"सदस्य:फ़िलप्रो/भारतीय राज्यों की भाषाएँ": अवतरणों में अंतर

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से
→‎चण्डीगढ़: पंजाबी
भाषाएँ से मातृभाषाएँ
पंक्ति 1: पंक्ति 1:
{| class="wikitable floatright"
{| class="wikitable floatright"
|+ भारत की भाषाएँ<ref name="2011जनगणना">{{cite web |url=http://www.censusindia.gov.in/2011Census/C-16_25062018_NEW.pdf |title=Paper 1 of 2018 Language |publisher=भारत की जनगणना |format=PDF |accessdate=5 जून 2018}}</ref>
|+भारत की मातृभाषाएँ<ref name="2011जनगणना">{{cite web |url=http://www.censusindia.gov.in/2011Census/C-16_25062018_NEW.pdf |title=Paper 1 of 2018 Language |publisher=भारत की जनगणना |format=PDF |accessdate=5 जून 2018}}</ref>
!|भाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011
!|2011
पंक्ति 78: पंक्ति 78:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना">{{cite web |url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport-Hindi.pdf |title=भारत के भाषाजात अल्रपंखवयकों के आयुक्त का पचासवाँ प्रतिवेदन (जुलाई 2012 से जून 2013) |publisher=भाषाजात अल्रपंखवयकों के आयुक्त, अल्पसंख्यक कार्य मंत्रालय, भारत सरकार |format=PDF |accessdate=5 सितम्बर 2017}}</ref>
!|2001<ref name="2001जनगणना">{{cite web |url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport-Hindi.pdf |title=भारत के भाषाजात अल्रपंखवयकों के आयुक्त का पचासवाँ प्रतिवेदन (जुलाई 2012 से जून 2013) |publisher=भाषाजात अल्रपंखवयकों के आयुक्त, अल्पसंख्यक कार्य मंत्रालय, भारत सरकार |format=PDF |accessdate=5 सितम्बर 2017}}</ref>
पंक्ति 144: पंक्ति 144:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 193: पंक्ति 193:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|1971<ref name="Kapoor1994"/>
!|1971<ref name="Kapoor1994"/>
|-
|-
पंक्ति 228: पंक्ति 228:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 281: पंक्ति 281:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 330: पंक्ति 330:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|1991<ref name="1991जनगणना"/>
!|1991<ref name="1991जनगणना"/>
!|1981<ref name="Mehrotra1990"/>
!|1981<ref name="Mehrotra1990"/>
पंक्ति 366: पंक्ति 366:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 410: पंक्ति 410:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 455: पंक्ति 455:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 514: पंक्ति 514:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 573: पंक्ति 573:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 632: पंक्ति 632:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 688: पंक्ति 688:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|1981<ref name="Mehrotra1990"/><ref name="Pattanayak1990">{{cite book|author=Debi Prasanna Pattanayak|title=Multilingualism in India|url=https://books.google.com/books?id=aQYICqUZJ8UC|year=1990|publisher=Multilingual Matters|isbn=978-1-85359-072-6|page=6}}</ref>
!|1981<ref name="Mehrotra1990"/><ref name="Pattanayak1990">{{cite book|author=Debi Prasanna Pattanayak|title=Multilingualism in India|url=https://books.google.com/books?id=aQYICqUZJ8UC|year=1990|publisher=Multilingual Matters|isbn=978-1-85359-072-6|page=6}}</ref>
|-
|-
पंक्ति 717: पंक्ति 717:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 769: पंक्ति 769:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 834: पंक्ति 834:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 879: पंक्ति 879:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 944: पंक्ति 944:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 989: पंक्ति 989:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,048: पंक्ति 1,048:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,107: पंक्ति 1,107:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,159: पंक्ति 1,159:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,218: पंक्ति 1,218:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,277: पंक्ति 1,277:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,343: पंक्ति 1,343:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,409: पंक्ति 1,409:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,458: पंक्ति 1,458:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|1991<ref name="1991जनगणना"/>
!|1991<ref name="1991जनगणना"/>
!|1981<ref name="Mehrotra1990"/>
!|1981<ref name="Mehrotra1990"/>
पंक्ति 1,504: पंक्ति 1,504:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,549: पंक्ति 1,549:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,598: पंक्ति 1,598:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|1991<ref name="1991जनगणना"/>
!|1991<ref name="1991जनगणना"/>
!|1981<ref name="Mehrotra1990"/>
!|1981<ref name="Mehrotra1990"/>
पंक्ति 1,649: पंक्ति 1,649:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,694: पंक्ति 1,694:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,760: पंक्ति 1,760:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,819: पंक्ति 1,819:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,877: पंक्ति 1,877:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,935: पंक्ति 1,935:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 1,994: पंक्ति 1,994:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 2,047: पंक्ति 2,047:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 2,105: पंक्ति 2,105:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
पंक्ति 2,170: पंक्ति 2,170:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!|मातृभाषाएँ
!|भाषाएँ
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2011<ref name="2011जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>
!|2001<ref name="2001जनगणना"/>

