"द्रव्यगुण विज्ञान": अवतरणों में अंतर
अनुनाद सिंह (वार्ता | योगदान) |
अनुनाद सिंह (वार्ता | योगदान) No edit summary |
||
पंक्ति 1: | पंक्ति 1: | ||
{{आधार}} |
|||
'''द्रव्यगुण''' [[आयुर्वेद]] का मूल विषय है। इसके अन्तर्गत औषधीय पादपों - उनकी पहचान, गुण तथा उपचारात्मक उपयोगों का अध्ययन किया जाता है। इसे आयुर्वेद का 'मैटेरिया मेडिका' कह सकते हैं। इस विज्ञान में [[भेषजगुण विज्ञान]] (फर्माकोलॉजी) , [[भेषज-अभिज्ञान]] (pharmacognosy) तथा पादपों के चिकित्सीय उपयोग शामिल है। इसकी आठ शाखाएं हैं। |
'''द्रव्यगुण''' [[आयुर्वेद]] का मूल विषय है। इसके अन्तर्गत औषधीय पादपों - उनकी पहचान, गुण तथा उपचारात्मक उपयोगों का अध्ययन किया जाता है। इसे आयुर्वेद का 'मैटेरिया मेडिका' कह सकते हैं। इस विज्ञान में [[भेषजगुण विज्ञान]] (फर्माकोलॉजी) , [[भेषज-अभिज्ञान]] (pharmacognosy) तथा पादपों के चिकित्सीय उपयोग शामिल है। इसकी आठ शाखाएं हैं। |
||
' |
'द्रव्यगुण' दो शब्दों से मिलकर बना है - 'द्रव्य' (matter) तथा 'गुण' (properties) । द्रव्य के अन्तर्गत जीवित और निर्जीव दोनो वस्तुएँ आ जाती हैं। |
||
[[चरक]] का कहना है कि कुछ भी ऐसा नहीं है जो 'औषधि' न हो। आयुर्वेद का मत है कि किसी औषधि का प्रभाव उसके किसी एक घटक के अकेले के प्रभाव से प्रायः भिन्न होता है। औषधियों के कार्य और प्रभाव को जानने के लिये उनके रस (taste), गुण (properties), वीर्य (biological properties) और विपाक (attributes of drug assimilation) का ज्ञान अति आवश्यक है। |
[[चरक]] का कहना है कि कुछ भी ऐसा नहीं है जो 'औषधि' न हो। आयुर्वेद का मत है कि किसी औषधि का प्रभाव उसके किसी एक घटक के अकेले के प्रभाव से प्रायः भिन्न होता है। औषधियों के कार्य और प्रभाव को जानने के लिये उनके रस (taste), गुण (properties), वीर्य (biological properties) और विपाक (attributes of drug assimilation) का ज्ञान अति आवश्यक है। |
||
आयुर्वेद में 600 से भी अधिक औषधीय पादपों को औषध के रूप में उपयोग में लाया जाता है। इन्हें अकेले या दूसरों साथ मिलाकर रोगों से मुक्ति पाया जाता है। औषधीय पादप अलग-अलग तरह के कृषि-जलवायीय क्षेत्रों (जंगल, अनूप, साधारण देश) में पैदा होते हैं। वर्तमान समय में औषधीय पादपों को 'प्राकृतिक औषध' के रूप में प्रयोग करने का चलन बढ़ा है। इस कारण इस विषय का महत्व और भी बढ़ गया है। |
आयुर्वेद में 600 से भी अधिक औषधीय पादपों को औषध के रूप में उपयोग में लाया जाता है। इन्हें अकेले या दूसरों साथ मिलाकर रोगों से मुक्ति पाया जाता है। औषधीय पादप अलग-अलग तरह के कृषि-जलवायीय क्षेत्रों (जंगल, अनूप, साधारण देश) में पैदा होते हैं। वर्तमान समय में औषधीय पादपों को 'प्राकृतिक औषध' के रूप में प्रयोग करने का चलन बढ़ा है। इस कारण इस विषय का महत्व और भी बढ़ गया है। |
||
==कुछ प्रमुख औषधीय पादपों के द्रव्यगुण== |
|||
{| FRAME=VOID CELLSPACING=0 COLS=17 RULES=NONE BORDER=0<COLGROUP><COL WIDTH=53><COL WIDTH=86><COL WIDTH=92><COL WIDTH=111><COL WIDTH=158><COL WIDTH=213><COL WIDTH=110><COL WIDTH=73><COL WIDTH=150><COL WIDTH=127><COL WIDTH=86><COL WIDTH=41><COL WIDTH=42><COL WIDTH=345><COL WIDTH=86><COL WIDTH=57><COL WIDTH=182></COLGROUP> |
|||
| WIDTH=53 HEIGHT=17 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP | क्रमांक |
|||
| WIDTH=86 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">हिन्दी नाम</FONT> |
|||
| WIDTH=92 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">प्रमुख कर्म</FONT> |
|||
| WIDTH=111 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | FAMILY |
|||
| WIDTH=158 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | लैटिन नाम |
|||
| WIDTH=213 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पर्याय</FONT> |
|||
| WIDTH=110 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | अंग्रेजी नाम |
|||
| WIDTH=73 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | MORPH. |
|||
| WIDTH=150 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | रासायनिक संघटन |
|||
| WIDTH=127 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुण</FONT> |
|||
| WIDTH=86 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रस</FONT> |
|||
| WIDTH=41 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विपाक</FONT> |
|||
| WIDTH=42 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वीर्य</FONT> |
|||
| WIDTH=345 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आमयिक प्रयोग</FONT> |
|||
| WIDTH=86 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">प्रयोज्यांग</FONT> |
|||
| WIDTH=57 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | मात्रा (DOSE) |
|||
| WIDTH=182 ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विशिष्ट योग</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="1" SDNUM="16393;" | 1 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अगरु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीतप्रशमन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Thymelaeaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aquilaria agallocha |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लोह, कृमिज, कृमिजग्ध, अगर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aloe/ eagle wood |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sesquiterpene |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वच्य, कर्णनेत्ररोगहर, कफ़हर, वातरक्त, आमवात, श्वास, वाजिकारक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">काण्डसार, तैल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अगुर्वादि तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="2" SDNUM="16393;" | 2 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अग्निमन्थ</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शोथहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Verbaenaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Premna mucronata |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">जय, श्रीपर्ण, गणिकारिका, वातघ्नी, </FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 25 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रूक्ष, लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु, कषाय, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मंदाग्नि, शोथ, पाण्डु, रसायन, आमवत, प्रमेह</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पत्र, मूल त्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दशमूलारिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="3" SDNUM="16393;" | 3 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अतिबला</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बल्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Malvaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Abutilon indicum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कंकतिका, कंघी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Country mallow |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asparegin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध, पिच्छिल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वातहर, रसायन, मूत्रजनन, वाजीकर, प्रदरहर, बल्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, बीज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="4" SDNUM="16393;" | 4 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अतिविषा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ranunculaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aconitum heterophyllum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भंगुरा, शुक्ल्कन्दा, घुणवल्लभा, काश्मीरा, शिशुभैषज्या</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian Atees |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 3 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Atisine, hetisine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पाचक, अग्निदीपक, ग्राही, ज्वरहर, संग्रहणी, विष, कृमि, वमन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, कन्द</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अतिविषादि चूर्ण, बालचतुर्भद्रा</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="5" SDNUM="16393;" | 5 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अपामार्ग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">यकॄत्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Amaranthaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Achyranthes aspera |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शिखरी, अधशल्य, मयूरक, खरमंजरी, प्रत्यकपुष्पा, आघाट, चिङचिङा, लटजीरा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Prickly chalff flower |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 2 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Potass |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सारक, वमन, कफ़, मेद, वायु, ह्रद्रोग, अर्श, कण्डु, उदर, अपची</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, पत्र, तण्डुल, पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-2 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अपामार्गक्षार -तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="6" SDNUM="16393;" | 6 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अर्क</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तीक्ष्णविरेचन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asclepidaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Calotropis procera |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तूलफल, क्षीरपर्ण, आस्फोट, मदार</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Madar |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tripsin, Uscarine, Calotropin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">संग्राही, गुल्म, शोथ, आमवात, उदररोग, श्वास, कास, यकृत, अर्बुद</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षीर, मूल, काण्ड, पत्र, पुष्प</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 0.5-1gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अर्कलवण, अर्कतैल, अर्केश्वर</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="7" SDNUM="16393;" | 7 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अर्जुन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">हॄद्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Combretaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Terminalia arjuna |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">धवल, ककुभ, वीरवृक्ष, नदीसर्ज, इन्द्र्दु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Arjuna |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 60 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Arjunetin, Tannin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">हृद्य, क्षत, क्षय, मेद, प्रमेह, व्रण, प्रमेह पिडिका, कफपित्तहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अर्जुनारिष्ट-घृत</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="8" SDNUM="16393;" | 8 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अशोक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आर्तवसंग्रहणीय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Caesalpiniodae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saraca asoca |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">हेमपुष्प, ताम्रपल्ल्व</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Haematoxylin, Tannin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ग्राही, वृर्ण्य, कृष्टार्तव, श्वेत-रक्तप्रदर, रक्तातिसार, गर्भाशयशिथिलताहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक, बीज, पुष्प</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अशोकारिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="9" SDNUM="16393;" | 9 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अश्वगन्धा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रसायन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Solanaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Withania somnifera |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वराहकर्णी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 5 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cuseohygrine, withanaloids |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बल्य, शुक्रल, रसायन, वात, कफ, श्वित्र, शोथ, क्षयहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अश्वगन्धा-रिष्ट-चूर्ण-घृत-रसायान</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="10" SDNUM="16393;" | 10 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अश्वगोल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मॄदुविरेचन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Plantaginaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Plantago ovata |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ईषद् गोल, अश्वकर्णबीज, शीतबीज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Spogel seeds |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mucilage |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध, पिच्छिल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आतिसार, प्रवाहिका, शुष्ककास, तृषा, विबन्ध, अल्सर, अम्लपित्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज, त्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="11" SDNUM="16393;" | 11 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अहिफ़ेन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मदकारी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Papaveraceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Papaver somniferum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आफ़ूफ, ओपियम</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Opium |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Morhhine, Codeine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, सुक्ष्म, व्यवायी, विकासी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कासहर, धातुशोषक, स्तंभन, पुरुषत्वनाशक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">निर्यास</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 30-125 mg |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कपूररस, अहिफेनासव</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="12" SDNUM="16393;" | 