाओं में 100 से अधिक शोध-लेख व कविताएं प्रकाशित 4. सम्पादन एवं लेखन-

सन् 1987 में दिल्ली संस्कृत अकादमी की स्थापना से ही सतत रूप से आदरी सम्पादक, उपसम्पादक और सम्पादक के रूप में संस्कृत-पत्रिका, संस्कृत-ग्रन्थों का लेखन, सम्पादन का कार्य-अनुभव। इसके अतिरिक्त विभिन्न पत्र-पत्रिकाओं व पुस्तकों का सम्पादन अनुभव-

1. पत्र-पत्रिकाओं का सम्पादन- 1. सन् 1994 से सततरूप से संस्कृतपत्रिका दिशाभारती (पाक्षिक) का सम्पादक (27 वर्ष) 2. सन् 1987 से 1998 तक संस्कृतपत्रिका-संस्कृतमंजरी का आदरी सम्पादक (3 वर्ष) 3. सन् 1998 से संस्कृतमंजरी का उपसम्पादक. के रूप में सम्पादनकार्य (22 वर्ष) 4. संस्कृत-चन्द्रिका एवं संस्कृतमंजरी का सम्पादक (5 वर्ष 6 महीने) 5. हिन्दी मासिक पत्रिका ‘इन्द्रप्रस्थ भारती’’ का सम्पादक (फरवरी 2016 से जनवरी 2023 तक)(7 वर्ष) 6. सन् 1981 से 1982 तक ‘योग-वेदान्त’ हिन्दी मासिक में उपसम्पादक 7. सन् 1990 से 1991 तक क्रान्ति का अमर सन्देश (हिन्दी साप्ताहिक)का सम्पादन 8. सन् 19993 में एक वर्ष दिशा-भारती (हिन्दी मासिक)का सम्पादन 9. सन्1993 से 1998 तक भारती (हिन्दी वार्षिक) का सम्पादन 10. सन्1996 से 1997 तक अभिव्यक्ति (हिन्दी त्रैमासिक) का सम्पादन 11. सन् 2013 से संस्कृतवाणी पाक्षिक का मार्गदर्शक 12. सन् 2013 से संस्कृत-रत्नाकर मासिक का मार्गदर्शक 13. सन् 2014 से सनातन सन्देश हिन्दी मासिक का मार्गदर्शक 2. संस्कृत-ग्रन्थ, काव्य, कैसेट/सी.डी. आदि का सम्पादन- 1.संस्कृतसूक्तिसमुच्चय-वैदिकखण्ड(1 खण्ड) 2.संस्कृतसूक्तिसमुच्चय-ब्राह्मणखण्ड (2 खण्ड) 3.आरण्यकखण्ड(3 खण्ड) 4.सांख्ययोगखण्ड(4 खण्ड) 5.वेदान्तखण्ड(5 खण्ड) 6.मीमांसाखण्ड(6 खण्ड) 7.न्यायवैशेषिकखण्ड(7 खण्ड) 8.जैनदर्शनखण्ड(8 खण्ड) 9.बौद्ध एवं चार्वाक खण्ड(9 खण्ड) 10.वेदांगखण्ड(10 खण्ड) 11.रामायणखण्ड(11 खण्ड) 12.महाभारतखण्ड(12 खण्ड) 13.पुराणखण्ड(13 खण्ड) 14.काव्य एवं महाकाव्य (14 खण्ड) खण्ड 15.काव्यशास्त्रखण्ड(15 खण्ड) 16.गद्यखण्ड(16 खण्ड) 17.संस्कृतनाट्यखण्ड(17 खण्ड) 18.आधुनिकसंस्कृतनाट्यखण्ड(18 खण्ड) 19.आधुनिककाव्यखण्ड(19 खण्ड) 20.मुक्तकखण्ड(20खण्ड) 21.व्याकरणखण्ड(21 खण्ड) 22.संस्कृतवाङ्मये विज्ञानम् 23.विंशशताब्दीसंस्कृतकाव्यामृतम् प्रथमो भागः 24.संस्कृतलघुनाट्यचयः 25.संस्कृतलघुकथाचयः 26.संस्कृतवाङ्मये जलविज्ञानम् 27.संस्कृतवाङ्य में जलविज्ञान (हिन्दी अनुवाद) 28.संस्कृतवाङ्मये कृषिविज्ञानम् 29.भारती (कवितासंग्रह) 30.भावना (कवितासंग्रह) 31.लघुकथासंग्रह 32.लघुनाट्यसंग्रह 33.कथालतिका 34.नाट्यलतिका 35.कथावल्लरी 36.नाट्यवल्लरी 37.