05:35, 15 जनवरी 2019 का अवतरण

भारत की मातृभाषाएँ[1]
भाषाएँ 2011 2001 1991 1981 1971
हिन्दी[a] 43.63% 41.03% 39.29% 38.74% 36.99%
बंगाली 8.03% 8.11% 8.30% 7.71% 8.17%
मराठी 6.86% 6.99% 7.45% 7.43% 7.62%
तेलुगु 6.70% 7.19% 7.87% 7.61% 8.16%
तमिल 5.70% 5.91% 6.32% 6.88%
अन्य भाषाएँ[b] 29.08% 30.77% 30.77% 38.51% 32.18%
भारत में भाषा प्रवीणता (2001–2011)[2][3][4]
भाषाएँ साल प्रतिशत
हिन्दी 2001
  
53.61% +3.50%
2011
  
57.11%
अंग्रेजी 2001
  
12.19% -1.57%
2011
  
10.62%

अण्डमान और निकोबार द्वीप समूह

अण्डमान और निकोबार द्वीप समूह में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
79.87%
अंग्रेज़ी
  
21.94%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[8]
बंगाली 28.49% 25.71% 23.05%[c] 24.68%
हिन्दी 19.29% 18.23% 17.62% 16.07%
तमिल 15.20% 17.68% 19.07%
तेलुगु 13.24% 12.81% 11.75%
निकोबारी 7.60%
अन्य भाषाएँ[b] 16.17% 25.57% 28.51% 75.32% 83.93%

अरुणाचल प्रदेश

अरुणाचल प्रदेश में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
62.76%
अंग्रेज़ी
  
23.08%


मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
निशी 28.60% 18.97% 19.91% 23.59%
आदि 17.35% 17.61% 17.94%
बंगाली 7.27% 8.85% 8.19%
हिन्दी 7.10% 7.39% 7.31%[c]
नेपाली 6.89% 8.64% 9.39%
अन्य भाषाएँ[b] 32.79% 38.53% 37.26% 76.41%

असम

असम (अरुणाचल प्रदेश, मिजोरम, मेघालय सहित) (1971)

मातृभाषाएँ 1971[8]
असमिया
बंगाली
बोड़ो
हिन्दी 5.34%[c]
अन्य भाषाएँ[b] 94.662%

असम (1981–2011)

असम में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
असमिया
  
71.50%
हिन्दी
  
25.24%
अंग्रेज़ी
  
8.05%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981
असमिया 48.38% 48.81% 57.81%
बंगाली 28.92% 27.55% 21.67%
हिन्दी 6.73% 5.89% 4.62%[c]
बोड़ो 4.54% 4.86% 5.28%
अन्य भाषाएँ[b] 11.43% 12.89% 10.62%

आन्ध्र प्रदेश (तेलंगाना सहित)

आन्ध्र प्रदेश (तेलंगाना सहित) में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
तेलुगु
  
