"उपधातु": अवतरणों में अंतर
Content deleted Content added
CarsracBot (वार्ता | योगदान) छो robot Adding: cv:Çурма металсем |
छो robot Modifying: es:Semimetal; अंगराग परिवर्तन |
||
पंक्ति 1: | पंक्ति 1: | ||
वे तत्व जिनमें [[धातु]] तथा [[अधातु]] दोनों के गुण पाए जाते हैं उन्हें '''उपधातु''' (Metalloid) कहते हैं। [[आर्सेनिक]], [[एन्टीमोनी]], [[बिस्मथ]], [[बोरोन]], [[जर्मेनियम]] प्रमुख उपधातु हैं। |
वे तत्व जिनमें [[धातु]] तथा [[अधातु]] दोनों के गुण पाए जाते हैं उन्हें '''उपधातु''' (Metalloid) कहते हैं। [[आर्सेनिक]], [[एन्टीमोनी]], [[बिस्मथ]], [[बोरोन]], [[जर्मेनियम]] प्रमुख उपधातु हैं। |
||
==ग़ुणधर्म== |
== ग़ुणधर्म == |
||
१) उपधातुएँ प्राय: [[एम्फोटेरिक]] आक्साइड बनाती हैं। एम्फोटेरिक पदार्थ उन्हें कहते हैं जो [[अम्ल]] और [[क्षार]] दोनो की ही तरह अभिक्रिया कर सकते हैं। |
१) उपधातुएँ प्राय: [[एम्फोटेरिक]] आक्साइड बनाती हैं। एम्फोटेरिक पदार्थ उन्हें कहते हैं जो [[अम्ल]] और [[क्षार]] दोनो की ही तरह अभिक्रिया कर सकते हैं। |
||
२) उपधातुएँ प्राय: [[अर्धचालकता]] का गुण प्रदर्शित करती हैं। |
२) उपधातुएँ प्राय: [[अर्धचालकता]] का गुण प्रदर्शित करती हैं। |
||
कभी-कभी उपधातु और अर्धचालक |
कभी-कभी उपधातु और अर्धचालक को एक ही समझने की गलती हो जाती है। यद्यपि दोनो में कुछ-कुछ समानता है किन्तु दोनो अलग-अलग हैं। उपधातुओं का कांसेप्ट [[आवर्त सारणी]] में एक विशेष स्थिति को प्रदर्शित करता है, जबकि अर्धचालकता [[तत्व|तत्वों]] के अलावा [[मिश्रधातु|मिश्रधातुओं]] में भी पायी जाती है। |
||
{| align="center" cellpadding="3" |
{| align="center" cellpadding="3" |
||
पंक्ति 16: | पंक्ति 16: | ||
![[Halogen|17]] |
![[Halogen|17]] |
||
|- style="background:#ffccff; color:#999999; text-align:center" |
|- style="background:#ffccff; color:#999999; text-align:center" |
||
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>B</big><br><small>Boron</small> |
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>B</big><br /><small>Boron</small> |
||
| <big>C</big><br><small>Carbon</small> |
| <big>C</big><br /><small>Carbon</small> |
||
| <big>N</big><br><small>Nitrogen</small> |
| <big>N</big><br /><small>Nitrogen</small> |
||
| <big>O</big><br><small>Oxygen</small> |
| <big>O</big><br /><small>Oxygen</small> |
||
| <big>F</big><br><small>Fluorine</small> |
| <big>F</big><br /><small>Fluorine</small> |
||
|- style="background:#ffccff; color:#999999; text-align:center" |
|- style="background:#ffccff; color:#999999; text-align:center" |
||
| <big>Al</big><br><small>Aluminium</small> |
| <big>Al</big><br /><small>Aluminium</small> |
||
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>Si</big><br><small>Silicon</small> |
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>Si</big><br /><small>Silicon</small> |
||
| <big>P</big><br><small>Phosphorus</small> |
| <big>P</big><br /><small>Phosphorus</small> |
||
| <big>S</big><br><small>Sulfur</small> |
| <big>S</big><br /><small>Sulfur</small> |
||
| <big>Cl</big><br><small>Chlorine</small> |
| <big>Cl</big><br /><small>Chlorine</small> |
||
|- style="background:#ffccff; color:#999999; text-align:center" |
|- style="background:#ffccff; color:#999999; text-align:center" |
||
| <big>Ga</big><br><small>Gallium</small> |
| <big>Ga</big><br /><small>Gallium</small> |
||
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>Ge</big><br><small>Germanium</small> |
