"द्रव्यगुण विज्ञान": अवतरणों में अंतर

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से
No edit summary
टैग: मोबाइल संपादन मोबाइल एप सम्पादन Android app edit
No edit summary
टैग: मोबाइल संपादन मोबाइल वेब संपादन
पंक्ति 15: पंक्ति 15:
आयुर्वेद में 600 से भी अधिक औषधीय पादपों को औषध के रूप में उपयोग में लाया जाता है। इन्हें अकेले या दूसरों साथ मिलाकर रोगों से मुक्ति पाया जाता है। औषधीय पादप अलग-अलग तरह के कृषि-जलवायीय क्षेत्रों (जंगल, अनूप, साधारण देश) में पैदा होते हैं। वर्तमान समय में औषधीय पादपों को 'प्राकृतिक औषध' के रूप में प्रयोग करने का चलन बढ़ा है। इस कारण इस विषय का महत्व और भी बढ़ गया है।
आयुर्वेद में 600 से भी अधिक औषधीय पादपों को औषध के रूप में उपयोग में लाया जाता है। इन्हें अकेले या दूसरों साथ मिलाकर रोगों से मुक्ति पाया जाता है। औषधीय पादप अलग-अलग तरह के कृषि-जलवायीय क्षेत्रों (जंगल, अनूप, साधारण देश) में पैदा होते हैं। वर्तमान समय में औषधीय पादपों को 'प्राकृतिक औषध' के रूप में प्रयोग करने का चलन बढ़ा है। इस कारण इस विषय का महत्व और भी बढ़ गया है।


| हिन्दी नाम
== कुछ प्रमुख औषधीय पादपों के द्रव्यगुण ==
{| border="1" cellpadding="2"
! WIDTH=53 HEIGHT=17 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP | क्रमांक
! WIDTH=86 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | हिन्दी नाम
! WIDTH=92 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | प्रमुख कर्म
! WIDTH=92 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | प्रमुख कर्म
! WIDTH=111 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | परिवार
! WIDTH=111 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | परिवार

15:58, 3 दिसम्बर 2019 का अवतरण

ज्योतिष सिंह के मत से लिखित द्रव्यगुण आयुर्वेद का मूल विषय है। इसके अन्तर्गत औषधीय पादपों - उनकी पहचान, गुण तथा उपचारात्मक उपयोगों का अध्ययन किया जाता है। इसे आयुर्वेद का 'मैटेरिया मेडिका' कह सकते हैं। इस विज्ञान में भेषजगुण विज्ञान (फर्माकोलॉजी), भेषज-अभिज्ञान (pharmacognosy) तथा पादपों के चिकित्सीय उपयोग शामिल है। इसकी आठ शाखाएं हैं।

'द्रव्यगुण' दो शब्दों से मिलकर बना है - 'द्रव्य' (matter) तथा 'गुण' (properties)। द्रव्य के अन्तर्गत जीवित और निर्जीव दोनो वस्तुएँ आ जाती हैं।

चरक का कहना है कि कुछ भी ऐसा नहीं है जो 'औषधि' न हो। आयुर्वेद का मत है कि किसी औषधि का प्रभाव उसके किसी एक घटक के अकेले के प्रभाव से प्रायः भिन्न होता है। आयुर्वेद में वनस्पतियों के गुणागुणों को पाँच भागों में भाँटा गया है- रस (taste), गुण (properties), वीर्य (biological properties), विपाक (attributes of drug assimilation) और शक्ति (Energy)। औषधियों के कार्य और प्रभाव को जानने के लिये उनके रस, गुण, वीर्य, विपाक, और शक्ति का ज्ञान अति आवश्यक है।

वैद्येन पूर्वं ज्ञातव्यो द्रव्याणामगुणाः गुणाः।
यदायत्तं हि भैषज्यं यज्ज्ञाने जात क्रिया क्रमः॥

ये भी कहा गया है कि-

निघण्टुना विना वैद्यो विद्वान् व्याकरणं विना।
अनभ्यासेन धानुष्कस्त्रयो हास्यस्य भाजनम्॥ (राजनिघण्टु १/९)

आयुर्वेद में 600 से भी अधिक औषधीय पादपों को औषध के रूप में उपयोग में लाया जाता है। इन्हें अकेले या दूसरों साथ मिलाकर रोगों से मुक्ति पाया जाता है। औषधीय पादप अलग-अलग तरह के कृषि-जलवायीय क्षेत्रों (जंगल, अनूप, साधारण देश) में पैदा होते हैं। वर्तमान समय में औषधीय पादपों को 'प्राकृतिक औषध' के रूप में प्रयोग करने का चलन बढ़ा है। इस कारण इस विषय का महत्व और भी बढ़ गया है।

| हिन्दी नाम

! WIDTH=92 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | प्रमुख कर्म ! WIDTH=111 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | परिवार ! WIDTH=158 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लैटिन नाम ! WIDTH=345 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पर्याय ! WIDTH=110 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अंग्रेजी नाम ! WIDTH=73 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूप ! WIDTH=150 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रासायनिक संघटन ! WIDTH=127 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुण ! WIDTH=86 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रस ! WIDTH=41 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विपाक ! WIDTH=42 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वीर्य ! WIDTH=345 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आमयिक प्रयोग ! WIDTH=86 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | प्रयोज्यांग ! WIDTH=57 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | खुराक ! WIDTH=182 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विशिष्ट योग |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="1" SDNUM="16393;" | 1 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अगरु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीतप्रशमन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Thymelaeaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aquilaria agallocha | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लोह, कृमिज, कृमिजग्ध, अगर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aloe/ eagle wood | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sesquiterpene | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वच्य, कर्णनेत्ररोगहर, कफ़हर, वातरक्त, आमवात, श्वास, वाजिकारक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | काण्डसार, तैल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अगुर्वादि तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="2" SDNUM="16393;" | 2 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अग्निमन्थ | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शोथहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Verbaenaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Premna mucronata | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | जय, श्रीपर्ण, गणिकारिका, वातघ्नी, | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 25 फीट | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूक्ष, लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु, कषाय, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मंदाग्नि, शोथ, पाण्डु, रसायन, आमवत, प्रमेह | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पत्र, मूल त्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दशमूलारिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="3" SDNUM="16393;" | 3 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अतिबला | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बल्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Malvaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Abutilon indicum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कंकतिका, कंघी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Country mallow | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asparegin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध, पिच्छिल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वातहर, रसायन, मूत्रजनन, वाजीकर, प्रदरहर, बल्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, बीज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="4" SDNUM="16393;" | 4 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अतिविषा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ranunculaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aconitum heterophyllum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भंगुरा, शुक्ल्कन्दा, घुणवल्लभा, काश्मीरा, शिशुभैषज्या | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian Atees | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 3 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Atisine, hetisine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पाचक, अग्निदीपक, ग्राही, ज्वरहर, संग्रहणी, विष, कृमि, वमन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, कन्द | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अतिविषादि चूर्ण, बालचतुर्भद्रा |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="5" SDNUM="16393;" | 5 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अपामार्ग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | यकॄत्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Amaranthaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Achyranthes aspera | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शिखरी, अधशल्य, मयूरक, खरमंजरी, प्रत्यकपुष्पा, आघाट, चिङचिङा, लटजीरा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Prickly chalff flower | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 2 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Potass | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सारक, वमन, कफ़, मेद, वायु, ह्रद्रोग, अर्श, कण्डु, उदर, अपची | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, पत्र, तण्डुल, पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-2 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अपामार्गक्षार -तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="6" SDNUM="16393;" | 6 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अर्क | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तीक्ष्णविरेचन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asclepidaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Calotropis procera | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तूलफल, क्षीरपर्ण, आस्फोट, मदार | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Madar | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tripsin, Uscarine, Calotropin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | संग्राही, गुल्म, शोथ, आमवात, उदररोग, श्वास, कास, यकृत, अर्बुद | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षीर, मूल, काण्ड, पत्र, पुष्प | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 0.5-1gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अर्कलवण, अर्कतैल, अर्केश्वर |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="7" SDNUM="16393;" | 7 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अर्जुन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | हॄद्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Combretaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Terminalia arjuna | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | धवल, ककुभ, वीरवृक्ष, नदीसर्ज, इन्द्र्दु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Arjuna | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 60 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Arjunetin, Tannin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | हृद्य, क्षत, क्षय, मेद, प्रमेह, व्रण, प्रमेह पिडिका, कफपित्तहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अर्जुनारिष्ट-घृत |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="8" SDNUM="16393;" | 8 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अशोक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आर्तवसंग्रहणीय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Caesalpiniodae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saraca asoca | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | हेमपुष्प, ताम्रपल्ल्व | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Haematoxylin, Tannin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ग्राही, वृर्ण्य, कृष्टार्तव, श्वेत-रक्तप्रदर, रक्तातिसार, गर्भाशयशिथिलताहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक, बीज, पुष्प | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अशोकारिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="9" SDNUM="16393;" | 9 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अश्वगन्धा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रसायन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Solanaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Withania somnifera | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वराहकर्णी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 5 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cuseohygrine, withanaloids | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बल्य, शुक्रल, रसायन, वात, कफ, श्वित्र, शोथ, क्षयहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अश्वगन्धा-रिष्ट-चूर्ण-घृत-रसायान |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="10" SDNUM="16393;" | 10 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अश्वगोल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मॄदुविरेचन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Plantaginaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Plantago ovata | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ईषद् गोल, अश्वकर्णबीज, शीतबीज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Spogel seeds | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mucilage | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध, पिच्छिल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आतिसार, प्रवाहिका, शुष्ककास, तृषा, विबन्ध, अल्सर, अम्लपित्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज, त्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="11" SDNUM="16393;" | 