92.43%
अंग्रेज़ी
  
13.06%
हिन्दी
  
12.59%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[8]
तेलुगु 83.55% 83.85% 84.77% 85.13%
उर्दू 8.87% 8.63% 8.36%
हिन्दी 3.69% 3.23% 2.77%[c] 2.28%
तमिल 0.84% 1.01% 1.13%
अन्य भाषाएँ[b] 3.05% 3.28% 2.97% 14.87% 97.72%

उत्तर प्रदेश

उत्तर प्रदेश (उत्तराखण्ड सहित) (1971–1991)

मातृभाषाएँ 1991[6] 1981[7] 1971[8]
हिन्दी 90.11%[c] 89.68% 88.54%
उर्दू 8.98%
अन्य भाषाएँ[b] 0.91% 10.32% 11.46%

उत्तर प्रदेश (2001–2011)

उत्तर प्रदेश में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
97.40%
अंग्रेज़ी
  
6.42%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5]
हिन्दी 94.08% 91.32%
उर्दू 5.42% 7.99%
पंजाबी 0.25% 0.31%
बंगाली 0.12% 0.11%
सिन्धी 0.01%
अन्य भाषाएँ[b] 0.12% 0.11%

उत्तराखण्ड

उत्तराखण्ड में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
97.19%
अंग्रेज़ी
  
8.36%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5]
हिन्दी 89.15% 87.95%
उर्दू 4.22% 5.86%
पंजाबी 2.61% 2.91%
बंगाली 1.50% 1.45%
नेपाली 1.05% 1.07%
अन्य भाषाएँ[b] 1.47% 0.76%

ओडिशा

ओडिशा में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
ओड़िआ
  
93.52%
हिन्दी
  
18.76%
अंग्रेज़ी
  
17.23%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
ओड़िआ 82.70% 83.04% 82.75%[c] 82.83%
हिन्दी 2.95% 2.83% 2.40%
कुई 2.24% 2.49% 2.01%
संथाली 2.06% 1.90% 2.09%
उर्दू 1.60%
अन्य भाषाएँ[b] 8.45% 7.80% 8.65% 17.17%

कर्नाटक

कर्नाटक में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
कन्नड़
  
87.37%
हिन्दी
  
12.27%
अंग्रेज़ी
  
11.83%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
कन्नड़ 66.54% 65.92% 66.22% 65.69%
उर्दू 10.83% 10.48% 9.96%
तेलुगु 5.84% 7.00% 7.39%
तमिल 3.45% 3.55% 3.84%
मराठी 3.38% 3.58% 3.65%
अन्य भाषाएँ[b] 9.96% 9.47% 8.94% 34.31%

केरल

केरल में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
मलयालम
  
98.11%
अंग्रेज़ी
  
20.15%
हिन्दी
  
9.12%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
मलयालम 97.03% 96.74% 96.56% 95.99%
तमिल 1.50% 1.87% 2.12%
कन्नड़ 0.26% 0.26%
कोंकणी 0.21% 0.19%
हिन्दी 0.16%
अन्य भाषाएँ[b] 0.84 0.94% 1.32% 4.01%

गुजरात

गुजरात में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
गुजराती
  
92.58%
हिन्दी
  
43.63%
अंग्रेज़ी
  
12.44%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[8]
गुजराती 85.97% 84.40% 91.49% 90.73%
हिन्दी 7.06% 4.71% 2.94%[c] 5.01%
सिन्धी 1.96% 1.89% 1.70%
मराठी 1.52% 1.51% 1.37%
भीली 1.37% 4.75%
अन्य भाषाएँ[b] 2.12% 2.73% 2.50% 9.27% 94.99%

गोवा

गोवा, दमन और दीव (1981)

मातृभाषाएँ 1981[7][9]
कोंकणी 54.65%
मराठी 25.18%
अन्य भाषाएँ[b] 20.17%

गोवा (1991–2011)