12 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आमलकी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रसायन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Euphorbiaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Emblica officinalis |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">धात्री</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Emblic myrobalan |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vit C high, galic acid, Ca |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, रूक्ष, शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचरस लवणवर्जित अम्लप्रधान</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रक्तपित, प्रमेह, वृष्य, रसायन, त्रिदोषहर, विबन्धहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">च्यवन्प्राश, ब्रह्मरसायन, धात्रीलौह</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="13" SDNUM="16393;" | 13 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आरग्वध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुष्ठघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cassia fistula |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">राजवृक्ष, शम्पाक, कृतमाल, चतुरगुंल, दीर्घफल, स्वर्णभूषण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Purging nut |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sugar, pectine, gultine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, मृदु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ज्वर, ह्रद्रोग, रक्तपित, उदावर्त, विबन्ध, कुष्ठ</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फलमज्जा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आरग्यवधादि-तैल-लेह-अरिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="14" SDNUM="16393;" | 14 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आर्द्रक/शुण्ठी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तॄप्तिघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zingiberaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zingiber officinale |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">नागर, महौषध, विश्वभेषज, श्रृंगवेर, आर्द्रक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Dry Ginger |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zingirol |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध (शुण्ठी) गुरु, रूक्ष, तीक्ष्ण, (आर्दक)</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर (शुण्ठी) कटु (आर्द्रक)</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मदांग्नि, जिह्वाकण्ठविशोधन, कुष्ठ, पाण्डु, शीतपित्त, श्वास, कास</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कन्द</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-2 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सौभाग्यशुण्ठी पाक</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="15" SDNUM="16393;" | 15 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उशीर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्वेदापनयन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Graminae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vetiveria zizanoides |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">नलद, अमृणाल, खस, समगन्धक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Khaskhas grass |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तृण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Volatile oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रूक्ष, लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्तंभन, ज्वर, वमन, दाह, अम्ल्पित्त, तृषा, विसर्प, मूत्रकृच्छ्र, विष, रक्तविकारहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उशीरासव, षडंगपानीय</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="15" SDNUM="16393;" | 15 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">एरण्ड</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वेदनास्थापन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Euphorbiaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ricinus communis |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गन्घर्वहस्त, व्याघ्रपुच्छ, पंचागुल, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Castor |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्षक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ricine (Poisonus) |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्निग्ध, तीक्ष्ण, सुक्ष्म</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर, कटु, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वातघ्न, कफ, कृमि, मुत्रकृच्छ्र, गुल्मबस्तिशूलहरं, यकृत, प्लीहा, उदर, अर्श, विबन्ध, आमवातहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, पत्र, बीज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 20 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">एरण्ड-पाक-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="16" SDNUM="16393;" | 16 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">एला</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दाहप्रशमन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zingiberaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Elettaria cardamomum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्रिपुटा, त्रुटि, द्रावङी, सूक्ष्मैला, इलायची</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Lesser cardamom |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | K, Mn |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कफ, श्वास, कास, अर्श, मूत्रकृच्छ्र, मुखगन्धहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | .5-1 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">एलादि चूर्ण-गुटिका-मोदक-क्वाथ-रिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="17" SDNUM="16393;" | 17 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कंकुम</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वर्ण्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Iridaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Crocus sativus |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">घुसण, रक्त, वाह्लीक, काश्मीर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saffron |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Volatile oil, Crocin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वर्ण्य, शिरोरोग, कृमि, वमन, व्यंग(झांई), त्रिदोषहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">केशर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 250-500 mg |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुंकुमादि-घृत-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="18" SDNUM="16393;" | 18 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटुका</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पित्तविरेचन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Scrophulariaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Picrorhiza kurroa |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्ता, कटुरोहणी, काण्डरुहा, मत्स्यशकला, चक्रांगी, कृष्णभेदा, शतपर्वा, कुटकी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Picrorhiza |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Picrorhizine, Kutkine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रूक्ष, लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भेदनी, दीपनी, हृद्य, कफपित्तज्वरहर, प्रमेह, श्वास, कास, दाह, कृमि, कुष्ठहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, भौमिक काण्ड</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 0.5-1 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आरोग्यवर्धिनी, तिक्तादि क्वाथ</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="19" SDNUM="16393;" | 19 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कण्टकारी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कासहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Solanaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Solanum surattense |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दुस्पर्शा, क्षुद्रा, व्याघ्री, निदिग्धिका</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Yellow berried night shade |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">प्रसरी क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Diosgenin, kno3 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पाचन, कास, ज्वर, कफवातशामक, पीनस, पार्श्वपीङा, कृमि, हृद्रोग, मूत्रल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 40-80 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कण्टकारी घृत, व्याघ्रीहरीतकी</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="20" SDNUM="16393;" | 20 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कपिकच्छु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वॄष्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mucuna prurita |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आत्मगुप्ता, मर्कटी, कण्डुरा, शूकशिम्बी, केवांच</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cowhage |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pruriyenine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पाचन, कास, ज्वर, कफवातशामक, पीनस, पार्श्वपीङा, कृमि, हृद्रोग, मूत्रल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज, रोम, मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वानरी गुटिका, माषबलादि पाचन</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="21" SDNUM="16393;" | 21 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कम्पिलक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कॄमिघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Euphorbiaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mallotus philippinesis |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कर्कश, रक्तांग, रेचन, कबीला</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kamala tree |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 30 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rottlerin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कफपित्तहर, रक्त, कृमि, गुल्म, उदर, व्रण, रेचक, प्रमेह, विष, अश्मरीहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फलरज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्रिमिघातनी वटी</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="22" SDNUM="16393;" | 22 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कर्कट्श्रंगी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कासहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Anacardiaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pistacia integerrima |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अजश्रृंगी, कुलीरविषाणिका, वक्रा, </FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 40 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannin, Vol oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कफवातहर, क्षय, ज्वर, श्वास, उर्ध्ववात, तृष्णा, कास, हिक्का, अरुचि, वमनहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कोष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">श्रृंग्यादि चूर्ण, बालचतुर्भद्रा</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="23" SDNUM="16393;" | 23 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कर्पूर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">हॄद्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Lauraceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cinnamomum camphora |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">घनसार, चन्द्र, हिमाह्व</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Camphor |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 100 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Camphor oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीतल, चक्षुष्य, लेखन, कफपित्तविषहर, दाह, तृष्णा, मुखमेदगन्धहर, सुगन्धि</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सत्व</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 125-375 mg |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कर्पूररस-आसव-अर्क</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="24" SDNUM="16393;" | 24 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">काञ्चनार</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गण्डमालानाशन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bauhinia veriegata |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गण्डारि, चमरिक, युग्मपत्रक, कर्बुदार, स्वल्पकेशरी</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रूक्ष, लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत, ग्राही, कफपित्तहर, कृमि, कुष्ठ, गुदभृंश, गण्डमाला, व्रण, प्रदर, क्षय, कासहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक, पुष्प</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">काञ्चनार गुग्गुलू</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="24" SDNUM="16393;" | 24 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कालमेघ/भूनिम्ब</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">यकॄत्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Acanthaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Andrographis paniculata |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कालमेघ, यवतिक्ता, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kalmegh |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 2 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kalmeghin, Andrographolid |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">यकृतविकार, ज्वर, आम, पैत्त्तिकविकार, कृमि, दाह, अम्लपित्त, व्रण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कालमेघ-तरल-सत्व</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="25" SDNUM="16393;" | 25 