11 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अहिफ़ेन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मदकारी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Papaveraceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Papaver somniferum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आफ़ूफ, ओपियम | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Opium | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Morhhine, Codeine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, सुक्ष्म, व्यवायी, विकासी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कासहर, धातुशोषक, स्तंभन, पुरुषत्वनाशक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | निर्यास | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 30-125 mg | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कपूररस, अहिफेनासव |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="12" SDNUM="16393;" | 12 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आमलकी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रसायन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Euphorbiaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Emblica officinalis | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | धात्री | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Emblic myrobalan | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vit C high, galic acid, Ca | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, रूक्ष, शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचरस लवणवर्जित अम्लप्रधान | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रक्तपित, प्रमेह, वृष्य, रसायन, त्रिदोषहर, विबन्धहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | च्यवन्प्राश, ब्रह्मरसायन, धात्रीलौह |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="13" SDNUM="16393;" | 13 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आरग्वध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुष्ठघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cassia fistula | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | राजवृक्ष, शम्पाक, कृतमाल, चतुरगुंल, दीर्घफल, स्वर्णभूषण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Purging nut | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sugar, pectine, gultine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, मृदु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ज्वर, ह्रद्रोग, रक्तपित, उदावर्त, विबन्ध, कुष्ठ | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फलमज्जा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आरग्यवधादि-तैल-लेह-अरिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="14" SDNUM="16393;" | 14 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आर्द्रक/शुण्ठी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तॄप्तिघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zingiberaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zingiber officinale | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | नागर, महौषध, विश्वभेषज, श्रृंगवेर, आर्द्रक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Dry Ginger | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zingirol | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध (शुण्ठी) गुरु, रूक्ष, तीक्ष्ण, (आर्दक) | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर (शुण्ठी) कटु (आर्द्रक) | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मदांग्नि, जिह्वाकण्ठविशोधन, कुष्ठ, पाण्डु, शीतपित्त, श्वास, कास | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कन्द | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-2 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सौभाग्यशुण्ठी पाक |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="15" SDNUM="16393;" | 15 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उशीर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्वेदापनयन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Graminae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vetiveria zizanoides | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | नलद, अमृणाल, खस, समगन्धक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Khaskhas grass | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तृण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Volatile oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूक्ष, लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्तंभन, ज्वर, वमन, दाह, अम्ल्पित्त, तृषा, विसर्प, मूत्रकृच्छ्र, विष, रक्तविकारहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उशीरासव, षडंगपानीय |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="15" SDNUM="16393;" | 15 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | एरण्ड | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वेदनास्थापन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Euphorbiaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ricinus communis | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गन्घर्वहस्त, व्याघ्रपुच्छ, पंचागुल, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Castor | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्षक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ricine (Poisonus) | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्निग्ध, तीक्ष्ण, सुक्ष्म | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर, कटु, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वातघ्न, कफ, कृमि, मुत्रकृच्छ्र, गुल्मबस्तिशूलहरं, यकृत, प्लीहा, उदर, अर्श, विबन्ध, आमवातहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, पत्र, बीज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 20 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | एरण्ड-पाक-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="16" SDNUM="16393;" | 16 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | एला | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दाहप्रशमन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zingiberaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Elettaria cardamomum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्रिपुटा, त्रुटि, द्रावङी, सूक्ष्मैला, इलायची | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Lesser cardamom | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | K, Mn | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कफ, श्वास, कास, अर्श, मूत्रकृच्छ्र, मुखगन्धहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | .5-1 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | एलादि चूर्ण-गुटिका-मोदक-क्वाथ-रिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="17" SDNUM="16393;" | 17 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कंकुम | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वर्ण्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Iridaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Crocus sativus | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | घुसण, रक्त, वाह्लीक, काश्मीर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saffron | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Volatile oil, Crocin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वर्ण्य, शिरोरोग, कृमि, वमन, व्यंग(झांई), त्रिदोषहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | केशर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 250-500 mg | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुंकुमादि-घृत-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="18" SDNUM="16393;" | 18 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटुका | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पित्तविरेचन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Scrophulariaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Picrorhiza kurroa | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्ता, कटुरोहणी, काण्डरुहा, मत्स्यशकला, चक्रांगी, कृष्णभेदा, शतपर्वा, कुटकी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Picrorhiza | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Picrorhizine, Kutkine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूक्ष, लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भेदनी, दीपनी, हृद्य, कफपित्तज्वरहर, प्रमेह, श्वास, कास, दाह, कृमि, कुष्ठहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, भौमिक काण्ड | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 0.5-1 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आरोग्यवर्धिनी, तिक्तादि क्वाथ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="19" SDNUM="16393;" | 19 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कण्टकारी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कासहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Solanaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Solanum surattense | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दुस्पर्शा, क्षुद्रा, व्याघ्री, निदिग्धिका | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Yellow berried night shade | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | प्रसरी क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Diosgenin, kno3 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पाचन, कास, ज्वर, कफवातशामक, पीनस, पार्श्वपीङा, कृमि, हृद्रोग, मूत्रल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 40-80 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कण्टकारी घृत, व्याघ्रीहरीतकी |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="20" SDNUM="16393;" | 20 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कपिकच्छु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वॄष्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mucuna prurita | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आत्मगुप्ता, मर्कटी, कण्डुरा, शूकशिम्बी, केवांच | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cowhage | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pruriyenine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पाचन, कास, ज्वर, कफवातशामक, पीनस, पार्श्वपीङा, कृमि, हृद्रोग, मूत्रल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज, रोम, मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वानरी गुटिका, माषबलादि पाचन |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="21" SDNUM="16393;" | 21 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कम्पिलक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कॄमिघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Euphorbiaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mallotus philippinesis | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कर्कश, रक्तांग, रेचन, कबीला | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kamala tree | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 30 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rottlerin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कफपित्तहर, रक्त, कृमि, गुल्म, उदर, व्रण, रेचक, प्रमेह, विष, अश्मरीहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फलरज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्रिमिघातनी वटी |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="22" SDNUM="16393;" | 22 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कर्कट्श्रंगी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कासहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Anacardiaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pistacia integerrima | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अजश्रृंगी, कुलीरविषाणिका, वक्रा, | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 40 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannin, Vol oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कफवातहर, क्षय, ज्वर, श्वास, उर्ध्ववात, तृष्णा, कास, हिक्का, अरुचि, वमनहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कोष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | श्रृंग्यादि चूर्ण, बालचतुर्भद्रा |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="23" SDNUM="16393;" | 23 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कर्पूर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | हॄद्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Lauraceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cinnamomum camphora | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | घनसार, चन्द्र, हिमाह्व | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Camphor | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 100 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Camphor oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीतल, चक्षुष्य, लेखन, कफपित्तविषहर, दाह, तृष्णा, मुखमेदगन्धहर, सुगन्धि | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सत्व | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 125-375 mg | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कर्पूररस-आसव-अर्क |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="24" SDNUM="16393;" | 24 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | काञ्चनार | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गण्डमालानाशन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bauhinia veriegata | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गण्डारि, चमरिक, युग्मपत्रक, कर्बुदार, स्वल्पकेशरी | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूक्ष, लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत, ग्राही, कफपित्तहर, कृमि, कुष्ठ, गुदभृंश, गण्डमाला, व्रण, प्रदर, क्षय, कासहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक, पुष्प | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | काञ्चनार गुग्गुलू |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="24" SDNUM="16393;" | 24 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कालमेघ/भूनिम्ब | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | यकॄत्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Acanthaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Andrographis paniculata | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कालमेघ, यवतिक्ता, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kalmegh | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 2 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kalmeghin, Andrographolid | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | यकृतविकार, ज्वर, आम, पैत्त्तिकविकार, कृमि, दाह, अम्लपित्त, व्रण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कालमेघ-तरल-सत्व |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="25" SDNUM="16393;" | 25 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | किराततिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ज्वरघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Gentianaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Swertia chirayata | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | किरात, चिरायता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Chiretta | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mengigerin, Gentianine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सारक, शीतल, ज्वरघ्न, सन्निपातज्वर, श्वास, कफपित्त, कास, शोथ, कुष्ठ, व्रण, कृमिहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सुदर्शन चूर्ण, किरातादि क्वाथ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="26" SDNUM="16393;" | 26 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुटज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उपशोषक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Apocynaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Holarrhena antidysenterica | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गिरीमल्लिका, वत्सक, कलिंग, इन्द्रवृक्ष, कुङा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kurchi | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 40 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Conessin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अर्श, अतिसार, पित्तरक्त, कफ, तृष्णा, आम, कुष्ठहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक, बीज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुटजा-रिष्ट-अवलेह-सुरा |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="27" SDNUM="16393;" | 27 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुपीलू | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आक्षेपजनन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Loganiaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Strychnos nuxvomica | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विषतिन्दुक, काकतिन्दुक, कुचला | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nuxvomica | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 50 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Strychanine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मदकारक, कफपित्तहर, व्यथाहर(वेदना), ग्राही, पक्षाघात, वाजीकर, आमवात | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज मज्जा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 60-250 mg | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विषतिन्दुक वटी, नवजीवन रस |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="28" SDNUM="16393;" | 28 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुमारी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पित्तविरेचन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liliaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aloe vera | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गृहकन्या, घृतकुमारी, ग्वारपाठा, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian aloe | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 2 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aloin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध, पिच्छिल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बल्य, वातविषहर, वृष्य, चक्षुष्य, रसायन, गुल्म, प्लीहा, यकृत, ग्रन्थि, अग्निदग्ध, रेचनी, अनार्तव | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पत्र, एलुवा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 0.1-0.2 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुमार्यासव, कुमारिकावटी, रजःप्रवर्तनीवटी, कुमारिकापाक |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="29" SDNUM="16393;" | 29 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कूष्माण्ड | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मेध्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cucurbitaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Benincasa hispida | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पुष्पफल, वल्लीफल, बृहतफल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | White guard melon | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cucurbitine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बल्य, बस्तिशोधक, मेध्य, अम्लपित्तहर, पित्तशामक, वृष्य, त्रिदोषहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज, तैल, फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कूष्माण्ड-घृत |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="30" SDNUM="16393;" | 30 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कॄष्णजीरक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Carum Blubocastanum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | काश्मीरजीरक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Black Caraway | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol.oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अर्श, आनाह, टी.बी.हर, वातानुलोमन, स्तन्यजनन, अपचन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="31" SDNUM="16393;" | 31 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | खदिर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुष्ठघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Acacia catachu | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रक्तसार, दन्तधावन, बालपत्र, कण्टकी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cutch tree | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Catechin, tannin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीतल, श्वास, कफपित्त, कास, कुष्ठ, व्रण, प्रमेह, श्वित्र, ज्वरघ्न, रक्तपित्तहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक, सार | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | खदिरादि-वटी-चूर्ण-रिष्ट-क्वाथ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="32" SDNUM="16393;" | 32 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गम्भारी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शोथहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Verbaenaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Gmelina arboria | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | श्रीपर्णी, मधुपर्णिका, काश्मरी, पीतरोहणी | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 60 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Resin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन, पाचन, मेध्य, भेदनी, भ्रम, शोष, तृष्णा, शूल, अर्श, विष, दाह, ज्वरहर, फल-केश्य, रसायन, रक्तपित्तहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल त्वक, फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दशमूलारिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="33" SDNUM="16393;" | 33 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुग्गुलू | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वेदनास्थापन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Burseraceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Commiphora mukul | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | देवधूप, माहिषाक्ष, पंलकषा, पुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian bedellium | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Gum, vol.oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण, विशद, सुक्ष्म, सर, सुगन्धि | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्रिदोषहर, रसायन, मेह, कास, प्रमेह, कामला, कुष्ठ, क्रिमि, हृद्रोग, वातरक्तहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | निर्यास | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 2-4gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | चन्द्रप्रभा वटी, योगराज गुग्गुलू |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="34" SDNUM="16393;" | 34 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुडूची | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रसायन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Menispermaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tinospora cardifolia | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुपर्णी, अमृता, छिन्नरुहा, वत्सादनी, तन्त्रिका, कुण्डलनी, चक्रलक्षणिका, गिलोय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Giloin, Berberine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भग्नसंधान, वृष्य, स्वर्य, रसायन, आमवातग्रन्थिहर, कफव्रण अपचीहर, पुराण मेदोहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | काण्ड | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अमृतारिष्ट, गुडूच्यादि-चूर्ण-सत्व-क्वाथ-लौह-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="35" SDNUM="16393;" | 35 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गोक्षुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूत्रविरेचनीय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zygophyllaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tribulus terrestris | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्वादुकण्टक, श्वदंष्ट्रा, त्रिकण्टक, चणद्रुम, वनश्रृंगाट, इक्षुगन्धिका, गोखरु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Puncture vine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | प्रसरी क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Harman, No3 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बस्तिशोधन, वृष्य, अश्मरीहर, प्रमेह, श्वास, कास, अर्श, मूत्रकृच्छ्र, हृद्रोग, स्वप्नदोष वातहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गोक्षुरादि-चूर्ण-अवलेह-गुग्गुलू-क्वाथ-दशमूलारिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="36" SDNUM="16393;" | 36 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | चन्दन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दाहप्रशमन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Santalaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Santalum album | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | श्रीखण्ड, गन्धसार, मलयज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sandal wood | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Santalol | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आह्लादितकर, शोष, विष, श्लेष्मा, पित्त, रक्त, दाहहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | काण्डसार, निर्यास | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | चन्दनादि-चूर्ण-वटी-चन्दनासव |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="37" SDNUM="16393;" | 37 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | चित्रक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Plumbaginaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Plumbago zeylanica | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अग्नि | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leadwort | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 4 