मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से
Content deleted Content added
|
|
पंक्ति 1,698: |
पंक्ति 1,698: |
|
!|1991<ref name="1991जनगणना"/> |
|
!|1991<ref name="1991जनगणना"/> |
|
!|1981<ref name="Mehrotra1990"/> |
|
!|1981<ref name="Mehrotra1990"/> |
|
|
!|1971<ref name="Mahapatra1989">{{cite book|author=B. P. Mahapatra|title=Constitutional languages|url=https://books.google.ca/books?id=yU8nq-C6wnoC|date=1989|publisher=Presses Université Laval|isbn=2763771866}}</ref><ref name="Kapoor1994"/> |
|
!|1971<ref name="Kapoor1994"/> |
|
|
|- |
|
|- |
|
! [[मराठी भाषा|मराठी]] |
|
! [[मराठी भाषा|मराठी]] |
पंक्ति 1,705: |
पंक्ति 1,705: |
|
| 73.34% |
|
| 73.34% |
|
| 73.62% |
|
| 73.62% |
|
| — |
|
| 76.61% |
|
|- |
|
|- |
|
! [[हिन्दी]] |
|
! [[हिन्दी]] |
पंक्ति 1,740: |
पंक्ति 1,740: |
|
| 7.62% |
|
| 7.62% |
|
| 26.38% |
|
| 26.38% |
|
| 94.98% |
|
| 18.37% |
|
|} |
|
|} |
|
|
|
|
23:40, 21 दिसम्बर 2018 का अवतरण
भारत की भाषाएँ[1]
भाषाएँ
|
2011
|
2001
|
1991
|
1981
|
1971
|
हिन्दी[a]
|
43.63%
|
41.03%
|
39.29%
|
38.74%
|
36.99%
|
बंगाली
|
8.03%
|
8.11%
|
8.30%
|
7.71%
|
8.17%
|
मराठी
|
6.86%
|
6.99%
|
7.45%
|
7.43%
|
7.62%
|
तेलुगु
|
6.70%
|
7.19%
|
7.87%
|
7.61%
|
8.16%
|
तमिल
|
5.70%
|
5.91%
|
6.32%
|
—
|
6.88%
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
29.08%
|
30.77%
|
30.77%
|
38.51%
|
32.18%
|
भारत में भाषा प्रवीणता (2001–2011)[2][3][4] |
भाषाएँ |
साल |
|
प्रतिशत |
हिन्दी |
2001 |
|
53.61% |
+3.50% |
2011 |
|
57.11% |
अंग्रेजी |
2001 |
|
12.19% |
-1.57% |
2011 |
|
10.62% |
अण्डमान और निकोबार द्वीप समूह
अण्डमान और निकोबार द्वीप समूह में भाषा प्रवीणता (2011)[4] |
भाषाएँ |
|
प्रतिशत |
हिन्दी |
|
79.87% |
अंग्रेज़ी |
|
21.94% |
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
1971[8]
|
बंगाली
|
28.49%
|
25.71%
|
23.05%[c]
|
24.68%
|
—
|
हिन्दी
|
19.29%
|
18.23%
|
17.62%
|
—
|
16.07%
|
तमिल
|
15.20%
|
17.68%
|
19.07%
|
—
|
—
|
तेलुगु
|
13.24%
|
12.81%
|
11.75%
|
—
|
—
|
निकोबारी
|
7.60%
|
—
|
—
|
—
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
16.17%
|
25.57%
|
28.51%
|
75.32%
|
83.93%
|
अरुणाचल प्रदेश
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
निशी
|
28.60%
|
18.97%
|
19.91%
|
23.59%
|
आदि
|
17.35%
|
17.61%
|
17.94%
|
—
|
बंगाली
|
7.27%
|
8.85%
|
8.19%
|
—
|
हिन्दी
|
7.10%
|
7.39%
|
7.31%[c]
|
—
|
नेपाली
|
6.89%
|
8.64%
|
9.39%
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
32.79%
|
38.53%
|
37.26%
|
76.41%
|
असम
असम (अरुणाचल प्रदेश, मिजोरम, मेघालय सहित) (1971)
असम (1981–2011)
आन्ध्र प्रदेश (तेलंगाना सहित)
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
1971[8]
|
तेलुगु
|
83.55%
|
83.85%
|
84.77%
|
85.13%
|
—
|
उर्दू
|
8.87%
|
8.63%
|
8.36%
|
—
|
—
|
हिन्दी
|
3.69%
|
3.23%
|
2.77%[c]
|
—
|
2.28%
|
तमिल
|
0.84%
|
1.01%
|
1.13%
|
—
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
3.05%
|
3.28%
|
2.97%
|
14.87%
|
97.72%
|
उत्तर प्रदेश
उत्तर प्रदेश (उत्तराखण्ड सहित) (1971–1991)
उत्तर प्रदेश (2001–2011)
उत्तराखण्ड
ओडिशा
कर्नाटक
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