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">किराततिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ज्वरघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Gentianaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Swertia chirayata |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">किरात, चिरायता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Chiretta |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mengigerin, Gentianine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सारक, शीतल, ज्वरघ्न, सन्निपातज्वर, श्वास, कफपित्त, कास, शोथ, कुष्ठ, व्रण, कृमिहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सुदर्शन चूर्ण, किरातादि क्वाथ</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="26" SDNUM="16393;" | 26 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुटज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उपशोषक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Apocynaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Holarrhena antidysenterica |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गिरीमल्लिका, वत्सक, कलिंग, इन्द्रवृक्ष, कुङा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kurchi |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 40 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Conessin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अर्श, अतिसार, पित्तरक्त, कफ, तृष्णा, आम, कुष्ठहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक, बीज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुटजा-रिष्ट-अवलेह-सुरा</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="27" SDNUM="16393;" | 27 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुपीलू</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आक्षेपजनन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Loganiaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Strychnos nuxvomica |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विषतिन्दुक, काकतिन्दुक, कुचला</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nuxvomica |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 50 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Strychanine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मदकारक, कफपित्तहर, व्यथाहर(वेदना), ग्राही, पक्षाघात, वाजीकर, आमवात</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज मज्जा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 60-250 mg |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विषतिन्दुक वटी, नवजीवन रस</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="28" SDNUM="16393;" | 28 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुमारी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पित्तविरेचन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liliaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aloe vera |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गृहकन्या, घृतकुमारी, ग्वारपाठा, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian aloe |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 2 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aloin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध, पिच्छिल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बल्य, वातविषहर, वृष्य, चक्षुष्य, रसायन, गुल्म, प्लीहा, यकृत, ग्रन्थि, अग्निदग्ध, रेचनी, अनार्तव</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पत्र, एलुवा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 0.1-0.2 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुमार्यासव, कुमारिकावटी, रजःप्रवर्तनीवटी, कुमारिकापाक</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="29" SDNUM="16393;" | 29 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कूष्माण्ड</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मेध्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cucurbitaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Benincasa hispida |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पुष्पफल, वल्लीफल, बृहतफल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | White guard melon |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cucurbitine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बल्य, बस्तिशोधक, मेध्य, अम्लपित्तहर, पित्तशामक, वृष्य, त्रिदोषहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज, तैल, फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कूष्माण्ड-घृत</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="30" SDNUM="16393;" | 30 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कॄष्णजीरक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Carum Blubocastanum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">काश्मीरजीरक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Black Caraway |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol.oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अर्श, आनाह, टी.बी.हर, वातानुलोमन, स्तन्यजनन, अपचन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="31" SDNUM="16393;" | 31 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">खदिर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुष्ठघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Acacia catachu |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रक्तसार, दन्तधावन, बालपत्र, कण्टकी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cutch tree |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Catechin, tannin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीतल, श्वास, कफपित्त, कास, कुष्ठ, व्रण, प्रमेह, श्वित्र, ज्वरघ्न, रक्तपित्तहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक, सार</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">खदिरादि-वटी-चूर्ण-रिष्ट-क्वाथ</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="32" SDNUM="16393;" | 32 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गम्भारी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शोथहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Verbaenaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Gmelina arboria |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">श्रीपर्णी, मधुपर्णिका, काश्मरी, पीतरोहणी</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 60 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Resin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन, पाचन, मेध्य, भेदनी, भ्रम, शोष, तृष्णा, शूल, अर्श, विष, दाह, ज्वरहर, फल-केश्य, रसायन, रक्तपित्तहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल त्वक, फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दशमूलारिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="33" SDNUM="16393;" | 33 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुग्गुलू</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वेदनास्थापन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Burseraceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Commiphora mukul |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">देवधूप, माहिषाक्ष, पंलकषा, पुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian bedellium |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Gum, vol.oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण, विशद, सुक्ष्म, सर, सुगन्धि</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्रिदोषहर, रसायन, मेह, कास, प्रमेह, कामला, कुष्ठ, क्रिमि, हृद्रोग, वातरक्तहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">निर्यास</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 2-4gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">चन्द्रप्रभा वटी, योगराज गुग्गुलू</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="34" SDNUM="16393;" | 34 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुडूची</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रसायन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Menispermaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tinospora cardifolia |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुपर्णी, अमृता, छिन्नरुहा, वत्सादनी, तन्त्रिका, कुण्डलनी, चक्रलक्षणिका, गिलोय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Giloin, Berberine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भग्नसंधान, वृष्य, स्वर्य, रसायन, आमवातग्रन्थिहर, कफव्रण अपचीहर, पुराण मेदोहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">काण्ड</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अमृतारिष्ट, गुडूच्यादि-चूर्ण-सत्व-क्वाथ-लौह-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="35" SDNUM="16393;" | 35 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गोक्षुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूत्रविरेचनीय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zygophyllaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tribulus terrestris |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्वादुकण्टक, श्वदंष्ट्रा, त्रिकण्टक, चणद्रुम, वनश्रृंगाट, इक्षुगन्धिका, गोखरु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Puncture vine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">प्रसरी क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Harman, No3 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बस्तिशोधन, वृष्य, अश्मरीहर, प्रमेह, श्वास, कास, अर्श, मूत्रकृच्छ्र, हृद्रोग, स्वप्नदोष वातहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गोक्षुरादि-चूर्ण-अवलेह-गुग्गुलू-क्वाथ-दशमूलारिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="36" SDNUM="16393;" | 36 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">चन्दन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दाहप्रशमन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Santalaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Santalum album |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">श्रीखण्ड, गन्धसार, मलयज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sandal wood |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Santalol |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आह्लादितकर, शोष, विष, श्लेष्मा, पित्त, रक्त, दाहहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">काण्डसार, निर्यास</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">चन्दनादि-चूर्ण-वटी-चन्दनासव</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="37" SDNUM="16393;" | 37 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">चित्रक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Plumbaginaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Plumbago zeylanica |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अग्नि</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leadwort |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 4 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Plumbagine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ग्राही, ग्रहणी, मन्दाग्नि, कुष्ठ, शोथ, अर्श, कृमि, कास, वातकफहर, आमवात</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूलत्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-2 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">चित्रकादि वटी, चित्रकहरीतकी</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="38" SDNUM="16393;" | 38 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">जटामांसी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">संज्ञास्थापन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Valerianaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nordostachys jatamansi |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भूतजटा, तपस्वनी, सुलोमशा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Spikenard |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Volatile oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मेध्य, वर्ण्य, बल्य, त्रिदोषहर, दाह, विसर्प, कुष्ठनाशक, रक्तप्रवाह सन्तुलित </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 2-4 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मांस्यादि क्वाथ</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="39" SDNUM="16393;" | 39 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">जम्बू</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूत्रसंग्रहणीय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Myrtaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Syzygium cumini |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">महाफला, फलेन्द्रा, जामुन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Jaman |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Jamboline, Strach, Tannin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, तिक्त, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">व्रण, प्रमेह, भग्न, अतिसार, अत्यार्तव, वमन, रक्तातिसार</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल, फलअस्थि, पत्र, त्वक~</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">जम्ब्वाद्य तैल, पंचपल्लव योग</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="40" SDNUM="16393;" | 40 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">जातिफल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ग्राही</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Myrtaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Myristica fragrans |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">जातिकोष, मालतीफल, जायफल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nutmeg tree |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 40 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol oil, Myritic acid |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन, ग्राही, स्वर्य, वातकफहर, मुखवैरस्यहर, कृमि, कास, श्वास, हृद्रोग, कण्ठ्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज, कोष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 0.5-1 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">जातिफलादि