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Plumbagine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ग्राही, ग्रहणी, मन्दाग्नि, कुष्ठ, शोथ, अर्श, कृमि, कास, वातकफहर, आमवात | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूलत्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-2 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | चित्रकादि वटी, चित्रकहरीतकी |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="38" SDNUM="16393;" | 38 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | जटामांसी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | संज्ञास्थापन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Valerianaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nordostachys jatamansi | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भूतजटा, तपस्वनी, सुलोमशा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Spikenard | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Volatile oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मेध्य, वर्ण्य, बल्य, त्रिदोषहर, दाह, विसर्प, कुष्ठनाशक, रक्तप्रवाह सन्तुलित | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 2-4 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मांस्यादि क्वाथ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="39" SDNUM="16393;" | 39 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | जम्बू | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूत्रसंग्रहणीय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Myrtaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Syzygium cumini | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | महाफला, फलेन्द्रा, जामुन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Jaman | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Jamboline, Strach, Tannin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, तिक्त, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | व्रण, प्रमेह, भग्न, अतिसार, अत्यार्तव, वमन, रक्तातिसार | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल, फलअस्थि, पत्र, त्वक~ | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | जम्ब्वाद्य तैल, पंचपल्लव योग |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="40" SDNUM="16393;" | 40 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | जातिफल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ग्राही | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Myrtaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Myristica fragrans | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | जातिकोष, मालतीफल, जायफल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nutmeg tree | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 40 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol oil, Myritic acid | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन, ग्राही, स्वर्य, वातकफहर, मुखवैरस्यहर, कृमि, कास, श्वास, हृद्रोग, कण्ठ्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज, कोष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 0.5-1 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | जातिफलादि चूर्ण, जातिफलादि वटी |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="41" SDNUM="16393;" | 41 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | जीरक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cuminum cyminum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | जरण, अजाजी, दीर्घजीरक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cummin seed | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cumaldehyde | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आनाह, वातानुलोमन, स्तन्यजनन, अपचन, अतिसार, अग्निमांद्यहर, ग्राही | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | जीरकाद्य-चूर्ण-तैल-रिष्ट-मोदक |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="42" SDNUM="16393;" | 42 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ज्योतिषमति | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मेध्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Celastraceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Celastrus panniculatis | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पारावतपदी, काकाण्डी, पीततैला | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Staff tree | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Celastrine, Panniculatine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तीक्ष्ण, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अति उष्ण, वामक, मेधा-जठराग्नि-स्मरणशक्ति वर्धक, वातविकार, आमवात, माईग्रेन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज, तैल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 drop | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ज्योतिषमति तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="43" SDNUM="16393;" | 43 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तालीस | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | छेदन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pinaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Abies webbiana | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पत्राढ्य, धात्रीपत्र, शुकोदर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Fir | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 150 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | श्वास, कास, कफ़वात, अरुचि, गुल्म, आम, अग्निमांद्य, क्षयरोगहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पत्र | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 2-5 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तालिसादि चूर्ण-वटी |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="44" SDNUM="16393;" | 44 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | केश्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pedaliaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sesamum indicum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Seasamum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vit A-B-C, Ca, Fat | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर, कषाय, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बल्य, केश्य, त्वच्य, दन्त्य, ग्राही, अग्निमतिप्रद, अल्पमूत्रकर, कृष्णतिल श्रेष्ठ, वीर्यप्रद | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज, तैल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिलादि गुटिका |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="45" SDNUM="16393;" | 45 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तुलसी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विषमज्वरघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Labiatae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ocimum sanctum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सुरसा, अपेतराक्षसी, भूतघ्नी, बहुमंजरी, देवदुन्दुभी, सुलभा, ग्राम्या | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Holy basil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 4 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol oil, phenol, Ascarbic acid | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ह्रद्य, अग्निदीपक, कुष्ठ, पार्श्वशूलहर, वातकफ़हर, श्वास, कास, मूल-वीर्यस्तम्भक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पत्र, पुष्प, बीज, मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="45" SDNUM="16393;" | 45 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्रिवॄत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सुखविरेचन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Convolvulaceace | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Operculina terpethum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्रिभण्डी, सरला, रेचनी, सुवहा, निशोथ् | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian jalap | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Terpethine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रेचन, वातहर, पित्तज्वर, कफ़, पित्त, शोथ, उदररोगहर, कामला, अर्शहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूलत्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्रिवृत-चूर्ण-गुटिका-क्वाथ-घृत |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="46" SDNUM="16393;" | 46 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | छेदन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Lauraceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cinnamomum zeylanicum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उत्कट, दारुसिता, दालचीनी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cinnamon | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 25 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Eugenol, Cinnamaldehyde | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्वादिष्ट, तिक्त, वातपित्तहर, सुगन्धि, शुक्रल, बल्य, मुख-शोष-तृष-कैन्सरहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक, तैल, पत्र | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सितोपलादि चूर्ण |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="47" SDNUM="16393;" | 47 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दन्ती | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तीक्ष्णविरेचन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Euphorbiaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Baliospermum montanum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उदुम्बरपर्णी, एरण्डफला, शीघ्रा, निकुम्भ, प्रत्येकश्रेणी | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म/ क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शोथघ्न, रेचन, उदर, जलोदर, कामला, यकृतविकार, गुल्म, ज्वर, विबन्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, बीज, पत्र | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दन्त्यारिष्ट, दन्त्यादिचूर्ण, दन्तीहरीतकी |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="48" SDNUM="16393;" | 48 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दाङिम | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रोचन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Punicaecae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Punica granatum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दन्तबीज, लोहितपुष्पक, अनार | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pomergaranate | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pelletierine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर, कषाय, अम्ल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अनुष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सन्तर्पक, शुक्रजनक, ग्राही, मेधाग्निबलवर्धक, हृद्य, कण्ठ, मुखरोगहर, कृमिनाशक स्फीतकृमि | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल, फलत्वक, मूलत्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 20-50 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दाङिम-चतुसम-आष्टक-आद्यघृत-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="49" SDNUM="16393;" | 49 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दारूहल्दी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | यकॄत्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Berberidaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Berberis aristata | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दार्वी, कंटकटेरी, पचंमपचा, दारुहल्दी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian berberry | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म 6&18 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Berberine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | नेत्र-कर्णरोगहर, दीपन, पाचन, ग्राही, गण्डमाला, प्रदर, यकृतप्लीहारोग, कामला, सर्पदंश, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, काण्ड, फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दार्व्यादि-क्वाथ-लेह-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="50" SDNUM="16393;" | 50 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दूर्वा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | प्रजास्थापन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Graminae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cynodon dactylon | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दूब, शतपर्वा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Conch grass | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Protine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कफपित्तहर, तृष्णा, दाह, रक्तपित्त, त्वकरोगहर, अश्मरी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दूर्वादि क्वाथ-घृत-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="51" SDNUM="16393;" | 51 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | देवदारु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वेदनास्थापन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pinaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cedrus