"रघुवीर नारायण": अवतरणों में अंतर

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से
No edit summary
No edit summary
पंक्ति 13: पंक्ति 13:
| children = Harendradeo Narayan<ref name=JOHR></ref>
| children = Harendradeo Narayan<ref name=JOHR></ref>
| parents =
| parents =
| education = [[पटना विश्वविद्यालय|पटना यूनिवर्सिटी]] (Bachelor of Arts)
| education = [[पटना विश्वविद्यालय|पटना यूनिवर्सिटी]] (कला स्नातक)
| occupation = Poet, [[freedom fighter]]
| occupation = कवि, [[स्वतंत्रता सेनानी]]
| notableworks = ''[[बटोहिया]]'' (1911)
| notableworks = ''[[बटोहिया]]'' (1911)
| awards = Sahityasevi Puraskar (1952-53)
| awards = साहित्यसेवी पुरस्कार (1952-53)
| signature =
| signature =
}}
}}
पंक्ति 28: पंक्ति 28:
==बटोहिया==
==बटोहिया==


सुंदर सुभूमि भैया भारत के देसवा से
:सुंदर सुभूमि भैया भारत के देसवा से
मोरे प्राण बसे हिम-खोह रे बटोहिया |
:मोरे प्राण बसे हिम-खोह रे बटोहिया
एक द्वार घेरे रामा हिम-कोतवलवा से
:एक द्वार घेरे रामा हिम-कोतवलवा से
तीन द्वार सिंधु घहरावे रे बटोहिया||
:तीन द्वार सिंधु घहरावे रे बटोहिया


जाहु-जाहु भैया रे बटोही हिंद देखी आउ
:जाहु-जाहु भैया रे बटोही हिंद देखी आउ
जहवां कुहुंकी कोइली बोले रे बटोहिया|
:जहवां कुहुंकी कोइली बोले रे बटोहिया।
पवन सुगंध मंद अगर चंदनवां से
:पवन सुगंध मंद अगर चंदनवां से
कामिनी बिरह-राग गावे रे बटोहिया||
:कामिनी बिरह-राग गावे रे बटोहिया॥


बिपिन अगम घन सघन बगन बीच
:बिपिन अगम घन सघन बगन बीच
चंपक कुसुम रंग देबे रे बटोहिया |
:चंपक कुसुम रंग देबे रे बटोहिया
द्रुम बट पीपल कदंब नींब आम वॄ‌छ
:द्रुम बट पीपल कदंब नींब आम वॄ‌छ
केतकी गुलाब फूल फूले रे बटोहिया||
:केतकी गुलाब फूल फूले रे बटोहिया॥


तोता तुती बोले रामा बोले भेंगरजवा से
:तोता तुती बोले रामा बोले भेंगरजवा से
पपिहा के पी-पी जिया साले रे बटोहिया |
:पपिहा के पी-पी जिया साले रे बटोहिया
सुंदर सुभूमि भैया भारत के देसवा से
:सुंदर सुभूमि भैया भारत के देसवा से
मोरे प्रान बसे गंगा धार रे बटोहिया||
:मोरे प्रान बसे गंगा धार रे बटोहिया॥


गंगा रे जमुनवा के झिलमिल पनियां से
:गंगा रे जमुनवा के झिलमिल पनियां से
सरजू झमकी लहरावे रे बटोहिया |
:सरजू झमकी लहरावे रे बटोहिया
ब्रह्मपुत्र पंचनद घहरत निसि दिन
:ब्रह्मपुत्र पंचनद घहरत निसि दिन
सोनभद्र मीठे स्वर गावे रे बटोहिया||
:सोनभद्र मीठे स्वर गावे रे बटोहिया॥


उपर अनेक नदी उमड़ी घूमड़ी नाचे
:उपर अनेक नदी उमड़ी घूमड़ी नाचे
जुगन के जदुआ जगावे रे बटोहिया |
:जुगन के जदुआ जगावे रे बटोहिया
आगरा प्रयाग काशी दिल्ली कलकतवा से
:आगरा प्रयाग काशी दिल्ली कलकतवा से
मोरे प्रान बसे सरजू तीर रे बटोहिया||
:मोरे प्रान बसे सरजू तीर रे बटोहिया