चूर्ण, जातिफलादि वटी</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="41" SDNUM="16393;" | 41 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">जीरक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cuminum cyminum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">जरण, अजाजी, दीर्घजीरक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cummin seed |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cumaldehyde |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आनाह, वातानुलोमन, स्तन्यजनन, अपचन, अतिसार, अग्निमांद्यहर, ग्राही</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">जीरकाद्य-चूर्ण-तैल-रिष्ट-मोदक</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="42" SDNUM="16393;" | 42 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ज्योतिषमति</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मेध्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Celastraceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Celastrus panniculatis |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पारावतपदी, काकाण्डी, पीततैला</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Staff tree |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Celastrine, Panniculatine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तीक्ष्ण, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अति उष्ण, वामक, मेधा-जठराग्नि-स्मरणशक्ति वर्धक, वातविकार, आमवात, माईग्रेन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज, तैल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 drop |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ज्योतिषमति तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="43" SDNUM="16393;" | 43 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तालीस</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">छेदन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pinaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Abies webbiana |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पत्राढ्य, धात्रीपत्र, शुकोदर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Fir |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 150 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">श्वास, कास, कफ़वात, अरुचि, गुल्म, आम, अग्निमांद्य, क्षयरोगहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पत्र</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 2-5 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तालिसादि चूर्ण-वटी</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="44" SDNUM="16393;" | 44 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">केश्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pedaliaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sesamum indicum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Seasamum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vit A-B-C, Ca, Fat |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर, कषाय, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बल्य, केश्य, त्वच्य, दन्त्य, ग्राही, अग्निमतिप्रद, अल्पमूत्रकर, कृष्णतिल श्रेष्ठ, वीर्यप्रद</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज, तैल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिलादि गुटिका</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="45" SDNUM="16393;" | 45 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तुलसी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विषमज्वरघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Labiatae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ocimum sanctum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सुरसा, अपेतराक्षसी, भूतघ्नी, बहुमंजरी, देवदुन्दुभी, सुलभा, ग्राम्या</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Holy basil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 4 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol oil, phenol, Ascarbic acid |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ह्रद्य, अग्निदीपक, कुष्ठ, पार्श्वशूलहर, वातकफ़हर, श्वास, कास, मूल-वीर्यस्तम्भक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पत्र, पुष्प, बीज, मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="45" SDNUM="16393;" | 45 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्रिवॄत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सुखविरेचन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Convolvulaceace |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Operculina terpethum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्रिभण्डी, सरला, रेचनी, सुवहा, निशोथ्</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian jalap |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Terpethine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रेचन, वातहर, पित्तज्वर, कफ़, पित्त, शोथ, उदररोगहर, कामला, अर्शहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूलत्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्रिवृत-चूर्ण-गुटिका-क्वाथ-घृत</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="46" SDNUM="16393;" | 46 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">छेदन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Lauraceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cinnamomum zeylanicum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उत्कट, दारुसिता, दालचीनी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cinnamon |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 25 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Eugenol, Cinnamaldehyde |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्वादिष्ट, तिक्त, वातपित्तहर, सुगन्धि, शुक्रल, बल्य, मुख-शोष-तृष-कैन्सरहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक, तैल, पत्र</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सितोपलादि चूर्ण</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="47" SDNUM="16393;" | 47 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दन्ती</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तीक्ष्णविरेचन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Euphorbiaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Baliospermum montanum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उदुम्बरपर्णी, एरण्डफला, शीघ्रा, निकुम्भ, प्रत्येकश्रेणी</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म/ क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शोथघ्न, रेचन, उदर, जलोदर, कामला, यकृतविकार, गुल्म, ज्वर, विबन्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, बीज, पत्र</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दन्त्यारिष्ट, दन्त्यादिचूर्ण, दन्तीहरीतकी</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="48" SDNUM="16393;" | 48 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दाङिम</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रोचन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Punicaecae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Punica granatum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दन्तबीज, लोहितपुष्पक, अनार</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pomergaranate |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pelletierine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर, कषाय, अम्ल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अनुष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सन्तर्पक, शुक्रजनक, ग्राही, मेधाग्निबलवर्धक, हृद्य, कण्ठ, मुखरोगहर, कृमिनाशक स्फीतकृमि</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल, फलत्वक, मूलत्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 20-50 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दाङिम-चतुसम-आष्टक-आद्यघृत-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="49" SDNUM="16393;" | 49 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दारूहल्दी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">यकॄत्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Berberidaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Berberis aristata |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दार्वी, कंटकटेरी, पचंमपचा, दारुहल्दी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian berberry |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म 6&18 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Berberine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">नेत्र-कर्णरोगहर, दीपन, पाचन, ग्राही, गण्डमाला, प्रदर, यकृतप्लीहारोग, कामला, सर्पदंश, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, काण्ड, फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दार्व्यादि-क्वाथ-लेह-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="50" SDNUM="16393;" | 50 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दूर्वा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">प्रजास्थापन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Graminae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cynodon dactylon |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दूब, शतपर्वा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Conch grass |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Protine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कफपित्तहर, तृष्णा, दाह, रक्तपित्त, त्वकरोगहर, अश्मरी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दूर्वादि क्वाथ-घृत-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="51" SDNUM="16393;" | 51 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">देवदारु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वेदनास्थापन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pinaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cedrus deodara |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भद्रदारू, सुरभूरूह</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Deodar |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">महावृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sesquiterpene |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विबन्ध, आध्मान, शोथ, तन्द्रा, हिक्का, ज्वर, प्रमेह, पीनस, कास, कण्डू, वात, वेदनाहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">काण्ड, सार, तैल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">देवदार्वादि-क्वाथ-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="52" SDNUM="16393;" | 52 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">द्राक्षा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्नेहोपग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vitaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vitis vinefera |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मृदीका, गोस्तनी, दाख</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Grape |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Glucose |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मृदु, गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">चक्षुष्या, बृंहण, स्वर्या, श्वास, कास, वातरक्त, कामला, शोष, मदात्यहर, सृष्टमूत्रविट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">द्राक्षा-रिष्ट-घृत-क्वाथ-लेह</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="53" SDNUM="16393;" | 53 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">धातकी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्तम्भन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Lythraceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Woodfordia fruticosa |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">धातुपुष्पी, वह्निज्वाला, धाय, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Fire flame bush |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म 10 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Lawsone, Tannin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तृष्णा, कृमि, पित्तनाशक, अतिसार, प्रदर, प्रवाहिका, आसवारिष्ट में किण्वोत्पति</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पुष्प</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">धातक्यादि चूर्ण, धातक्यादि तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="54" SDNUM="16393;" | 54 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">धान्यक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तॄष्णानिग्रहण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Coriandrum sativum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">छत्रा, कुस्तुम्बरु, वितुन्नक, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Coriander |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Coriandrol |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, तिक्त, मधुर, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ज्वरघ्न, तृष्णा, दाह, वमन, कास, कृमि, त्रिदोषहर, मुत्रल, आर्द्र पित्तनाशक, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल, पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">धान्यपंचक क्वाथ</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="55" SDNUM="16393;" | 55 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">नागकेशर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रक्तस्तम्भन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Guttiferae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mesua ferrea |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">नागपुष्प, चाम्पेय, नागचम्पा, पीलानागकेशर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mesua |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष मध्यम</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mesuol, oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कोष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आमपाचन, ज्वर, कण्डू, स्वेद, छर्दि, ह्रल्लास, दुर्गन्ध, कुष्ठ, वीसर्प, पित्त, विष, रक्तपित्त-प्रदर-अतिसार-अर्श</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पुंकेशर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">नागकेशरचूर्ण, पुष्यानुग