deodara | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भद्रदारू, सुरभूरूह | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Deodar | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | महावृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sesquiterpene | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विबन्ध, आध्मान, शोथ, तन्द्रा, हिक्का, ज्वर, प्रमेह, पीनस, कास, कण्डू, वात, वेदनाहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | काण्ड, सार, तैल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | देवदार्वादि-क्वाथ-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="52" SDNUM="16393;" | 52 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | द्राक्षा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्नेहोपग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vitaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vitis vinefera | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मृदीका, गोस्तनी, दाख | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Grape | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Glucose | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मृदु, गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | चक्षुष्या, बृंहण, स्वर्या, श्वास, कास, वातरक्त, कामला, शोष, मदात्यहर, सृष्टमूत्रविट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | द्राक्षा-रिष्ट-घृत-क्वाथ-लेह |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="53" SDNUM="16393;" | 53 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | धातकी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्तम्भन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Lythraceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Woodfordia fruticosa | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | धातुपुष्पी, वह्निज्वाला, धाय, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Fire flame bush | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म 10 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Lawsone, Tannin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तृष्णा, कृमि, पित्तनाशक, अतिसार, प्रदर, प्रवाहिका, आसवारिष्ट में किण्वोत्पति | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पुष्प | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | धातक्यादि चूर्ण, धातक्यादि तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="54" SDNUM="16393;" | 54 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | धान्यक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तॄष्णानिग्रहण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Coriandrum sativum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | छत्रा, कुस्तुम्बरु, वितुन्नक, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Coriander | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Coriandrol | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, तिक्त, मधुर, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ज्वरघ्न, तृष्णा, दाह, वमन, कास, कृमि, त्रिदोषहर, मुत्रल, आर्द्र पित्तनाशक, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल, पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | धान्यपंचक क्वाथ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="55" SDNUM="16393;" | 55 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | नागकेशर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रक्तस्तम्भन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Guttiferae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mesua ferrea | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | नागपुष्प, चाम्पेय, नागचम्पा, पीलानागकेशर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mesua | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष मध्यम | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mesuol, oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कोष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आमपाचन, ज्वर, कण्डू, स्वेद, छर्दि, ह्रल्लास, दुर्गन्ध, कुष्ठ, वीसर्प, पित्त, विष, रक्तपित्त-प्रदर-अतिसार-अर्श | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पुंकेशर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | नागकेशरचूर्ण, पुष्यानुग चूर्ण |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="56" SDNUM="16393;" | 56 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | निम्ब | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कण्डूघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Meliaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Azadiracta indica | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पिचुमर्द, अरिष्ट, हिंगुनिर्यास | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Margosa tree | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nimbine, tannine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | चक्षुष्य, कृमि, विष, अरोचक, कुष्ठ, गुल्म, मेह, भेदन, ज्वर, व्रण, अहृद्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक, पत्र, बीज, फल, मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | निम्बादि-तैल-चूर्ण-रिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="57" SDNUM="16393;" | 57 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | निर्गुण्डी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वेदनास्थापन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Verbaenaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vitex nigundo | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सम्हालू, सिन्दुवार, हरेणुका | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Five leaved chaste | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Volatile oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | केश्य, नेत्रहित, शूल, शोथ, आमवात, कृमि, कुष्ठ, अरुचि, ज्वर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, पत्र, बीज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | निर्गुण्डी-कल्क-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="58" SDNUM="16393;" | 58 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पटोल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ज्वरघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cucurbitaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Trichosanthes dioica | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुलक, कर्कशच्छद, राजीफल, बीजगर्भ, परवल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pointed Gourd | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Carbohadrate, 29% seed oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पाचन, हृद्य, वृष्य, अग्निदीपन, कास, ज्वर, त्रिदोष, कृमिहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पत्र, मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पटोलादि क्वाथ-चूर्ण |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="59" SDNUM="16393;" | 59 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पलाण्डु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वेदनास्थापन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liliaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Allium cepa | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दुर्गन्ध, यवनेष्ठ, मूखदूषक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Onion | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Allyl-propyl disulphide | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, तीक्ष्ण, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कोष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कफकारक, वातहर, बलवीर्यवर्धक, रात्र्यन्धता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज, कन्द | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3gm seed | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="60" SDNUM="16393;" | 60 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पलाश | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कॄमिघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Butea monosperma | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | किंशुक, रक्तपुष्प, क्षारश्रेष्ठ, ब्रह्मवृक्ष, समिद्वर, टेसू | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 40 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kinotanic acid, palasonin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन, भग्नसंधानकर, ग्रहणी, अर्श, कृमि, वृष्य, पुष्प-तृड्दाह, वातरक्त, कुष्ठ, फल-प्रमेह, अर्श, कृमि | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पुष्प, बीज, त्वक, निर्यास | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पलाशक्षारघृत |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="61" SDNUM="16393;" | 61 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पाटला | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शोथहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bignoniaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Stereospermum suaveolens | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुदूती, अतिवल्ल्भा, ताम्रपुष्पी, कृष्णवृन्ता, कुबेराक्षी, कुम्भीपुष्पी, अमोघा, अम्बुवासनी | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 60 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Gum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्रिदोषहर, अरुचि, श्वास, शोथ, रक्त, छर्दि, हिक्का, तृषाहर, पुष्प-हृद्य, कण्ठ्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल त्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दशमूलारिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="62" SDNUM="16393;" | 62 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पाषाण भेद | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अश्मरी भेदन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saxifragaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bergenia ligulata | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अश्मघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannic acid | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बस्तिशोधक, भेदक, गुल्म, पथरी, हृद्रोग, योनिरोग, प्रमेह, प्लीहा, शूल, व्रण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पाषाणभेदादि क्वाथ-चूर्ण |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="63" SDNUM="16393;" | 63 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पिप्पली | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कासहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piperaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piper longum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मागधी, वैदही, कृष्णा, कणा, चपला, तीक्ष्णतण्डुला, उषणा, शोण्डी, कोला | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Long pepper | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piperine, Vol oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अनुष्णशीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | श्वास, कास, कुष्ठ, गुल्म, अर्श, मेदकफहर, वृष्य, मेध्य, गुङयुक्त-अग्निवर्धक, जीर्णज्वर, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल, मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1.5-1gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुङपिप्पली, पिप्पल्यासव |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="64" SDNUM="16393;" | 64 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पुनर्नवा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूत्रविरेचनीय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nyctagiinaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Boerhavia diffusa | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पुनर्नवा, शोथघ्नी, वर्षाभू, गदहपुरना | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Spreding Hogweed | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | प्रसरी क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | K, No3, Sulphate | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर, तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | संग्राही, रक्तवर्धक, उदररोग, विष, अग्निदीपक, ब्रघ्न, शोथ, पाण्डुहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, बीज, पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पुनर्नवा-ष्टक-आसव-दिमण्डूर |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="65" SDNUM="16393;" | 65 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बला | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बल्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Malvaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sida cordifolia | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वाट्यालिका, खरयष्टिका, बरियार, खिरैंटी, बीजबन्द | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Country mallow | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ephedrine, Steroid, mucin, KNO3 