जाउ-जाउ भैया रे बटोही हिंद देखी आउ
:जाउ-जाउ भैया रे बटोही हिंद देखी आउ
जहां ऋषि चारो बेद गावे रे बटोहिया |
:जहां ऋषि चारो बेद गावे रे बटोहिया
सीता के बीमल जस राम जस कॄष्ण जस
:सीता के बीमल जस राम जस कॄष्ण जस
मोरे बाप-दादा के कहानी रे बटोहिया||
:मोरे बाप-दादा के कहानी रे बटोहिया


ब्यास बालमीक ऋषि गौतम कपिलदेव
:ब्यास बालमीक ऋषि गौतम कपिलदेव
सूतल अमर के जगावे रे बटोहिया|
:सूतल अमर के जगावे रे बटोहिया
रामानुज-रामानंद न्यारी-प्यारी रूपकला
:रामानुज-रामानंद न्यारी-प्यारी रूपकला
ब्रह्म सुख बन के भंवर रे बटोहिया||
:ब्रह्म सुख बन के भंवर रे बटोहिया


नानक कबीर गौर संकर श्रीरामकॄष्ण
:नानक कबीर गौर संकर श्रीरामकॄष्ण
अलख के गतिया बतावे रे बटोहिया |
:अलख के गतिया बतावे रे बटोहिया |
बिद्यापति कालीदास सूर जयदेव कवि
:बिद्यापति कालीदास सूर जयदेव कवि
तुलसी के सरल कहानी रे बटोहिया ||
:तुलसी के सरल कहानी रे बटोहिया ||


जाउ-जाउ भैया रे बटोही हिंद देखि आउ
:जाउ-जाउ भैया रे बटोही हिंद देखि आउ
जहां सुख झूले धान खेत रे बटोहिया |
:जहां सुख झूले धान खेत रे बटोहिया
बुद्धदेव पॄथु बिक्रमा्रजुन सिवाजी के
:बुद्धदेव पॄथु बिक्रमा्रजुन सिवाजी के
फिरि-फिरि हिय सुध आवे रे बटोहिया ||
:फिरि-फिरि हिय सुध आवे रे बटोहिया


अपर प्रदेस देस सुभग सुघर बेस
:अपर प्रदेस देस सुभग सुघर बेस
मोरे हिंद जग के निचोड़ रे बटोहिया|
:मोरे हिंद जग के निचोड़ रे बटोहिया।
सुंदर सुभूमि भैया भारत के भूमि जेही
:सुंदर सुभूमि भैया भारत के भूमि जेही
जन ‘रघुबीर’ सिर नावे रे बटोहिया||
:जन ‘रघुबीर’ सिर नावे रे बटोहिया॥


== कृतियाँ==
== कृतियाँ==

12:40, 9 जुलाई 2021 का अवतरण

रघुवीर नारायण
जन्मरघुवीर नारायण
31 अक्टूबर 1884
छपरा, बिहार, भारत
मौत1 जनवरी 1955(1955-01-01) (उम्र 70)
पेशाकवि, स्वतंत्रता सेनानी
शिक्षापटना यूनिवर्सिटी (कला स्नातक)
उल्लेखनीय कामsबटोहिया (1911)
खिताबसाहित्यसेवी पुरस्कार (1952-53)
बच्चेHarendradeo Narayan[1]

रघुवीर नारायण (३१ अक्टूबर १८८४ - १ जनवरी १९५५) हिन्दी साहित्यकार तथा भारतीय स्वतंत्रता संग्राम के सेनानी थे।[2] उनके द्वारा रचित 'बटोहिया' नामक भोजपुरी राष्टीय गीत को पूर्वी भारत में “वन्दे मातरम्” के बराबर सम्मान मिला। जन-जागरण गीत की तरह गाया जाने वाला यह गीत पूर्वी लोकधुन में लिखा गाया है।[3]

जीवन परिचय

रघुवीर नारायण का जन्म बिहार के सारण जिले के दहियावां गाँव में हुआ था। उनके पिताजी का नाम जगदेव नारायण था।