गोवा में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
कोंकणी
  
78.77%
हिन्दी
  
53.34%
अंग्रेज़ी
  
41.80%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6]
कोंकणी 66.11% 57.13% 51.52%
मराठी 10.89% 22.57% 33.36%
हिन्दी 10.29% 5.70% 3.17%[c]
कन्नड़ 4.66% 5.54% 4.64%
उर्दू 2.83% 4.02% 3.41%
अन्य भाषाएँ[b] 5.22% 5.05% 3.90%

चण्डीगढ़

चण्डीगढ़ में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
94.05%
पंजाबी
  
44.11%
अंग्रेज़ी
  
41.62%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[8]
हिन्दी 73.60% 67.53% 61.07%[c] 55.11% 55.96%
पंजाबी 22.03% 27.89% 34.72%
उर्दू 1.00% 0.81%
नेपाली 0.62%
बंगाली 0.59%
अन्य भाषाएँ[b] 2.16% 3.77% 4.21% 44.89% 44.04%

छत्तीसगढ़

छत्तीसगढ़ में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
93.64%
अंग्रेज़ी
  
2.29%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5]
हिन्दी 83.62% 82.61%
गोंडी 4.19% 4.29%
ओड़िआ 3.58% 3.93%
हल्बी 2.76% 2.62%
कुड़ुख़ 2.02% 2.13%
अन्य भाषाएँ[b] 3.83% 4.42%

जम्मू और कश्मीर

जम्मू और कश्मीर में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
38.00%
उर्दू
  
29.45%
अंग्रेज़ी
  
15.98%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[8]
कश्मीरी 53.27% 53.49% 52.29% 52.73%
हिन्दी 20.83% 18.44% 17.32%[c] 15.07%
डोगरी 20.04% 21.74% 24.39%
पंजाबी 1.75% 1.88% 2.84%
भोटिया 0.86%
अन्य भाषाएँ[b] 3.25% 3.45% 1.95% 47.27% 84.93%

झारखण्ड

झारखण्ड में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
85.43%
अंग्रेज़ी
  
5.15%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5]
हिन्दी 61.95% 57.56%
संथाली 9.91% 10.69%
बंगाली 9.74% 9.68%
उर्दू 5.96% 8.63%
हो 3.01%
अन्य भाषाएँ[b] 9.43% 13.44%

तमिलनाडु

तमिलनाडु में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
तमिल
  
96.20%
अंग्रेज़ी
  
18.49%
हिन्दी
  
2.11%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
तमिल 88.37% 89.41% 86.71% 85.35%
तेलुगु 5.87% 5.65% 7.12%
कन्नड़ 1.78% 1.67% 2.16%
उर्दू 1.75% 1.51% 1.86%
मलयालम 1.01% 0.89% 1.18%
अन्य भाषाएँ[b] 1.22% 0.86% 0.97% 14.65%

त्रिपुरा

त्रिपुरा में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
बंगाली
  
88.98%
हिन्दी
  
9.95%
अंग्रेज़ी
  
7.53%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
बंगाली 65.73% 67.14% 68.88% 69.59%
त्रिपुरी (ककबरक) 25.88% 25.46% 23.50%
हिन्दी 2.11% 1.68% 1.66%[c]
मोघ 0.97% 0.90% 1.01%
ओड़िआ 0.71% 0.75%
अन्य भाषाएँ[b] 4.60% 4.08% 4.95% 30.41%

दमन और दीव

दमन और दीव में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
76.19%
गुजराती
  
55.65%
अंग्रेज़ी
  
15.38%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6]
गुजराती 50.83% 67.69% 91.13%
हिन्दी 36.31% 19.44% 3.59%[c]
मराठी 4.53% 4.27% 1.24%
बंगाली 2.15%
ओड़िआ 1.82%
अन्य भाषाएँ[b] 4.36% 8.59% 4.04%

दादरा और नगर हवेली

दादरा और नगर हवेली में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
57.50%
गुजराती
  