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध, पिच्छिल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रसायन, मूत्रजनन, वाजीकर, प्रदरहर, बल्य, क्षय, श्वासहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, बीज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बलाद्य-घृत-रिष्ट-चन्दनबलालाक्षादि तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="66" SDNUM="16393;" | 66 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बाकुची | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुष्ठघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Psoralia corylifolia | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कृष्णफला, कुष्ठघ्नी, पूतिफली | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Psoralea seed | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | psoralin, Fixed oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कृमिघ्न, त्वकदोषहर, व्रणरोपण, श्वित्र, कुष्ठ, सोरायसिस, विबन्धहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज, तैल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बाकुची-चूर्ण-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="67" SDNUM="16393;" | 67 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बिभीतक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | छेदन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Combretaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Terminalia bellirica | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कर्षफल, अक्ष, कलिद्रुम, बहेङा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Belliric Myrobalan | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 60 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूक्ष, लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भेदन, कास, नेत्ररोग, केश्य, कृमि, स्वरभेद, मदकारी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तालिसादि चूर्ण, लंवगादि वटी |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="68" SDNUM="16393;" | 68 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बिल्व | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ग्राही | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rutaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aegle marmelos | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | श्रीफल, शोण्डिल्य, शैलूष, मालूर, गन्धगर्भ, सदाफल, महाकपित्थ, ग्रन्थिल, बेल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bael | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 25 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Micilage, Pectine, Sugarm Mermelosine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अपक्व-ग्राही, अग्निवर्धक, पित्तकारक, कफनाशक, बलकारक, आन्त्रबलकारक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, त्वक, फल, पत्र | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बिल्वपंचक क्वाथ, बिल्वादि चूर्ण, बिल्वतैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="69" SDNUM="16393;" | 69 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीजक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूत्रसंग्रहणीय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Papilionatae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pterocarpus marsupium | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | असन, पीतशाल, विजयसार, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kino tree | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kinotanic acid | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुष्ठ, विसर्प, प्रमेह, श्वित्र, रक्तपित्त, केश्य, त्वक विकारहर, रसायन, अतिसार | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | काण्डसार, निर्यास | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="70" SDNUM="16393;" | 70 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बृहती | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कासहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Solanaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Solanum indicum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुद्रभण्टाकी, सिंही, | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Soanine, Solanidine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | संग्राही, कण्ठ्य, पाचक, अरुचिहर, ज्वर, श्वास, कास, मन्दाग्निहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 40-80 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दशमूलारिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="71" SDNUM="16393;" | 71 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ब्राह्मी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मेध्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Scrophulariaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bacopa monnieri | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ऎन्द्री, जलनीम | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian pennywort | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | प्रसरी क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Brhamine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आयुष्या, रसायनी, स्वर्या, स्मृतिप्रदा, कुष्ठ, पाण्डु, मेह, रक्त, कास, विष, ज्वरहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ब्राह्मी पानक |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="72" SDNUM="16393;" | 72 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भल्लातक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुष्ठघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Anacardiaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Semicarpus anacardium | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अरुष्कर, अग्नि, शोफकृत, अग्निमुख | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Marking nut | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Semicarpol, Bhilawanol | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शुक्रल, उदररोग, कुष्ठ, ग्रहणी, श्वित्र, अग्निमांद्य, कृमि, व्रण, अर्श, वातकफहर, विबन्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल, बीज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अमृतभल्लातक, तिलारुष्करयोग |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="73" SDNUM="16393;" | 73 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भांरगी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | श्वासहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Verbaenaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Clerodendrum serratum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ब्राह्मणष्ठिका, खरशाक, पद्मा, | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 8 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saponin antihistamine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म, रक्तदोष, शोथ, कास, श्वास, पीनस, ज्वर, अग्निमांद्यहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भारंग्यादि क्वाथ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="74" SDNUM="16393;" | 74 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भृंगराज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | केश्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Compositae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Eclipta alba | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मार्कव, केशराज, केशरंजन | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ecliptine, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूक्ष, लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | केश्य, रसायन, त्वच्य, कृमि, कास, शोथ, पाण्डु, दन्तरोग, बल्य, कुष्ठ, शिरोरोगहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भृंगराज तैल, षडबिन्दु तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="75" SDNUM="16393;" | 75 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मंजिष्ठा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रक्तप्रसाधन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rubiaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rubia cordifolia | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विकसा, योजनवल्ली, मंजीठ | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian madder | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Manjistine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्वरवर्णकर, विष, कफ, शोथ, योनिरोग, कर्णरोग, रक्तदोष, विसर्प, व्रण, प्रमेहहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मंजिष्ठादि-चूर्ण-क्वाथ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="76" SDNUM="16393;" | 76 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मदनफल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वमन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rubiaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Randia Spinosa | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | छर्दन, पिण्डी, शल्यक, विषपुष्पक, मैनफल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Emetic nut | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 25 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saponin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, मधुर, तिक्त, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लेखन, वामक, विद्रधिहर, प्रतिश्याय, व्रण, कुष्ठ, कफ, आनाह, गुल्म | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-2 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | १३३ योग च०क० १ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="77" SDNUM="16393;" | 77 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मरिच | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piperaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piper nigrum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वेल्लज, कृष्ण, उषण, सुवृत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Black pepper | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piperine, Vol oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन, कफवात, श्वास, शूल, कृमि, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 0.5-1 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्रिकटु, मरिच्यादि वटी-तैल-चूर्ण |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="78" SDNUM="16393;" | 78 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मार्कण्डिका | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सुखविरेचन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Caesalpiniodae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cassia angustifolia | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सनाय, मार्कण्डिका, स्वर्णपत्री | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian senna | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sennodiside | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त, मधुर, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मृदुरेचनी, कुष्ठ, उभयतोभागहर, विष, दुर्गन्ध, कासहर, गुल्म, उदर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पत्र, फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | .5-2 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पञ्चसकार चूर्ण |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="79" SDNUM="16393;" | 79 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मुशली | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वॄष्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liliaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asparagus adscendens | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सफ़ेद मूसली | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asparegin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृष्य, बृंहण, रसायन, गुरुपाकी, अर्श, वातशामक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कन्द | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मुसली पाक |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="80" SDNUM="16393;" | 80 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मुस्तक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cyperceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cyperus rotundus | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वारिद, मोथा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nut grass | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol.oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ग्राही, दीपन, पाचन, कफ, पित्त, तृष्णा, अरुचि, ज्वर, अतिसार, ग्रहणी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कन्द | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मुस्तकादि क्वाथ-रिष्ट-चूर्ण |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="81" SDNUM="16393;" | 81 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | यवानी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शूलप्रशमन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Trachyspermum