चूर्ण</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="56" SDNUM="16393;" | 56 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">निम्ब</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कण्डूघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Meliaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Azadiracta indica |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पिचुमर्द, अरिष्ट, हिंगुनिर्यास</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Margosa tree |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nimbine, tannine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">चक्षुष्य, कृमि, विष, अरोचक, कुष्ठ, गुल्म, मेह, भेदन, ज्वर, व्रण, अहृद्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक, पत्र, बीज, फल, मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">निम्बादि-तैल-चूर्ण-रिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="57" SDNUM="16393;" | 57 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">निर्गुण्डी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वेदनास्थापन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Verbaenaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vitex nigundo |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सम्हालू, सिन्दुवार, हरेणुका</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Five leaved chaste |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Volatile oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">केश्य, नेत्रहित, शूल, शोथ, आमवात, कृमि, कुष्ठ, अरुचि, ज्वर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, पत्र, बीज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">निर्गुण्डी-कल्क-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="58" SDNUM="16393;" | 58 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पटोल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ज्वरघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cucurbitaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Trichosanthes dioica |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुलक, कर्कशच्छद, राजीफल, बीजगर्भ, परवल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pointed Gourd |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Carbohadrate, 29% seed oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पाचन, हृद्य, वृष्य, अग्निदीपन, कास, ज्वर, त्रिदोष, कृमिहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पत्र, मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पटोलादि क्वाथ-चूर्ण</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="59" SDNUM="16393;" | 59 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पलाण्डु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वेदनास्थापन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liliaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Allium cepa |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दुर्गन्ध, यवनेष्ठ, मूखदूषक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Onion |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Allyl-propyl disulphide |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, तीक्ष्ण, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कोष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कफकारक, वातहर, बलवीर्यवर्धक, रात्र्यन्धता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज, कन्द</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3gm seed |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="60" SDNUM="16393;" | 60 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पलाश</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कॄमिघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Butea monosperma |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">किंशुक, रक्तपुष्प, क्षारश्रेष्ठ, ब्रह्मवृक्ष, समिद्वर, टेसू</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 40 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kinotanic acid, palasonin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन, भग्नसंधानकर, ग्रहणी, अर्श, कृमि, वृष्य, पुष्प-तृड्दाह, वातरक्त, कुष्ठ, फल-प्रमेह, अर्श, कृमि</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पुष्प, बीज, त्वक, निर्यास</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पलाशक्षारघृत</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="61" SDNUM="16393;" | 61 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पाटला</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शोथहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bignoniaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Stereospermum suaveolens |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुदूती, अतिवल्ल्भा, ताम्रपुष्पी, कृष्णवृन्ता, कुबेराक्षी, कुम्भीपुष्पी, अमोघा, अम्बुवासनी</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 60 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Gum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्रिदोषहर, अरुचि, श्वास, शोथ, रक्त, छर्दि, हिक्का, तृषाहर, पुष्प-हृद्य, कण्ठ्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल त्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दशमूलारिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="62" SDNUM="16393;" | 62 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पाषाण भेद</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अश्मरी भेदन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saxifragaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bergenia ligulata |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अश्मघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannic acid |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बस्तिशोधक, भेदक, गुल्म, पथरी, हृद्रोग, योनिरोग, प्रमेह, प्लीहा, शूल, व्रण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पाषाणभेदादि क्वाथ-चूर्ण</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="63" SDNUM="16393;" | 63 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पिप्पली</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कासहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piperaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piper longum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मागधी, वैदही, कृष्णा, कणा, चपला, तीक्ष्णतण्डुला, उषणा, शोण्डी, कोला</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Long pepper |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piperine, Vol oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अनुष्णशीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">श्वास, कास, कुष्ठ, गुल्म, अर्श, मेदकफहर, वृष्य, मेध्य, गुङयुक्त-अग्निवर्धक, जीर्णज्वर, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल, मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1.5-1gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुङपिप्पली, पिप्पल्यासव</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="64" SDNUM="16393;" | 64 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पुनर्नवा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूत्रविरेचनीय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nyctagiinaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Boerhavia diffusa |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पुनर्नवा, शोथघ्नी, वर्षाभू, गदहपुरना</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Spreding Hogweed |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">प्रसरी क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | K, No3, Sulphate |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर, तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">संग्राही, रक्तवर्धक, उदररोग, विष, अग्निदीपक, ब्रघ्न, शोथ, पाण्डुहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, बीज, पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पुनर्नवा-ष्टक-आसव-दिमण्डूर</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="65" SDNUM="16393;" | 65 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बला</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बल्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Malvaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sida cordifolia |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वाट्यालिका, खरयष्टिका, बरियार, खिरैंटी, बीजबन्द</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Country mallow |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ephedrine, Steroid, mucin, KNO3 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध, पिच्छिल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रसायन, मूत्रजनन, वाजीकर, प्रदरहर, बल्य, क्षय, श्वासहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, बीज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बलाद्य-घृत-रिष्ट-चन्दनबलालाक्षादि तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="66" SDNUM="16393;" | 66 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बाकुची</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुष्ठघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Psoralia corylifolia |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कृष्णफला, कुष्ठघ्नी, पूतिफली</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Psoralea seed |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | psoralin, Fixed oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कृमिघ्न, त्वकदोषहर, व्रणरोपण, श्वित्र, कुष्ठ, सोरायसिस, विबन्धहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज, तैल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बाकुची-चूर्ण-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="67" SDNUM="16393;" | 67 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बिभीतक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">छेदन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Combretaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Terminalia bellirica |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कर्षफल, अक्ष, कलिद्रुम, बहेङा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Belliric Myrobalan |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 60 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रूक्ष, लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भेदन, कास, नेत्ररोग, केश्य, कृमि, स्वरभेद, मदकारी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तालिसादि चूर्ण, लंवगादि वटी</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="68" SDNUM="16393;" | 68 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बिल्व</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ग्राही</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rutaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aegle marmelos |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">श्रीफल, शोण्डिल्य, शैलूष, मालूर, गन्धगर्भ, सदाफल, महाकपित्थ, ग्रन्थिल, बेल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bael |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 25 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Micilage, Pectine, Sugarm Mermelosine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अपक्व-ग्राही, अग्निवर्धक, पित्तकारक, कफनाशक, बलकारक, आन्त्रबलकारक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, त्वक, फल, पत्र</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बिल्वपंचक क्वाथ, बिल्वादि चूर्ण, बिल्वतैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="69" SDNUM="16393;" | 69 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीजक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूत्रसंग्रहणीय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Papilionatae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pterocarpus marsupium |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">असन, पीतशाल, विजयसार, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kino tree |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Kinotanic acid |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुष्ठ, विसर्प, प्रमेह, श्वित्र, रक्तपित्त, केश्य, त्वक विकारहर, रसायन, अतिसार</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">काण्डसार, निर्यास</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="70" SDNUM="16393;" | 70 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बृहती</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कासहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Solanaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Solanum indicum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुद्रभण्टाकी, सिंही, </FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Soanine, Solanidine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">संग्राही, कण्ठ्य, पाचक, अरुचिहर, ज्वर, श्वास, कास, मन्दाग्निहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 40-80 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दशमूलारिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="71" SDNUM="16393;" | 71 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ब्राह्मी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मेध्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Scrophulariaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bacopa monnieri |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ऎन्द्री, जलनीम</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian pennywort |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">प्रसरी