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>Ge</big><br /><small>Germanium</small> |
||
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>As</big><br><small>Arsenic</small> |
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>As</big><br /><small>Arsenic</small> |
||
| <big>Se</big><br><small>Selenium</small> |
| <big>Se</big><br /><small>Selenium</small> |
||
| <big>Br</big><br><small>Bromine</small> |
| <big>Br</big><br /><small>Bromine</small> |
||
|- style="background:#ffccff; color:#999999; text-align:center" |
|- style="background:#ffccff; color:#999999; text-align:center" |
||
| <big>In</big><br><small>Indium</small> |
| <big>In</big><br /><small>Indium</small> |
||
| <big>Sn</big><br><small>Tin</small> |
| <big>Sn</big><br /><small>Tin</small> |
||
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>Sb</big><br><small>Antimony</small> |
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>Sb</big><br /><small>Antimony</small> |
||
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>Te</big><br><small>Tellurium</small> |
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>Te</big><br /><small>Tellurium</small> |
||
| <big>I</big><br><small>Iodine</small> |
| <big>I</big><br /><small>Iodine</small> |
||
|- style="background:#ffccff; color:#999999; text-align:center" |
|- style="background:#ffccff; color:#999999; text-align:center" |
||
| <big>Tl</big><br><small>Thallium</small> |
| <big>Tl</big><br /><small>Thallium</small> |
||
| <big>Pb</big><br><small>Lead</small> |
| <big>Pb</big><br /><small>Lead</small> |
||
| <big>Bi</big><br><small>Bismuth</small> |
| <big>Bi</big><br /><small>Bismuth</small> |
||
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>Po</big><br><small>Polonium</small> |
| style="background:#ff0000; color:#000000" | <big>Po</big><br /><small>Polonium</small> |
||
| <big>At</big><br><small>Astatine</small> |
| <big>At</big><br /><small>Astatine</small> |
||
|} |
|} |
||
पंक्ति 62: | पंक्ति 62: | ||
[[en:Metalloid]] |
[[en:Metalloid]] |
||
[[eo:Metaloido]] |
[[eo:Metaloido]] |
||
[[es: |
[[es:Semimetal]] |
||
[[et:Poolmetallid]] |
[[et:Poolmetallid]] |
||
[[eu:Metaloide]] |
[[eu:Metaloide]] |
08:58, 16 नवम्बर 2009 का अवतरण
वे तत्व जिनमें धातु तथा अधातु दोनों के गुण पाए जाते हैं उन्हें उपधातु (Metalloid) कहते हैं। आर्सेनिक, एन्टीमोनी, बिस्मथ, बोरोन, जर्मेनियम प्रमुख उपधातु हैं।
ग़ुणधर्म
१) उपधातुएँ प्राय: एम्फोटेरिक आक्साइड बनाती हैं। एम्फोटेरिक पदार्थ उन्हें कहते हैं जो अम्ल और क्षार दोनो की ही तरह अभिक्रिया कर सकते हैं।
२) उपधातुएँ प्राय: अर्धचालकता का गुण प्रदर्शित करती हैं।
कभी-कभी उपधातु और अर्धचालक को एक ही समझने की गलती हो जाती है। यद्यपि दोनो में कुछ-कुछ समानता है किन्तु दोनो अलग-अलग हैं। उपधातुओं का कांसेप्ट आवर्त सारणी में एक विशेष स्थिति को प्रदर्शित करता है, जबकि अर्धचालकता तत्वों के अलावा मिश्रधातुओं में भी पायी जाती है।
13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
---|---|---|---|---|
B Boron |
C Carbon |
N Nitrogen |
O Oxygen |
F Fluorine |
Al Aluminium |
Si Silicon |
P Phosphorus |
S Sulfur |
Cl Chlorine |
Ga Gallium |
Ge Germanium |
As Arsenic |
Se Selenium |
Br Bromine |
In Indium |
Sn Tin |
Sb Antimony |
Te Tellurium |
I Iodine |
Tl Thallium |
Pb Lead |
Bi Bismuth |
Po Polonium |
At Astatine |