प्रभा (कवितासंग्रह) 38.व्यवस्था (कवितासंग्रह) 39.समस्या (कवितासंग्रह) 40.संस्कृतदैनन्दिनी ( सात भाग) 41.वार्षिकी (12 भाग) 42.प्रियदर्शिनीयम् 43.सुभाषचन्द्रकाव्यवल्लरी 44.स्वतन्त्रता 45.संस्कृतवाङ्मये शासनप्रबन्धनपद्धतिः 46.संस्कृतकथाकौमुदी 47.स्वातन्त्र्यस्वर्णसौरभम् 48.दिल्लीस्थाः विंशशताब्दीयाः संस्कृतरचनाकाराः 49.संस्कृतनाट्यकौमुदी 50.श्रीरवीन्द्रकाव्यकुसुमांजलिः(चार भाग) 51.शंकरग्रन्थावलिः भागः 1(उपनिषद्भाष्यम्) 52.संस्कृतिः(कवितासंग्रह) 53.वर्णात्मकं भगवतीसुप्रभातम्(कैसेट) 54.हनुमत्सुप्रभातम् (कैसेट) 55.सौन्दर्यलहरी (सी. डी.) 2 भाग 56.भक्तिरसामृतम् (कैसेट 5 भाग) 57.संस्कृतकैलेण्डर (सात) 58.विंशशताब्दीसंस्कृतकाव्यामृतम् 2 भागः 59.चाणक्यसूत्र (हिन्दी अंग्रेजी अनुवादसहित) 60.संस्कृत कथा मंजरी 61.संस्कृत नाट्य मंजरी 62.भीमशतकम् 65.साधना 66.व्याकरणकौमुदी दो भागों में 67.वाक्यरचनाप्रदीपः दो भागों में 68.साहित्यमंजरी तीन भागों में 69.भारतीयविज्ञानचन्द्रिका तीन भागों में 70.‘‘दिल्ली’’संस्कृतकाव्य 71.संस्कृत-सूक्ति-सुरभिः 72.दर्शनपरिशीलनम् 73.संस्कृत-साहित्य-परिशीलनम् 74.काव्य और सौन्दर्य-विविध आयाम 75. अठारह किस्से 5. अन्य दायित्व- 1.संगठनात्मक कार्य एवं लोक-प्रबन्धन- (1.) सन् 1990 में अखिल भारतीय स्तर पर संस्कृत के प्रचारप्रसार के लिए दिल्ली में भारत संस्कृत परिषद् की स्थापना में महत्त्वपूर्ण भूमिका। परिषद् का संस्थापक सदस्य। (2.) सन् 1993 से 1997 तक भारत संस्कृत परिषद्, नई दिल्ली में महासचिव के रूप में प्रशासनिक उत्तरदायित्व का निर्वाह करते हुए संस्कृत व्यवहार शिविरों का संयोजन एवं प्रशिक्षण (5 वर्ष) (3.) सन् 1994 से 1998 तक अखिल भारतीय संस्कृत पत्रकारिता संघ के सदस्य के रूप में पत्रकारिता सम्मेलनों का संयोजन (5 वर्ष) (4.) सन् 1995 से 1997 तक दिल्ली राज्यस्तरीय श्रीओम्प्रकाश सोनी प्रतियोगिताओं का संयोजन (3 वर्ष) (5.) सन् 1997 से 1998 तक परिवार कल्याण निदेशालय दिल्ली सरकार की पल्स पोलियो सेना का कमलानगर, दिल्ली क्षेत्र में नेतृत्व (2 वर्ष) (6.) सन्1991 से विविध सामाजिक और सरकारी संस्थाओं में निरन्तर रूप से विद्वत्सभाओं,काव्यगोष्ठियों, संस्कृतसम्मेलनों,परिचर्चाओं, कवि-सम्मेलनों का संयोजन और संचालन (20 वर्षों से) (7.)सन् 1988 में गांधी स्मृति एवं दर्शन समिति भारत सरकार का प्रतियोगिता आयोजन 2. संस्कृत माध्यम से संस्कृत-सम्भाषण-शिविरों में प्रशिक्षण का कार्य- सन्1991 से सतत रूप से भारत संस्कृत भारत परिषद्, नई दिल्ली और दिल्ली संस्कृत अकादमी, दिल्ली सरकार द्वारा आयोजित संस्कृत शिक्षण-कक्षाओं और संस्कृत-सम्भाषण शिविरों में संस्कृत के जिज्ञासुओं को संस्कृत-माध्यम से प्रशिक्षण देने का कार्य। 