48.46%
अंग्रेज़ी
  
10.34%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
भीली 37.26% 40.42% 55.03% 68.69%
हिन्दी 26.16% 15.07% 5.05%[c]
गुजराती 21.48% 23.62% 21.91%
मराठी 7.01% 3.56%
कोंकणी 2.26% 12.32%
अन्य भाषाएँ[b] 5.83% 20.88% 2.13% 31.31%

नागालैण्ड

नागालैण्ड में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
असमिया
  
41.27%
अंग्रेज़ी
  
32.57%
हिन्दी
  
15.89%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
कोन्याक 12.34% 12.46% 11.37%
आओ 11.68% 12.94% 14.04% 13.94%
लोथा 8.97% 8.46% 6.98%
अंगामी 7.68% 6.62% 8.06%
बंगाली 3.78%
अन्य भाषाएँ[b] 55.55% 53.37% 54.15% 86.06%

पंजाब

पंजाब में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
पंजाबी
  
92.80%
हिन्दी
  
51.04%
अंग्रेज़ी
  
30.05%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[8]
पंजाबी 89.82% 91.69% 92.22% 84.88%
हिन्दी 9.35% 7.60% 7.29%[c] 20.10%
उर्दू 0.10% 0.11%
बंगाली 0.10% 0.08%
नेपाली 0.08% 0.08%
अन्य भाषाएँ[b] 0.55% 0.43% 0.49% 15.12% 79.9%

पश्चिम बंगाल

पश्चिम बंगाल में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
बंगाली
  
91.48%
हिन्दी
  
13.83%
अंग्रेज़ी
  
6.70%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[8]
बंगाली 86.22% 85.27% 85.99% 86.34%
हिन्दी 6.96% 7.17% 6.58%[c] 6.13%
संथाली 2.66% 2.80% 2.73%
उर्दू 1.82% 2.06% 2.14%
नेपाली 1.27% 1.28% 1.26%
अन्य भाषाएँ[b] 1.07% 1.42% 1.30% 13.66% 93.87%

पुदुच्चेरी

पुदुच्चेरी में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
तमिल
  
90.88%
अंग्रेज़ी
  
28.10%
हिन्दी
  
3.87%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
तमिल 88.22% 88.42% 89.19% 89.18%
तेलुगु 5.96% 5.22% 4.31%
मलयालम 3.84% 4.39% 4.75%
उर्दू 0.69%
हिन्दी 0.51%
अन्य भाषाएँ[b] 0.78% 1.97% 1.75% 10.82%

बिहार

बिहार (झारखण्ड सहित) (1971–1991)

मातृभाषाएँ 1991[6] 1981[7] 1971[8]
हिन्दी
(मैथिली सहित)
80.86%[c] 80.17% 79.77%
उर्दू 9.89%
संथाली 2.95%
बंगाली 2.92%
अन्य भाषाएँ[b] 3.38% 19.83% 20.23%

बिहार (2001–2011)

बिहार में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
89.37%
अंग्रेज़ी
  
2.72%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5]
हिन्दी 77.52% 73.06%
मैथिली 12.55% 14.25%
उर्दू 8.42% 11.39%
बंगाली 0.78% 0.53%
संथाली 0.44%
अन्य भाषाएँ[b] 0.29% 0.76%

मणिपुर

मणिपुर में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
मणिपुरी
  
69.81%
अंग्रेज़ी
  
31.62%
हिन्दी
  
18.44%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
मणिपुरी (मैतै) 53.30% 58.43% 60.43% 62.36%
थाडो 7.84% 8.25% 5.64%
तांगखुल 6.41% 6.46% 5.45%
कबुई 3.84% 4.06% 3.50%
नेपाली 2.23%
अन्य भाषाएँ[b] 26.38% 22.80% 24.98% 37.64%

मध्य प्रदेश

मध्य प्रदेश (छत्तीसगढ़ सहित) (1971–1991)

मातृभाषाएँ 1991[6] 1981[7] 1971[8]
हिन्दी 85.55%[c] 84.37% 83.30%
भीली 3.35%
गोंडी 2.24%
मराठी 1.94%
उर्दू 1.86%
अन्य भाषाएँ[b] 5.06% 15.63% 16.7%