ammi | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | यवानी, अजमोदिका, दीप्यका, अजवायन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ajowan | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 3 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Thymol, carvacrol | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन, पाचन, रुच्य, पित्तकर, शुक्रशूलहर, वातकफ़-उदर-आनाह-गुल्म-प्लीहा-कृमिहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | यवानिकाचूर्ण, यवानीषाडव, यवान्यार्क |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="82" SDNUM="16393;" | 82 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | यष्टीमधु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | छेदन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Papilionatae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Glycyrrhiza glabra | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुक, क्लीतक, मधुयष्ठी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liquorice | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Glycyrrhizin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | चक्षुष्य, बलवर्णकर, शुक्रल, केश्य, स्वर्या, पित्तवातरक्तजित, व्रण, शोथ, विष, छर्दि, अम्लक्षयहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | यष्ट्यादि-चूर्ण-क्वाथ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="83" SDNUM="16393;" | 83 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रक्तचन्दन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दाहप्रशमन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Papilionatae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pterocarpus santalinus | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लालचन्दन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Red sanders | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pterocarpin, Santalin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तृष्णा, नेत्ररोग, वृष्य, व्रण, वमन, विष, रक्तपित्त, ज्वरहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | काण्डसार | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="84" SDNUM="16393;" | 84 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रसोन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वेदनास्थापन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liliaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Allium sativum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उग्रगन्ध, यवनेष्ठ, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Garlic | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Allyl-propyl sulphide | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्निग्ध, तीक्ष्ण, गुरु, पिच्छिल, सर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचरस अम्लरहित | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बृंहण, पाचन, सर, सन्धानकर, कन्ठ्य, बलवर्णकर, मेध्य, रसायन, चक्षुष्य, हृद्रोग, ज्वर, कुक्षिशूल, गुल्म, अर्श, वातकफहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कन्द, तैल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="85" SDNUM="16393;" | 85 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रास्ना | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वेदनास्थापन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Compositae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pluchea lanceolata | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | युक्ता, एलापर्णी, सुरभी | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Quersitine, Puchine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उदररोग, विष, ८० विकार वातनाशक, कास, शोथ, ज्वर, वातरक्त, सिध्महर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पत्र | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 100 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रास्नादि-क्वाथ-घृत-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="86" SDNUM="16393;" | 86 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लवंग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | छेदन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Myrtaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Syzygium aromaticum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | देवकुसम, श्रीप्रसून, चन्दनपुष्पक, वारिज | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Clove | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 30 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vit. & Vol oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | चक्षुष्य, कफपित्तशामक, तृष्णा, छर्दि, आध्मान, शूलहर, कास, श्वास, हिक्का, क्षय, अम्लपित्तहर, दन्तपीङाहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पुष्पकलिका | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अविपत्तिकर चूर्ण |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="87" SDNUM="16393;" | 87 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लोध्र | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आर्तवसंग्रहणीय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Symplocaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Symplocos recemosa | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्थूल्वल्कल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Loturine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ग्राही, चक्षुष्य, कफपित्तहर, रक्तपित्त, रक्तप्रदर, अतिसार, प्रवाहिका, श्लीपद, शोथहर, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लोध्रासव |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="88" SDNUM="16393;" | 88 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वचा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | संज्ञास्थापन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Araceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Acorus calamus | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | षडग्रन्था, गोलोमी, उग्रगन्धा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sweet flag | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | A & b -Asarone | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वामक, अग्निवर्धक, विबन्धहर, आध्मान, शूल, उन्माद, कृमिहर, वचनशक्तिवर्धक, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, काण्ड | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 125-500 mg | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सारस्वत चूर्ण |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="89" SDNUM="16393;" | 89 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूत्रसंग्रहणीय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Moraceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ficus bangalensis | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | न्यग्रोध, बहुपाद, बङ | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Banyan | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ग्राही, व्रणहर, वर्ण्य, दाहग्न, प्रमेह, व्यंग, योनिदोषहर, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल, क्षीर, प्ररोह, पत्र, त्वक~ | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | न्योग्राधादि-चूर्ण-घृत |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="90" SDNUM="16393;" | 90 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वत्सनाभ | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्वेद जनन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ranunculaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aconitum ferox | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अमृत, विष, मीठाविष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Monk's hood | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aconitine, PsudoAco.. | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूक्ष, तीक्ष्ण, लघु, व्यवायी, विकासी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | ज्वरघ्न, स्वेदजनन, हृदयोत्तेजक, पीङाशामक, शोथहर, कफवातहर, बल्य, अग्निमांद्य, ग्रहणी, अतिसारहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 15 mg | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | आनन्दभैरव रस, रामबाण, कफकेतु |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="91" SDNUM="16393;" | 91 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वरूण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अश्मरी भेदन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Capparidaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Crataeva nurvala | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्तशाक, बरना | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Three leaved caper | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saponin, Tannin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | भेदन, मूत्रकृच्छृहर, अश्मरीभेदन, गुल्म, वातरक्तहर, अग्नि-पित्तवर्धक, पत्र-मेदहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वरुणादि क्वाथ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="92" SDNUM="16393;" | 92 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वासा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | छेदन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Acanthaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Adhatoda vasica | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सिंहास्य, वाजिदन्त, आटरुषक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Malabar Nut | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Adhatodic acid | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूक्ष, लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | हृद्य, कास, श्वास, रक्तपित्त, ज्वर, प्रमेह, कुष्ठ, क्षयहर, कृमिघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पत्र, मूल, पुष्प | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वासारिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="93" SDNUM="16393;" | 93 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विडंग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कॄमिघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Myrsinaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Embelia ribes | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कृमिघ्न, चित्रतण्डुल, वायविडंग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Embelin, christembine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अग्निमांद्य-शूल-आध्मान-उदर-कृमि-वात-विबन्धहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विडंगादि-चूर्ण-लौह-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="94" SDNUM="16393;" | 94 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विदारी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बल्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pueraria tuberosa | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्वादुकन्दा, इक्षुकन्दा, गजवाजिप्रिया, कन्दपलाश, भूमिकुष्माण्ड, विदारीकन्द, पतालकोहङा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian kudju | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | carbohydrate 64% | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बृंहण, स्तन्यशुक्रबलवर्णकर, स्वर्य, मूत्रल, पित्तरक्तवातदाहहर, रसायन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कन्द | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="95" SDNUM="16393;" | 95 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शंखपुष्पी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मेध्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Convolvulaceace | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Convolvulus pluriculis | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षीरपुष्पी, मांगल्यकुसमा | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बहुवर्षायु क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Shankhpuspine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्निग्ध, पिच्छिल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सर, मेध्य, वृष्य, रसायन, मानसरोगहर, अपस्मार, विष, कुष्ठहर, स्मृति, कान्तिप्रद | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शंखपुष्पी पानक, मेध्यकषाय |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="96" SDNUM="16393;" | 96 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शतपुष्पा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वातानुलोमन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Anethum sowa | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | छत्रा, सोया | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Dill | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अग्निदीपक, तीक्ष्ण, वातानुलोमन, व्रण, शूल, नेत्ररोगहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अर्क, तैल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शतपुष्पार्क |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="97" SDNUM="16393;" | 