उनकी विद्यालयी शिक्षा जिला विद्यालय, छपरा में हुई। उन्होने पटना कॉलेज से प्रतिष्ठा के साथ स्नातक किया। १९४० के बाद उन्होने पूर्ण संन्यासी जीवन जिया।

बटोहिया

सुंदर सुभूमि भैया भारत के देसवा से
मोरे प्राण बसे हिम-खोह रे बटोहिया ।
एक द्वार घेरे रामा हिम-कोतवलवा से
तीन द्वार सिंधु घहरावे रे बटोहिया ॥
जाहु-जाहु भैया रे बटोही हिंद देखी आउ
जहवां कुहुंकी कोइली बोले रे बटोहिया।
पवन सुगंध मंद अगर चंदनवां से
कामिनी बिरह-राग गावे रे बटोहिया॥
बिपिन अगम घन सघन बगन बीच
चंपक कुसुम रंग देबे रे बटोहिया ।
द्रुम बट पीपल कदंब नींब आम वॄ‌छ
केतकी गुलाब फूल फूले रे बटोहिया॥
तोता तुती बोले रामा बोले भेंगरजवा से
पपिहा के पी-पी जिया साले रे बटोहिया ।
सुंदर सुभूमि भैया भारत के देसवा से
मोरे प्रान बसे गंगा धार रे बटोहिया॥
गंगा रे जमुनवा के झिलमिल पनियां से
सरजू झमकी लहरावे रे बटोहिया ।
ब्रह्मपुत्र पंचनद घहरत निसि दिन
सोनभद्र मीठे स्वर गावे रे बटोहिया॥
उपर अनेक नदी उमड़ी घूमड़ी नाचे
जुगन के जदुआ जगावे रे बटोहिया ।
आगरा प्रयाग काशी दिल्ली कलकतवा से
मोरे प्रान बसे सरजू तीर रे बटोहिया ॥
जाउ-जाउ भैया रे बटोही हिंद देखी आउ
जहां ऋषि चारो बेद गावे रे बटोहिया ।
सीता के बीमल जस राम जस कॄष्ण जस
मोरे बाप-दादा के कहानी रे बटोहिया ॥
ब्यास बालमीक ऋषि गौतम कपिलदेव
सूतल अमर के जगावे रे बटोहिया ।
रामानुज-रामानंद न्यारी-प्यारी रूपकला
ब्रह्म सुख बन के भंवर रे बटोहिया ॥
नानक कबीर गौर संकर श्रीरामकॄष्ण
अलख के गतिया बतावे रे बटोहिया |
बिद्यापति कालीदास सूर जयदेव कवि
तुलसी के सरल कहानी रे बटोहिया ||
जाउ-जाउ भैया रे बटोही हिंद देखि आउ
जहां सुख झूले धान खेत रे बटोहिया ।
बुद्धदेव पॄथु बिक्रमा्रजुन सिवाजी के
फिरि-फिरि हिय सुध आवे रे बटोहिया ॥
अपर प्रदेस देस सुभग सुघर बेस
मोरे हिंद जग के निचोड़ रे बटोहिया।
सुंदर सुभूमि भैया भारत के भूमि जेही
जन ‘रघुबीर’ सिर नावे रे बटोहिया॥

कृतियाँ

  • रघुवीर पत्र-पुष्प
  • रघुवीर रसरंग
  • रम्भा (खण्डकाव्य, अप्रकाशित)

इन्हें भी देखें

सन्दर्भ

  1. सन्दर्भ त्रुटि: <ref> का गलत प्रयोग; JOHR नाम के संदर्भ में जानकारी नहीं है।
  2. "यह रघुवीर नारायण कौन है?". मूल से 20 अक्तूबर 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 20 अक्तूबर 2017.
  3. "सूतल अमर के जगावे रे बटोहिया". मूल से 19 अक्तूबर 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 20 अक्तूबर 2017. पाठ "एक कविता बिहार से" की उपेक्षा की गयी (मदद)

बाहरी कड़ियाँ