मध्य प्रदेश (2001–2011)

मध्य प्रदेश में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
95.74%
अंग्रेज़ी
  
5.44%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5]
हिन्दी 88.57% 87.26%
भीली 4.94% 4.93%
मराठी 1.70% 2.10%
गोंडी 1.60% 1.53%
उर्दू 1.26% 1.97%
अन्य भाषाएँ[b] 1.93% 2.22%

महाराष्ट्र

महाराष्ट्र में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
मराठी
  
81.26%
हिन्दी
  
52.09%
अंग्रेज़ी
  
14.32%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[10][8]
मराठी 68.93% 68.79% 73.34% 73.62% 76.61%
हिन्दी 12.89% 11.03% 7.81%[c] 5.02%
उर्दू 6.71% 7.12% 7.26%
गुजराती 2.11% 2.39% 2.55%
तेलुगु 1.18% 1.42%
अन्य भाषाएँ[b] 8.18% 10.68% 7.62% 26.38% 18.37%

मिजोरम

मिजोरम में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
मिज़ो
  
82.61%
अंग्रेज़ी
  
15.50%
हिन्दी
  
7.01%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
मिज़ो 73.16% 73.21% 75.11% 77.59%
बंगाली 9.83% 9.05% 8.57%
लाखेर 3.82% 3.91% 3.83%
त्रिपुरी (ककबरक) 2.97% 1.98% 3.83%
पावी 2.61% 2.80% 2.22%
अन्य भाषाएँ[b] 7.61% 9.04% 6.44% 22.41%

मेघालय

मेघालय में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
खासी
  
50.13%
अंग्रेज़ी
  
15.61%
हिन्दी
  
13.95%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
खासी 46.59% 47.05% 49.54% 47.46%
गारो 31.56% 31.41% 30.86%
बंगाली 7.84% 8.01% 8.13%
हिन्दी 2.12% 2.16% 2.19%[c]
नेपाली 1.84% 2.25% 2.77%
अन्य भाषाएँ[b] 10.05% 9.12% 6.51% 52.34%

राजस्थान

राजस्थान में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
95.04%
अंग्रेज़ी
  
4.55%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[8]
हिन्दी 89.39% 90.97% 89.56%[c] 89.89% 91.73%
भीली 5.24% 4.60% 5.13%
पंजाबी 3.32% 2.01% 1.90%
उर्दू 0.97% 1.17% 2.17%
अन्य भाषाएँ[b] 1.08% 1.23% 1.24% 10.11% 8.27%

राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली

राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
96.75%
अंग्रेज़ी
  
31.72%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[11]
हिन्दी 84.92% 80.94% 81.64%[c] 76.29% 75.97%
पंजाबी 5.20% 7.14% 7.94% 13.40%
उर्दू 5.17% 6.31% 5.45% 5.68%
बंगाली 1.29% 1.50% 1.29% 1.01%
अन्य भाषाएँ[b] 3.42% 4.10% 3.68% 23.71% 3.94%

लक्षद्वीप

लक्षद्वीप में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
मलयालम
  
90.01%
अंग्रेज़ी
  
19.30%
हिन्दी
  
17.87%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
मलयालम 84.17% 83.80% 84.47% 84.51%
तमिल 0.56%
हिन्दी 0.25%
बंगाली 0.22%
मह्ल और अन्य भाषाएँ[b] 14.80% 16.20% 15.53% 15.49%

सिक्किम

सिक्किम में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
नेपाली
  
85.18%
हिन्दी
  
47.96%
अंग्रेज़ी
  
27.69%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7]
नेपाली 62.60% 62.61% 63.09% 62.57%
हिन्दी 7.96% 6.67% 4.89%[c]
भूटिया (सिक्किमी) 6.86% 7.73% 8.02%
लिंबू 6.34% 6.34% 6.64%
लेपचा 6.27% 6.61% 7.34%
अन्य भाषाएँ[b] 9.97% 10.04% 10.02% 37.43%