क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Brhamine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आयुष्या, रसायनी, स्वर्या, स्मृतिप्रदा, कुष्ठ, पाण्डु, मेह, रक्त, कास, विष, ज्वरहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ब्राह्मी पानक</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="72" SDNUM="16393;" | 72 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भल्लातक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुष्ठघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Anacardiaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Semicarpus anacardium |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अरुष्कर, अग्नि, शोफकृत, अग्निमुख</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Marking nut |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Semicarpol, Bhilawanol |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शुक्रल, उदररोग, कुष्ठ, ग्रहणी, श्वित्र, अग्निमांद्य, कृमि, व्रण, अर्श, वातकफहर, विबन्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल, बीज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अमृतभल्लातक, तिलारुष्करयोग</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="73" SDNUM="16393;" | 73 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भांरगी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">श्वासहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Verbaenaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Clerodendrum serratum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ब्राह्मणष्ठिका, खरशाक, पद्मा, </FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 8 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saponin antihistamine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म, रक्तदोष, शोथ, कास, श्वास, पीनस, ज्वर, अग्निमांद्यहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भारंग्यादि क्वाथ</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="74" SDNUM="16393;" | 74 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भृंगराज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">केश्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Compositae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Eclipta alba |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मार्कव, केशराज, केशरंजन</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ecliptine, |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रूक्ष, लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">केश्य, रसायन, त्वच्य, कृमि, कास, शोथ, पाण्डु, दन्तरोग, बल्य, कुष्ठ, शिरोरोगहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भृंगराज तैल, षडबिन्दु तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="75" SDNUM="16393;" | 75 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मंजिष्ठा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रक्तप्रसाधन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rubiaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rubia cordifolia |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विकसा, योजनवल्ली, मंजीठ</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian madder |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Manjistine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्वरवर्णकर, विष, कफ, शोथ, योनिरोग, कर्णरोग, रक्तदोष, विसर्प, व्रण, प्रमेहहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मंजिष्ठादि-चूर्ण-क्वाथ</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="76" SDNUM="16393;" | 76 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मदनफल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वमन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rubiaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Randia Spinosa |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">छर्दन, पिण्डी, शल्यक, विषपुष्पक, मैनफल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Emetic nut |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 25 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saponin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, मधुर, तिक्त, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लेखन, वामक, विद्रधिहर, प्रतिश्याय, व्रण, कुष्ठ, कफ, आनाह, गुल्म</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-2 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">१३३ योग च०क० १</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="77" SDNUM="16393;" | 77 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मरिच</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piperaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piper nigrum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वेल्लज, कृष्ण, उषण, सुवृत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Black pepper |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Piperine, Vol oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन, कफवात, श्वास, शूल, कृमि, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 0.5-1 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्रिकटु, मरिच्यादि वटी-तैल-चूर्ण</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="78" SDNUM="16393;" | 78 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मार्कण्डिका</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सुखविरेचन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Caesalpiniodae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cassia angustifolia |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सनाय, मार्कण्डिका, स्वर्णपत्री</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian senna |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sennodiside |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त, मधुर, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मृदुरेचनी, कुष्ठ, उभयतोभागहर, विष, दुर्गन्ध, कासहर, गुल्म, उदर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पत्र, फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | .5-2 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पञ्चसकार चूर्ण</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="79" SDNUM="16393;" | 79 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मुशली</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वॄष्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liliaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asparagus adscendens |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सफ़ेद मूसली</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asparegin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृष्य, बृंहण, रसायन, गुरुपाकी, अर्श, वातशामक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कन्द</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मुसली पाक</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="80" SDNUM="16393;" | 80 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मुस्तक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cyperceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Cyperus rotundus |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वारिद, मोथा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Nut grass |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol.oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ग्राही, दीपन, पाचन, कफ, पित्त, तृष्णा, अरुचि, ज्वर, अतिसार, ग्रहणी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कन्द</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मुस्तकादि क्वाथ-रिष्ट-चूर्ण</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="81" SDNUM="16393;" | 81 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">यवानी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शूलप्रशमन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Trachyspermum ammi |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">यवानी, अजमोदिका, दीप्यका, अजवायन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ajowan |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 3 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Thymol, carvacrol |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन, पाचन, रुच्य, पित्तकर, शुक्रशूलहर, वातकफ़-उदर-आनाह-गुल्म-प्लीहा-कृमिहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">यवानिकाचूर्ण, यवानीषाडव, यवान्यार्क</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="82" SDNUM="16393;" | 82 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">यष्टीमधु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">छेदन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Papilionatae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Glycyrrhiza glabra |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुक, क्लीतक, मधुयष्ठी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liquorice |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Glycyrrhizin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">चक्षुष्य, बलवर्णकर, शुक्रल, केश्य, स्वर्या, पित्तवातरक्तजित, व्रण, शोथ, विष, छर्दि, अम्लक्षयहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">यष्ट्यादि-चूर्ण-क्वाथ</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="83" SDNUM="16393;" | 83 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रक्तचन्दन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दाहप्रशमन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Papilionatae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pterocarpus santalinus |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लालचन्दन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Red sanders |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pterocarpin, Santalin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तृष्णा, नेत्ररोग, वृष्य, व्रण, वमन, विष, रक्तपित्त, ज्वरहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">काण्डसार</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="84" SDNUM="16393;" | 84 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रसोन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वेदनास्थापन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liliaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Allium sativum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उग्रगन्ध, यवनेष्ठ, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Garlic |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Allyl-propyl sulphide |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्निग्ध, तीक्ष्ण, गुरु, पिच्छिल, सर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचरस अम्लरहित</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बृंहण, पाचन, सर, सन्धानकर, कन्ठ्य, बलवर्णकर, मेध्य, रसायन, चक्षुष्य, हृद्रोग, ज्वर, कुक्षिशूल, गुल्म, अर्श, वातकफहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कन्द, तैल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="85" SDNUM="16393;" | 85 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रास्ना</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वेदनास्थापन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Compositae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pluchea lanceolata |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">युक्ता, एलापर्णी, सुरभी</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Quersitine, Puchine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उदररोग, विष, ८० विकार वातनाशक, कास, ,शोथ, ज्वर, वातरक्त, सिध्महर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पत्र </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 100 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रास्नादि-क्वाथ-घृत-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="86" SDNUM="16393;" | 86 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लवंग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">छेदन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Myrtaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Syzygium aromaticum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">देवकुसम, श्रीप्रसून, चन्दनपुष्पक, वारिज</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Clove |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 30 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vit. & Vol oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">चक्षुष्य, कफपित्तशामक, तृष्णा, छर्दि, आध्मान, शूलहर, कास, श्वास, हिक्का, क्षय, अम्लपित्तहर, दन्तपीङाहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पुष्पकलिका</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अविपत्तिकर चूर्ण</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="87" SDNUM="16393;" | 87 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लोध्र</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आर्तवसंग्रहणीय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Symplocaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Symplocos recemosa |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्थूल्वल्कल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Loturine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ग्राही, चक्षुष्य, कफपित्तहर, रक्तपित्त, रक्तप्रदर, अतिसार, प्रवाहिका, श्लीपद, शोथहर, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लोध्रासव</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="88" SDNUM="16393;" | 88 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वचा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">संज्ञास्थापन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Araceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Acorus calamus |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">षडग्रन्था, गोलोमी, उग्रगन्धा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Sweet flag |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | A & b -Asarone |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वामक, अग्निवर्धक, विबन्धहर, आध्मान, शूल, उन्माद, कृमिहर, वचनशक्तिवर्धक, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, काण्ड</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 125-500 mg |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सारस्वत चूर्ण</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="89" SDNUM="16393;" | 89 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूत्रसंग्रहणीय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Moraceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ficus bangalensis |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">न्यग्रोध, बहुपाद, बङ</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Banyan |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ग्राही, व्रणहर, वर्ण्य, दाहग्न, प्रमेह, व्यंग, योनिदोषहर, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल, क्षीर, प्ररोह, पत्र, त्वक~</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">न्योग्राधादि-चूर्ण-घृत</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="90" SDNUM="16393;" | 90 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वत्सनाभ</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्वेद जनन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ranunculaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aconitum ferox |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अमृत, विष, मीठाविष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Monk's hood |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Aconitine, PsudoAco.. |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रूक्ष, तीक्ष्ण, लघु, व्यवायी, विकासी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">ज्वरघ्न, स्वेदजनन, हृदयोत्तेजक, पीङाशामक, शोथहर, कफवातहर, बल्य, अग्निमांद्य, ग्रहणी, अतिसारहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 15 mg |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">आनन्दभैरव रस, रामबाण, कफकेतु</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="91" SDNUM="16393;" | 91 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वरूण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अश्मरी भेदन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Capparidaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Crataeva nurvala |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्तशाक, बरना</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Three leaved caper |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saponin, Tannin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">भेदन, मूत्रकृच्छृहर, अश्मरीभेदन, गुल्म, वातरक्तहर, अग्नि-पित्तवर्धक, पत्र-मेदहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वरुणादि क्वाथ</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="92" SDNUM="16393;" | 92 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वासा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">छेदन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Acanthaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Adhatoda vasica |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सिंहास्य, वाजिदन्त, आटरुषक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Malabar Nut |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Adhatodic acid |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रूक्ष, लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">हृद्य, कास, श्वास, रक्तपित्त, ज्वर, प्रमेह, कुष्ठ, क्षयहर, कृमिघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पत्र, मूल, पुष्प</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वासारिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="93" SDNUM="16393;" | 93 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विडंग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कॄमिघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Myrsinaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Embelia ribes |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कृमिघ्न, चित्रतण्डुल, वायविडंग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Embelin, christembine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अग्निमांद्य-शूल-आध्मान-उदर-कृमि-वात-विबन्धहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विडंगादि-चूर्ण-लौह-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="94" SDNUM="16393;" | 94 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विदारी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बल्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Pueraria tuberosa |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्वादुकन्दा, इक्षुकन्दा, गजवाजिप्रिया, कन्दपलाश, भूमिकुष्माण्ड, विदारीकन्द, पतालकोहङा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian kudju |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | carbohydrate 64% |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बृंहण, स्तन्यशुक्रबलवर्णकर, स्वर्य, मूत्रल, पित्तरक्तवातदाहहर, रसायन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कन्द</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="95" SDNUM="16393;" | 95 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शंखपुष्पी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मेध्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Convolvulaceace |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Convolvulus pluriculis |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षीरपुष्पी, मांगल्यकुसमा</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बहुवर्षायु क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Shankhpuspine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्निग्ध, पिच्छिल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सर, मेध्य, वृष्य, रसायन, मानसरोगहर, अपस्मार, विष, कुष्ठहर, स्मृति, कान्तिप्रद</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शंखपुष्पी पानक, मेध्यकषाय</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="96" SDNUM="16393;" | 96 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शतपुष्पा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वातानुलोमन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Anethum sowa |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">छत्रा, सोया</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Dill |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Vol oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अग्निदीपक, तीक्ष्ण, वातानुलोमन, व्रण, शूल, नेत्ररोगहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अर्क, तैल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शतपुष्पार्क</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="97" SDNUM="16393;" | 97 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शतावरी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वॄष्य</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Liliaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asparagus racemosus |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बहुशुता, शतवीर्या, शतमूली, अतिरसा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Saponin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रसायन, मेध्य, अग्निवर्धक, पुष्टिदायक, स्तन्यवर्धक, शुक्रवर्धक, चक्षुष्य, वातपित्तहर, शोथहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कन्द</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शतावरीघृत, नारायणतैल, विष्णुतैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="98" SDNUM="16393;" | 98 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शल्लकी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पुरीषविरजनीय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Burseraceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Boswellia serrata |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सुस्रवा, गजभक्ष्या, सलई, कुन्दुरू</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian olibanum tree |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | oleo resin gum, Boswellia oil |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, तिक्त, मधुर </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पित्त, श्लेष्म, अतिसारहर, रक्तपित्त, व्रणहर, पुष्टिकर, अर्शहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">निर्यास</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="99" SDNUM="16393;" | 99 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शालपर्णी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अंगमर्द प्रशमन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Leguminosae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Desmodium gangeticum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विदारीगन्धा, अंशुमती, सरिवन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 4 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Resin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वमन, ज्वर, श्वास, अतिसार, शोष, त्रिदोषनाशक, रसायन, विष, कृमिहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शालपर्ण्यादि क्वाथ, दशमूलारिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="100" SDNUM="16393;" | 100 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शाल्मली</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पुरीषविरजनीय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bombacaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Salmalia malabarica |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मोचा, पिच्छिल, रक्तपुष्प, स्थिरायु, कंटकाढ्य, तुलिनी, सेमल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Silk cottan tree |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 125 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannic acid, Gallic acid |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध, पिच्छिल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीतल, रसायन, वातरक्त, रक्तपित्त, संग्राही, वृष्य, पौष्टिक, युवानपिडिकाहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल, पुष्प, फल, निर्यास</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शाल्मलिघृत</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="101" SDNUM="16393;" | 101 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शिरीष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विषघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Mimosoideae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Albizzia lebbeck |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शुकतरु, कपितन, भन्डीर, शुकप्रिय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Tannin, Saponin |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कषाय, तिक्त, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कोष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वातहर, शुक्रस्तम्भन, शोथ, विसर्प, विष, कास, गन्डमालाहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक, पत्र, बीज, पुष्प</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">महाशिरीष अगद, शिरीषारिष्ट</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="102" SDNUM="16393;" | 102 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शोभान्जन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">स्वेदोपग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Moringaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Moringa oleifera |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शिग्रु, तीक्ष्णगन्धा, मोचक, अक्षीव</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Drumastic plant |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Moringine, Pterygospermine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अग्निदीपक, तीक्ष्ण, चक्षुष्य, शोथ, कृमि, मेदोरोग, अपची, विष, गलगन्ड, व्रणहर, पत्र-वेदनाहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बीज, मूलत्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-3 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शोभाञ्जनादि लेप</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="103" SDNUM="16393;" | 103 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">श्योनाक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उपशोषक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Bignoniaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Oroxylum indicum |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">टुण्टुक, कुटन्नट, भल्लूक, पृथुशिम्ब, सोनापाठा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष 40 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Oroxylin, Baicalein |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर, तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अग्निदीपक, मलसंग्राहक, शोथ, अतिसार, आमातिसार, संग्रहणी, कर्णस्राव-शूलहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूलत्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">बृहत्पञ्चमूल क्वाथ</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="104" SDNUM="16393;" | 104 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सप्तपर्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विषमज्वरघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Apocynaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Alstonia scholaris |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">विशालत्वक, शारद, विषम्च्छद, छितवन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Dita |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ditamine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कषाय</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">व्रण, वातकफहर, कुष्ठ, जन्तुघ्न, दीपन, गुल्महर, श्वास, विषमज्वरहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्वक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 50-100 