3. काव्यपाठ, शोधनिबन्ध-प्रस्तुति, व्याख्यान और कार्यक्रम-संयोजन- विभिन्न विश्वविद्यालयों, संस्थाओं, अकादमियों, दूरदर्शन, आकाशवाणी आदि द्वारा आयोजित राष्ट्रीय स्तर पर कविसम्मेलनों, शोधसंगोष्ठियों, परिचर्चाओं, कक्षाओं, कार्यशालाओं, अखिल भारतीय कवि सम्मेलनों में संस्कृत, हिन्दी और गढ़वाली भाषा में काव्यपाठ तथा विविध विषयों पर शोधनिबन्ध की प्रस्तुति, व्याख्यान और विविध कार्यक्रमों का संयोजन व संचालन का अनुभव । 4. दूरदर्शन के वार्तावली धारावाहिक में संस्कृत कक्षाओं का संचालन और निर्णय - दूरदर्शन के डी डी न्यूज चैनल पर वार्तावली साप्ताहिक कार्यक्रम प्रारम्भ करने में महत्त्वपूर्ण भूमिका और सन् 2015 से सतत रूप से प्रसारित होने वाले साप्ताहिक संस्कृत कार्यक्रम ‘वार्तावली’ में संस्कृत-कक्षाओं का शिक्षण और चल-चित्रगीतों की अनुवाद-प्रतियोगिता में निर्णायक का दायित्व । 5. आकाशवाणी के सर्वभाषा कवि सम्मेलन की चयन समिति का सदस्य- सन् 2015 से सतत रूप से आकाशवाणी के अखिल भारतीय सर्वभाषा कवि सम्मेलन के लिए संस्कृत कवि चयन समिति के सदस्य का दायित्व । 6. दूरदर्शन और आकाशवाणी पर हिन्दी और संस्कृत में अनेक वार्ताओं और परिचर्चाओं में सहभागिता- सन् 2013 से सतत रूप से दूरदर्शन और आकाशवाणी पर विभिन्न वार्ताओं, कविसम्मेलनों और परिचर्चाओं में सहभागिता। 7. विभिन्न संस्थाओं और संस्थानों की समिति के सदस्य के रूप में क्रियाशीलता- 1.महर्षिसान्दीपनि राष्ट्रीय वेद विद्या प्रतिष्ठान,भारत सरकार, उज्जैन की संचालन समिति का सदस्य 2.श्रीलालबहादुर शास्त्री राष्ट्रीय संस्कृत विश्वविद्यालय, नई दिल्ली की आन्तरिक गुणवत्ता आश्वासन समिति का सदस्य 3.उत्तरप्रदेश संस्कृत संस्थान, लखनऊ की संचालन समिति का सदस्य 4.हरियाणा संस्कृत अकादमी, पंचकूला की संचालन समिति का सदस्य 5.उत्तराखण्ड संस्कृत अकादमी, हरिद्वार की संचालन समिति का सदस्य 6.गुरुरामराय शिक्षा समिति, आरामबाग, नई दिल्ली का सदस्य 7.अखिल भारतीय संस्कृत साहित्य सम्मेलन, नई दिल्ली संचालन समिति का सदस्य एवं पुरस्कार चयन समिति का सदस्य 8.ई-निविदा समिति कला, संस्कृति व भाषाविभाग, दिल्ली तीन वर्ष तक अध्यक्ष और वर्तमान में सदस्य। 9.कला, संस्कृति व भाषा विभाग, दिल्ली की कार्यक्रम-उपसमिति का सदस्य 10.साहित्य कला परिषद्, नईदिल्ली की कलाकार चयन समिति का सदस्य 11.