हरियाणा

हरियाणा में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
95.34%
अंग्रेज़ी
  
15.59%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[8]
हिन्दी 88.05% 87.31% 91.00%[c] 88.77% 89.42%
पंजाबी 9.47% 10.57% 7.11%
उर्दू 1.48% 1.23% 1.59%
बंगाली 0.28% 0.19%
मैथिली 0.10%
अन्य भाषाएँ[b] 0.62% 0.70% 0.30% 11.23% 10.58%

हिमाचल प्रदेश

हिमाचल प्रदेश में भाषा प्रवीणता (2011)[4]
भाषाएँ प्रतिशत
हिन्दी
  
96.57%
अंग्रेज़ी
  
10.64%
मातृभाषाएँ 2011[1] 2001[5] 1991[6] 1981[7] 1971[8]
हिन्दी 85.88% 89.01% 88.87%[c] 88.95% 86.87%
पंजाबी 8.96% 5.99% 6.28%
नेपाली 1.30% 1.16%
किन्नौरी 1.20% 1.06% 1.19%
कश्मीरी 0.83%
अन्य भाषाएँ[b] 1.83% 2.79% 3.66% 11.05% 13.13%

नोट

  1. मैथिली के बिना
  2. अन्य भाषाएँ के प्रतिशत आंकड़े शायद सटीक नहीं है निकटतम करने के वजह से।
  3. 1991 और पहले, मैथिली सहित।

सन्दर्भ

  1. "Paper 1 of 2018 Language" (PDF). भारत की जनगणना. अभिगमन तिथि 5 जून 2018.
  2. "C-17 POPULATION BY BILINGUALISM AND TRILINGUALISM" (PDF). महारजिस्ट्रार एवं जनगणना आयुक्त का कार्यालय, भारत. मूल (PDF) से 2018-11-15 को पुरालेखित. नामालूम प्राचल |deadurl= की उपेक्षा की गयी (मदद)
  3. "C-17 POPULATION BY BILINGUALISM AND TRILINGUALISM". महारजिस्ट्रार एवं जनगणना आयुक्त का कार्यालय, भारत. मूल से 2016-12-27 को पुरालेखित. नामालूम प्राचल |deadurl= की उपेक्षा की गयी (मदद)
  4. "C-17 POPULATION BY BILINGUALISM AND TRILINGUALISM". महारजिस्ट्रार एवं जनगणना आयुक्त का कार्यालय, भारत. मूल से 2018-11-13 को पुरालेखित. नामालूम प्राचल |deadurl= की उपेक्षा की गयी (मदद)
  5. "भारत के भाषाजात अल्रपंखवयकों के आयुक्त का पचासवाँ प्रतिवेदन (जुलाई 2012 से जून 2013)" (PDF). भाषाजात अल्रपंखवयकों के आयुक्त, अल्पसंख्यक कार्य मंत्रालय, भारत सरकार. अभिगमन तिथि 5 सितम्बर 2017.
  6. "Thirty-eight Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India (For the period July, 1999 to June, 2000)" (PDF). Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India. अभिगमन तिथि 5 सितम्बर 2017.
  7. Raja R. Mehrotra (1 January 1990). Nehru: Man Among Men. Mittal Publications. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 978-81-7099-196-0.
  8. Kapil Kapoor (1994). Language, Linguistics, and Literature, the Indian Perspective. Academic Foundation. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 8171880649.
  9. Debi Prasanna Pattanayak (1990). Multilingualism in India. Multilingual Matters. पृ॰ 6. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 978-1-85359-072-6.
  10. B. P. Mahapatra (1989). Constitutional languages. Presses Université Laval. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 2763771866.
  11. Prem Kumar Jayaswal (1990). Librarianship and Bureaucratic Organisation: A Study in the Sociology of Library Profession in India, Volume 1. Concept Publishing Company. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 8170223210.