97 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शतावरी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वॄष्य | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liliaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asparagus racemosus | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बहुशुता, शतवीर्या, शतमूली, अतिरसा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saponin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रसायन, मेध्य, अग्निवर्धक, पुष्टिदायक, स्तन्यवर्धक, शुक्रवर्धक, चक्षुष्य, वातपित्तहर, शोथहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कन्द | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शतावरीघृत, नारायणतैल, विष्णुतैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="98" SDNUM="16393;" | 98 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शल्लकी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पुरीषविरजनीय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Burseraceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Boswellia serrata | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सुस्रवा, गजभक्ष्या, सलई, कुन्दुरू | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian olibanum tree | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | oleo resin gum, Boswellia oil | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, तिक्त, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पित्त, श्लेष्म, अतिसारहर, रक्तपित्त, व्रणहर, पुष्टिकर, अर्शहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | निर्यास | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="99" SDNUM="16393;" | 99 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शालपर्णी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अंगमर्द प्रशमन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Desmodium gangeticum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विदारीगन्धा, अंशुमती, सरिवन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 4 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Resin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वमन, ज्वर, श्वास, अतिसार, शोष, त्रिदोषनाशक, रसायन, विष, कृमिहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शालपर्ण्यादि क्वाथ, दशमूलारिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="100" SDNUM="16393;" | 100 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शाल्मली | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पुरीषविरजनीय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bombacaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Salmalia malabarica | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मोचा, पिच्छिल, रक्तपुष्प, स्थिरायु, कंटकाढ्य, तुलिनी, सेमल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Silk cottan tree | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 125 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannic acid, Gallic acid | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध, पिच्छिल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीतल, रसायन, वातरक्त, रक्तपित्त, संग्राही, वृष्य, पौष्टिक, युवानपिडिकाहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल, पुष्प, फल, निर्यास | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शाल्मलिघृत |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="101" SDNUM="16393;" | 101 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शिरीष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विषघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mimosoideae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Albizzia lebbeck | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शुकतरु, कपितन, भन्डीर, शुकप्रिय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannin, Saponin | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कषाय, तिक्त, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कोष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वातहर, शुक्रस्तम्भन, शोथ, विसर्प, विष, कास, गन्डमालाहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक, पत्र, बीज, पुष्प | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | महाशिरीष अगद, शिरीषारिष्ट |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="102" SDNUM="16393;" | 102 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शोभान्जन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | स्वेदोपग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Moringaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Moringa oleifera | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शिग्रु, तीक्ष्णगन्धा, मोचक, अक्षीव | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Drumastic plant | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Moringine, Pterygospermine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अग्निदीपक, तीक्ष्ण, चक्षुष्य, शोथ, कृमि, मेदोरोग, अपची, विष, गलगन्ड, व्रणहर, पत्र-वेदनाहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बीज, मूलत्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शोभाञ्जनादि लेप |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="103" SDNUM="16393;" | 103 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | श्योनाक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उपशोषक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bignoniaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Oroxylum indicum | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | टुण्टुक, कुटन्नट, भल्लूक, पृथुशिम्ब, सोनापाठा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष 40 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Oroxylin, Baicalein | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर, तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अग्निदीपक, मलसंग्राहक, शोथ, अतिसार, आमातिसार, संग्रहणी, कर्णस्राव-शूलहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूलत्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | बृहत्पञ्चमूल क्वाथ |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="104" SDNUM="16393;" | 104 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सप्तपर्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विषमज्वरघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Apocynaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Alstonia scholaris | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | विशालत्वक, शारद, विषम्च्छद, छितवन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Dita | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ditamine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कषाय | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | व्रण, वातकफहर, कुष्ठ, जन्तुघ्न, दीपन, गुल्महर, श्वास, विषमज्वरहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्वक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सप्तच्छ्दादि-क्वाथ-वटी-तैल |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="105" SDNUM="16393;" | 105 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सर्पगंधा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | निद्राजनन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Apocynaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rauwolfia serpentina | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | चन्द्रमार, धवलविटप | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Reserpine | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शामक, उच्चरक्तचाप, उन्माद, अनिद्रा, अपस्मारहर, मानसिकव्याधिहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-2Gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सर्पगन्धाघन वटी |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="106" SDNUM="16393;" | 106 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सारिवा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रक्तप्रसाधन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asclepidaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Hemidesmus indicus | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उत्पलसारिवा, गोपवल्ली, अनन्तमूल, कपूरी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian sarsaparilla | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लता | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Methoxy salicylic aldehyde | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुरु, स्निग्ध | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर, तिक्त | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शुक्रकर, अग्निमांद्य, अरुचि, श्वास, कास, आम, विषनाशन, त्रिदोषहर, रक्तप्रदरहर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मूल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सारिवादि-क्वाथ-वटी-अवलेह-आसव |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="107" SDNUM="16393;" | 107 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सैरेयक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुष्ठघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Acanthaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Barleria prionitis | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सहचर, झिण्टी, पियाबासा | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | गुल्म | ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुष्ठ, वातरक्त, कण्डु, विषहर, केशरंजक | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचांग | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 ml | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="108" SDNUM="16393;" | 108 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | हरिद्रा | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कुष्ठघ्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zingiberaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Curcuma longa | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कांचनी, कृमिघ्ना, निशा, गौरी, योषितप्रिया, | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Turmeric | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Curcumine, Vit. A | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रूक्ष, लघु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | तिक्त, कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वर्ण्या, त्वग्दोष, मेह, रक्तविकार, शोथ, पाण्डू, व्रण, शीतपित्त, कास, अस्थिभग्न | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कन्द | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | हरिद्राखण्ड |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="109" SDNUM="16393;" | 109 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | हरीतकी | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रसायन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Combretaceae | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Terminalia chebula | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अभया, पथ्या, हरङ | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Chebulic myrobalan | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | वृक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | chubulic acid | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, रूक्ष | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पंचरस लवणवर्जित कषायप्रधान | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मधुर | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | शीत | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | त्रिदोषहर, मलशोधक, संग्राही, रसायन, पाण्डू, नेत्ररोग, उदर, प्रमेह, अर्श, कास, व्रण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | फल | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अभयारिष्ट, अगस्त्यहरीतकी |- | HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="110" SDNUM="16393;" | 110 | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | हिंगु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | दीपन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ferula narthex | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | सहस्त्रवेधि, जतुक, बाह्लीक, रामठ | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asafoetida | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | क्षुप 6 फीट | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | V.oil, Asaresinotannol | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | कटु | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | उष्ण | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | पाचक, रूचिकारक, वातकफहर, शूल, गुल्म, उदर, आनाह, कृमि, आर्तवजनन | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | निर्यास | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 125-500 mg | ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रजप्रवर्तनी वटी, हिंगुकर्पुर वटी |}

इन्हें भी देखें

बाहरी कड़ियाँ