कन्नड़
|
66.54%
|
65.92%
|
66.22%
|
65.69%
|
उर्दू
|
10.83%
|
10.48%
|
9.96%
|
—
|
तेलुगु
|
5.84%
|
7.00%
|
7.39%
|
—
|
तमिल
|
3.45%
|
3.55%
|
3.84%
|
—
|
मराठी
|
3.38%
|
3.58%
|
3.65%
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
9.96%
|
9.47%
|
8.94%
|
34.31%
|
केरल
गुजरात
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
1971[8]
|
गुजराती
|
85.97%
|
84.40%
|
91.49%
|
90.73%
|
—
|
हिन्दी
|
7.06%
|
4.71%
|
2.94%[c]
|
—
|
5.01%
|
सिन्धी
|
1.96%
|
1.89%
|
1.70%
|
—
|
—
|
मराठी
|
1.52%
|
1.51%
|
1.37%
|
—
|
—
|
भीली
|
1.37%
|
4.75%
|
—
|
—
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
2.12%
|
2.73%
|
2.50%
|
9.27%
|
94.99%
|
गोवा
गोवा, दमन और दीव (1981)
गोवा (1991–2011)
चण्डीगढ़
छत्तीसगढ़
जम्मू और कश्मीर
झारखण्ड
तमिलनाडु
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
तमिल
|
88.37%
|
89.41%
|
86.71%
|
85.35%
|
तेलुगु
|
5.87%
|
5.65%
|
7.12%
|
—
|
कन्नड़
|
1.78%
|
1.67%
|
2.16%
|
—
|
उर्दू
|
1.75%
|
1.51%
|
1.86%
|
—
|
मलयालम
|
1.01%
|
0.89%
|
1.18%
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
1.22%
|
0.86%
|
0.97%
|
14.65%
|
त्रिपुरा
दमन और दीव
दादरा और नगर हवेली
नागालैण्ड
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
कोन्याक
|
12.34%
|
12.46%
|
11.37%
|
—
|
आओ
|
11.68%
|
12.94%
|
14.04%
|
13.94%
|
लोथा
|
8.97%
|
8.46%
|
6.98%
|
—
|
अंगामी
|
7.68%
|
6.62%
|
8.06%
|
—
|
बंगाली
|
3.78%
|
—
|
—
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
55.55%
|
53.37%
|
54.15%
|
86.06%
|
पंजाब
पश्चिम बंगाल
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
1971[8]
|
बंगाली
|
86.22%
|
85.27%
|
85.99%
|
86.34%
|
—
|
हिन्दी
|
6.96%
|
7.17%
|
6.58%[c]
|
—
|
6.13%
|
संथाली
|
2.66%
|
2.80%
|
2.73%
|
—
|
—
|
उर्दू
|
1.82%
|
2.06%
|
2.14%
|
—
|
—
|
नेपाली
|
1.27%
|
1.28%
|
1.26%
|
—
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
1.07%
|
1.42%
|
1.30%
|
13.66%
|
93.87%
|
पुदुच्चेरी
बिहार
बिहार (झारखण्ड सहित) (1971–1991)
बिहार (2001–2011)
मणिपुर
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
मणिपुरी (मैतै)
|
53.30%
|
58.43%
|
60.43%
|
62.36%
|
थाडो
|
7.84%
|
8.25%
|
5.64%
|
—
|
तांगखुल
|
6.41%
|
6.46%
|
5.45%
|
—
|
कबुई
|
3.84%
|
4.06%
|
3.50%
|
—
|
नेपाली
|
2.23%
|
—
|
—
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
26.38%
|
22.80%
|
24.98%
|
37.64%
|
मध्य प्रदेश
मध्य प्रदेश (छत्तीसगढ़ सहित) (1971–1991)
मध्य प्रदेश (2001–2011)
महाराष्ट्र
मिजोरम
मेघालय
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
खासी
|
46.59%
|
47.05%
|
49.54%
|
47.46%
|
गारो
|
31.56%
|
31.41%
|
30.86%
|
—
|
बंगाली
|
7.84%
|
8.01%
|
8.13%
|
—
|
हिन्दी
|
2.12%
|
2.16%
|
2.19%[c]
|
—
|
नेपाली
|
1.84%
|
2.25%
|
2.77%
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
10.05%
|
9.12%
|
6.51%
|
52.34%
|
राजस्थान
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
1971[8]
|
हिन्दी
|
89.39%
|
90.97%
|
89.56%[c]
|
89.89%
|
91.73%
|
भीली
|
5.24%
|
4.60%
|
5.13%
|
—
|
—
|
पंजाबी
|
3.32%
|
2.01%
|
1.90%
|
—
|
—
|
उर्दू
|
0.97%
|
1.17%
|
2.17%
|
—
|
—
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