साहित्य अकादमी,नईदिल्ली के पुरस्कारों में संस्कृत लेखकों के लिए परीक्षक 6. सम्मान एवं पुरस्कार- 1 संस्कृत सेवा सम्मान- संस्कृत अकादमी, हरियाणा सरकार 2 संस्कृत समाराधक सम्मान-दिल्ली संस्कृत अकादमी, दिल्ली सरकार 3 संस्कृत-विद्वत्सम्मान- आसाम संस्कृत परिषद् गौहाटी 4 सेवा सम्मान-भारत संस्कृत परिषद्, नई दिल्ली 5 साहित्य-गौरव- पर्वतीय लोक कला समिति दिल्ली 6 विद्वत्सम्मान-आर्ष गुरुकुल देहरादून, उत्तराखण्ड 7 साहित्य सम्मान- श्रीचन्द्रकुंवर बर्त्वाल साहित्य परिषद् दिल्ली 8. संस्कृत-व्रती सम्मान-‘भारत संस्कृत परिषद्’ नई दिल्ली 9. साधक सम्मान-गाँधी स्मृति एवं दर्शन समिति, भारत सरकार 10.संस्कृत-विद्वत्सम्मान-श्रीहनुमत् शिक्षा सोसायटी, नई दिल्ली 11.विद्वद्भूषण-सम्मान- अखिल भारतीय विद्वत्परिषद् वाराणसी, उ. प्र. 12.सरस्वती-सम्मान-लोकभाषा प्रचार समिति, उड़ीसा 13.लोकमान्य तिलक गौरव पुरस्कार-वृत्तपत्र लेखक मंच, महाराष्ट्र 14.संस्कृत-गौरव-सम्मान भारतीय संस्कृति समाज, माडल टाउन, नई दिल्ली 15.अटल सम्मान-वैभव वेलफेयर सोसायटी, संसद भवन नई दिल्ली 16.राष्ट्रीय एकता पुरस्कार-भारतीय बौद्ध संघ, नई दिल्ली 17.वाग्योग सम्मान- वाग्योग-चेतना पीठम्, वाराणसी, उ.प्र 2018 18.सम्पादक-रत्नसम्मान-बृजलोकसाहित्य-कलासंस्कृति अकादमी, आगरा, उ.प्र.2021 19.‘शिक्षा क्षेत्र का ग्लोबल अवार्ड’ रेडियो मेरी आवाज 2021 20.महाकवि कालिदास सम्मान अखित भारतीय विद्वत्परिषद्, वाराणसी उ.प्र. 2022 21.ट्रु मीडिया सम्मान’ ट्रु मीडया सम्पादन समूह, नई दिल्ली 2022 22.‘विश्वरंग सम्मान’ रबीन्द्रनाथ टैगोर विश्वविद्यालय, भोपाल, म.प्र. 2022 23.‘नटसम्राट बेस्ट थिएटर प्रमोटर सम्मान’ नटसम्राट क्रिएटिव थि्एटर ग्रुप 2022 24.‘आचार्यश्री अवार्ड’ रेडियो मेरी आवाज 2022 25.श्रीचन्द्रकुंवर बर्त्वाल साहित्य परिषद् दिल्ली द्वारा लोकभाषा के लिए ‘साहित्य सम्मान’ 26.‘चन्द्रदीप्ति’ पत्रिका अगस्त्यमुनि, उत्तराखण्ड द्वारा लोकभाषा विकास के लिए ‘लोकभाषा-सम्मान’ 27.उत्तराखण्ड लोकमंच दिल्ली द्वारा ‘उत्तरायणी सम्मान’ 28.पर्वतीय लोक-विकास समिति, नई दिल्ली द्वारा ‘‘गढ़-गौरव सम्मान’’ 29.गढ़वाल रामलीला समिति किशन गंज, नई दिल्ली द्वारा विशिष्ट सम्मान 30.उत्तराखण्ड मैत्रीसंघ संस्था, कर्मपुरा नई दिल्ली द्वारा उत्तराखण्ड गौरव सम्मान 31.अखिल भारतीय सर्वभाषा संस्कृति समन्वय समिति द्वारा लोकभाषा सम्मान 32.‘कलश कलाश्री’ संस्था, द्वारका, नई दिल्ली द्वारा उत्तराखण्डी भाषाओं के उन्नयन के लिए कलाश्री सम्मान 33.उत्तराखण्डी भाषाओं के विकास के लिए ‘बड़थ्वाल कुटुम्ब’ संस्था द्वारा ‘पं.मुकुन्दराम दैवज्ञ सम्मान’ 34. बद्री केदार सांस्कृतिक एवं सामाजिक संस्था, दिल्ली द्वारा ‘गित्येर’ सम्मान