1.08%
|
1.23%
|
1.24%
|
10.11%
|
8.27%
|
राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली
राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली में भाषा प्रवीणता (2011)[4] |
भाषाएँ |
|
प्रतिशत |
हिन्दी |
|
96.75% |
अंग्रेज़ी |
|
31.72% |
भाषाएँ
|
2011[1]
|
2001[5]
|
1991[6]
|
1981[7]
|
1971[11]
|
हिन्दी
|
84.92%
|
80.94%
|
81.64%[c]
|
76.29%
|
75.97%
|
पंजाबी
|
5.20%
|
7.14%
|
7.94%
|
—
|
13.40%
|
उर्दू
|
5.17%
|
6.31%
|
5.45%
|
—
|
5.68%
|
बंगाली
|
1.29%
|
1.50%
|
1.29%
|
—
|
1.01%
|
अन्य भाषाएँ[b]
|
3.42%
|
4.10%
|
3.68%
|
23.71%
|
3.94%
|
लक्षद्वीप
सिक्किम
हरियाणा
हिमाचल प्रदेश
नोट
सन्दर्भ
- ↑ अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ क ख ग घ ङ च छ ज झ ञ ट ठ ड ढ ण त थ द ध न प फ ब भ म य "Paper 1 of 2018 Language" (PDF). भारत की जनगणना. अभिगमन तिथि 5 जून 2018.
- ↑ "C-17 POPULATION BY BILINGUALISM AND TRILINGUALISM" (PDF). महारजिस्ट्रार एवं जनगणना आयुक्त का कार्यालय, भारत. मूल (PDF) से 2018-11-15 को पुरालेखित.
- ↑ "C-17 POPULATION BY BILINGUALISM AND TRILINGUALISM". महारजिस्ट्रार एवं जनगणना आयुक्त का कार्यालय, भारत. मूल से 2016-12-27 को पुरालेखित.
- ↑ अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ क ख ग घ ङ च छ ज झ ञ ट ठ ड ढ ण त थ द ध न प फ ब भ म य "C-17 POPULATION BY BILINGUALISM AND TRILINGUALISM". महारजिस्ट्रार एवं जनगणना आयुक्त का कार्यालय, भारत. मूल से 2018-11-13 को पुरालेखित.
- ↑ अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ क ख ग घ ङ च छ ज झ ञ ट ठ ड ढ ण त थ द ध न प फ ब भ म "भारत के भाषाजात अल्रपंखवयकों के आयुक्त का पचासवाँ प्रतिवेदन (जुलाई 2012 से जून 2013)" (PDF). भाषाजात अल्रपंखवयकों के आयुक्त, अल्पसंख्यक कार्य मंत्रालय, भारत सरकार. अभिगमन तिथि 5 सितम्बर 2017.
- ↑ अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ क ख ग घ ङ च छ ज झ ञ ट ठ ड ढ ण त थ द ध न प फ "Thirty-eight Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India (For the period July, 1999 to June, 2000)" (PDF). Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India. अभिगमन तिथि 5 सितम्बर 2017.
- ↑ अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ क ख ग घ ङ च छ ज झ ञ ट ठ ड ढ ण त थ द ध न Raja R. Mehrotra (1 January 1990). Nehru: Man Among Men. Mittal Publications. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 978-81-7099-196-0.
- ↑ अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ क ख ग घ ङ Kapil Kapoor (1994). Language, Linguistics, and Literature, the Indian Perspective. Academic Foundation. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 8171880649.
- ↑ Debi Prasanna Pattanayak (1990). Multilingualism in India. Multilingual Matters. पृ॰ 6. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 978-1-85359-072-6.
- ↑ B. P. Mahapatra (1989). Constitutional languages. Presses Université Laval. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 2763771866.
- ↑ Prem Kumar Jayaswal (1990). Librarianship and Bureaucratic Organisation: A Study in the Sociology of Library Profession in India, Volume 1. Concept Publishing Company. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 8170223210.