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सप्तच्छ्दादि-क्वाथ-वटी-तैल</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="105" SDNUM="16393;" | 105 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सर्पगंधा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">निद्राजनन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Apocynaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Rauwolfia serpentina |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">चन्द्रमार, धवलविटप</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Reserpine |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शामक, उच्चरक्तचाप, उन्माद, अनिद्रा, अपस्मारहर, मानसिकव्याधिहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 1-2Gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सर्पगन्धाघन वटी</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="106" SDNUM="16393;" | 106 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सारिवा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रक्तप्रसाधन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asclepidaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Hemidesmus indicus |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उत्पलसारिवा, गोपवल्ली, अनन्तमूल, कपूरी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Indian sarsaparilla |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लता</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Methoxy salicylic aldehyde |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुरु, स्निग्ध</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर, तिक्त</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शुक्रकर, अग्निमांद्य, अरुचि, श्वास, कास, आम, विषनाशन, त्रिदोषहर, रक्तप्रदरहर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मूल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 5-10 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सारिवादि-क्वाथ-वटी-अवलेह-आसव</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="107" SDNUM="16393;" | 107 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सैरेयक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुष्ठघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Acanthaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Barleria prionitis |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सहचर, झिण्टी, पियाबासा</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">गुल्म</FONT> |
|||
| ALIGN=RIGHT VALIGN=TOP SDVAL="0" SDNUM="16393;" | 0 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुष्ठ, वातरक्त, कण्डु, विषहर, केशरंजक</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचांग</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 10-20 ml |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="108" SDNUM="16393;" | 108 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">हरिद्रा</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कुष्ठघ्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Zingiberaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Curcuma longa |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कांचनी, कृमिघ्ना, निशा, गौरी, योषितप्रिया, </FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Turmeric |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Curcumine, Vit. A |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रूक्ष, लघु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">तिक्त, कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वर्ण्या, त्वग्दोष, मेह, रक्तविकार, शोथ, पाण्डू, व्रण, शीतपित्त, कास, अस्थिभग्न</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कन्द</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">हरिद्राखण्ड</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="109" SDNUM="16393;" | 109 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">हरीतकी</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रसायन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Combretaceae |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Terminalia chebula |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अभया, पथ्या, हरङ</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Chebulic myrobalan |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">वृक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | chubulic acid |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, रूक्ष</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पंचरस लवणवर्जित कषायप्रधान</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">मधुर</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">शीत</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">त्रिदोषहर, मलशोधक, संग्राही, रसायन, पाण्डू, नेत्ररोग, उदर, प्रमेह, अर्श, कास, व्रण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">फल</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 3-6 gm |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">अभयारिष्ट, अगस्त्यहरीतकी</FONT> |
|||
|- |
|||
| HEIGHT=25 ALIGN=CENTER VALIGN=TOP SDVAL="110" SDNUM="16393;" | 110 |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">हिंगु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">दीपन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Umbelliferare |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Ferula narthex |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">सहस्त्रवेधि, जतुक, बाह्लीक, रामठ</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | Asafoetida |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">क्षुप 6 फीट</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | V.oil, Asaresinotannol |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">कटु</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">उष्ण</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">पाचक, रूचिकारक, वातकफहर, शूल, गुल्म, उदर, आनाह, कृमि, आर्तवजनन</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">निर्यास</FONT> |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | 125-500 mg |
|||
| ALIGN=LEFT VALIGN=TOP | <FONT FACE="Mangal">रजप्रवर्तनी वटी, हिंगुकर्पुर वटी</FONT> |
|||
|} |
|||
==इन्हें भी देखें== |
==इन्हें भी देखें== |
09:06, 1 मार्च 2012 का अवतरण
द्रव्यगुण आयुर्वेद का मूल विषय है। इसके अन्तर्गत औषधीय पादपों - उनकी पहचान, गुण तथा उपचारात्मक उपयोगों का अध्ययन किया जाता है। इसे आयुर्वेद का 'मैटेरिया मेडिका' कह सकते हैं। इस विज्ञान में भेषजगुण विज्ञान (फर्माकोलॉजी) , भेषज-अभिज्ञान (pharmacognosy) तथा पादपों के चिकित्सीय उपयोग शामिल है। इसकी आठ शाखाएं हैं।
'द्रव्यगुण' दो शब्दों से मिलकर बना है - 'द्रव्य' (matter) तथा 'गुण' (properties) । द्रव्य के अन्तर्गत जीवित और निर्जीव दोनो वस्तुएँ आ जाती हैं।
चरक का कहना है कि कुछ भी ऐसा नहीं है जो 'औषधि' न हो। आयुर्वेद का मत है कि किसी औषधि का प्रभाव उसके किसी एक घटक के अकेले के प्रभाव से प्रायः भिन्न होता है। औषधियों के कार्य और प्रभाव को जानने के लिये उनके रस (taste), गुण (properties), वीर्य (biological properties) और विपाक (attributes of drug assimilation) का ज्ञान अति आवश्यक है।
आयुर्वेद में 600 से भी अधिक औषधीय पादपों को औषध के रूप में उपयोग में लाया जाता है। इन्हें अकेले या दूसरों साथ मिलाकर रोगों से मुक्ति पाया जाता है। औषधीय पादप अलग-अलग तरह के कृषि-जलवायीय क्षेत्रों (जंगल, अनूप, साधारण देश) में पैदा होते हैं। वर्तमान समय में औषधीय पादपों को 'प्राकृतिक औषध' के रूप में प्रयोग करने का चलन बढ़ा है। इस कारण इस विषय का महत्व और भी बढ़ गया है।
कुछ प्रमुख औषधीय पादपों के द्रव्यगुण
क्रमांक | हिन्दी नाम | प्रमुख कर्म | FAMILY | लैटिन नाम | पर्याय | अंग्रेजी नाम | MORPH. | रासायनिक संघटन | गुण | रस | विपाक | वीर्य | आमयिक प्रयोग | प्रयोज्यांग | मात्रा (DOSE) | विशिष्ट योग |
1 | अगरु | शीतप्रशमन | Thymelaeaceae | Aquilaria agallocha | लोह, कृमिज, कृमिजग्ध, अगर | Aloe/ eagle wood | वृक्ष | Sesquiterpene | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | त्वच्य, कर्णनेत्ररोगहर, कफ़हर, वातरक्त, आमवात, श्वास, वाजिकारक | काण्डसार, तैल | 1-3 gm | अगुर्वादि तैल |
2 | अग्निमन्थ | शोथहर | Verbaenaceae | Premna mucronata | जय, श्रीपर्ण, गणिकारिका, वातघ्नी, | 0 | वृक्ष 25 फीट | 0 | रूक्ष, लघु | तिक्त, कटु, कषाय, मधुर | कटु | उष्ण | मंदाग्नि, शोथ, पाण्डु, रसायन, आमवत, प्रमेह | पत्र, मूल त्वक | 1-3 gm | दशमूलारिष्ट |
3 | अतिबला | बल्य | Malvaceae | Abutilon indicum | कंकतिका, कंघी | Country mallow | गुल्म | Asparegin | लघु, स्निग्ध, पिच्छिल | मधुर | मधुर | शीत | वातहर, रसायन, मूत्रजनन, वाजीकर, प्रदरहर, बल्य | मूल, बीज | 3-6 Gm | |
4 | अतिविषा | दीपन | Ranunculaceae | Aconitum heterophyllum | भंगुरा, शुक्ल्कन्दा, घुणवल्लभा, काश्मीरा, शिशुभैषज्या | Indian Atees | क्षुप 3 फीट | Atisine, hetisine | लघु, रूक्ष | तिक्त, कटु | कटु | उष्ण | पाचक, अग्निदीपक, ग्राही, ज्वरहर, संग्रहणी, विष, कृमि, वमन | मूल, कन्द | 1-3 gm | अतिविषादि चूर्ण, बालचतुर्भद्रा |
5 | अपामार्ग | यकॄत्य | Amaranthaceae | Achyranthes aspera | शिखरी, अधशल्य, मयूरक, खरमंजरी, प्रत्यकपुष्पा, आघाट, चिङचिङा, लटजीरा | Prickly chalff flower | क्षुप 2 फीट | Potass | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | सारक, वमन, कफ़, मेद, वायु, ह्रद्रोग, अर्श, कण्डु, उदर, अपची | मूल, पत्र, तण्डुल, पंचांग | 1-2 gm | अपामार्गक्षार -तैल |
6 | अर्क | तीक्ष्णविरेचन | Asclepidaceae | Calotropis procera | तूलफल, क्षीरपर्ण, आस्फोट, मदार | Madar | गुल्म | Tripsin, Uscarine, Calotropin | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | संग्राही, गुल्म, शोथ, आमवात, उदररोग, श्वास, कास, यकृत, अर्बुद | क्षीर, मूल, काण्ड, पत्र, पुष्प | 0.5-1gm | अर्कलवण, अर्कतैल, अर्केश्वर |
7 | अर्जुन | हॄद्य | Combretaceae | Terminalia arjuna | धवल, ककुभ, वीरवृक्ष, नदीसर्ज, इन्द्र्दु | Arjuna | वृक्ष 60 फीट | Arjunetin, Tannin | लघु, रूक्ष | कषाय | कटु | शीत | हृद्य, क्षत, क्षय, मेद, प्रमेह, व्रण, प्रमेह पिडिका, कफपित्तहर | त्वक | 3-6 Gm | अर्जुनारिष्ट-घृत |
8 | अशोक | आर्तवसंग्रहणीय | Caesalpiniodae | Saraca asoca | हेमपुष्प, ताम्रपल्ल्व | वृक्ष | Haematoxylin, Tannin | लघु, रूक्ष | कषाय, तिक्त | कटु | शीत | ग्राही, वृर्ण्य, कृष्टार्तव, श्वेत-रक्तप्रदर, रक्तातिसार, गर्भाशयशिथिलताहर | त्वक, बीज, पुष्प | 3-6 Gm | अशोकारिष्ट | |
9 | अश्वगन्धा | रसायन | Solanaceae | Withania somnifera | वराहकर्णी | क्षुप 5 फीट | Cuseohygrine, withanaloids | लघु, स्निग्ध | तिक्त, कटु, मधुर | मधुर | उष्ण | बल्य, शुक्रल, रसायन, वात, कफ, श्वित्र, शोथ, क्षयहर | मूल | 3-6 gm | अश्वगन्धा-रिष्ट-चूर्ण-घृत-रसायान | |
10 | अश्वगोल | मॄदुविरेचन | Plantaginaceae | Plantago ovata | ईषद् गोल, अश्वकर्णबीज, शीतबीज | Spogel seeds | क्षुप | Mucilage | गुरु, स्निग्ध, पिच्छिल | मधुर | मधुर | शीत | आतिसार, प्रवाहिका, शुष्ककास, तृषा, विबन्ध, अल्सर, अम्लपित्त | बीज, त्वक | 5-10 gm | |
11 | अहिफ़ेन | मदकारी | Papaveraceae | Papaver somniferum | आफ़ूफ, ओपियम | Opium | क्षुप | Morhhine, Codeine | लघु, रूक्ष, सुक्ष्म, व्यवायी, विकासी | तिक्त, कषाय | कटु | उष्ण | कासहर, धातुशोषक, स्तंभन, पुरुषत्वनाशक | निर्यास | 30-125 mg | कपूररस, अहिफेनासव |
12 | आमलकी | रसायन | Euphorbiaceae | Emblica officinalis | धात्री | Emblic myrobalan | वृक्ष | Vit C high, galic acid, Ca | गुरु, रूक्ष, शीत | पंचरस लवणवर्जित अम्लप्रधान | मधुर | शीत | रक्तपित, प्रमेह, वृष्य, रसायन, त्रिदोषहर, विबन्धहर | फल | 3-6 gm | च्यवन्प्राश, ब्रह्मरसायन, धात्रीलौह |
13 | आरग्वध | कुष्ठघ्न | Leguminosae | Cassia fistula | राजवृक्ष, शम्पाक, कृतमाल, चतुरगुंल, दीर्घफल, स्वर्णभूषण | Purging nut | वृक्ष | Sugar, pectine, gultine | गुरु, मृदु, स्निग्ध | मधुर | मधुर | शीत | ज्वर, ह्रद्रोग, रक्तपित, उदावर्त, विबन्ध, कुष्ठ | फलमज्जा | 5-10 gm | आरग्यवधादि-तैल-लेह-अरिष्ट |
14 | आर्द्रक/शुण्ठी | तॄप्तिघ्न | Zingiberaceae | Zingiber officinale | नागर, महौषध, विश्वभेषज, श्रृंगवेर, आर्द्रक | Dry Ginger | क्षुप | Zingirol | लघु, स्निग्ध (शुण्ठी) गुरु, रूक्ष, तीक्ष्ण, (आर्दक) | कटु | मधुर (शुण्ठी) कटु (आर्द्रक) | उष्ण | मदांग्नि, जिह्वाकण्ठविशोधन, कुष्ठ, पाण्डु, शीतपित्त, श्वास, कास | कन्द | 1-2 gm | सौभाग्यशुण्ठी पाक |
15 | उशीर | स्वेदापनयन | Graminae | Vetiveria zizanoides | नलद, अमृणाल, खस, समगन्धक | Khaskhas grass | तृण | Volatile oil | रूक्ष, लघु | तिक्त, मधुर | कटु | शीत | स्तंभन, ज्वर, वमन, दाह, अम्ल्पित्त, तृषा, विसर्प, मूत्रकृच्छ्र, विष, रक्तविकारहर | मूल | 3-6 Gm | उशीरासव, षडंगपानीय |
15 | एरण्ड | वेदनास्थापन | Euphorbiaceae | Ricinus communis | गन्घर्वहस्त, व्याघ्रपुच्छ, पंचागुल, | Castor | वृक्षक | Ricine (Poisonus) | स्निग्ध, तीक्ष्ण, सुक्ष्म | मधुर, कटु, कषाय | मधुर | उष्ण | वातघ्न, कफ, कृमि, मुत्रकृच्छ्र, गुल्मबस्तिशूलहरं, यकृत, प्लीहा, उदर, अर्श, विबन्ध, आमवातहर | मूल, पत्र, बीज | 20 gm | एरण्ड-पाक-तैल |
16 | एला | दाहप्रशमन | Zingiberaceae | Elettaria cardamomum | त्रिपुटा, त्रुटि, द्रावङी, सूक्ष्मैला, इलायची | Lesser cardamom | क्षुप | K, Mn | लघु, रूक्ष | कटु, मधुर | मधुर | शीत | कफ, श्वास, कास, अर्श, मूत्रकृच्छ्र, मुखगन्धहर | बीज | .5-1 gm | एलादि चूर्ण-गुटिका-मोदक-क्वाथ-रिष्ट |
17 | कंकुम | वर्ण्य | Iridaceae | Crocus sativus | घुसण, रक्त, वाह्लीक, काश्मीर | Saffron | क्षुप | Volatile oil, Crocin | स्निग्ध | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | वर्ण्य, शिरोरोग, कृमि, वमन, व्यंग(झांई), त्रिदोषहर | केशर | 250-500 mg | कुंकुमादि-घृत-तैल |
18 | कटुका | पित्तविरेचन | Scrophulariaceae | Picrorhiza kurroa | तिक्ता, कटुरोहणी, काण्डरुहा, मत्स्यशकला, चक्रांगी, कृष्णभेदा, शतपर्वा, कुटकी | Picrorhiza | क्षुप | Picrorhizine, Kutkine | रूक्ष, लघु | तिक्त | कटु | शीत | भेदनी, दीपनी, हृद्य, कफपित्तज्वरहर, प्रमेह, श्वास, कास, दाह, कृमि, कुष्ठहर | मूल, भौमिक काण्ड | 0.5-1 gm | आरोग्यवर्धिनी, तिक्तादि क्वाथ |
19 | कण्टकारी | कासहर | Solanaceae | Solanum surattense | दुस्पर्शा, क्षुद्रा, व्याघ्री, निदिग्धिका | Yellow berried night shade | प्रसरी क्षुप | Diosgenin, kno3 | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | तिक्त, कटु | कटु | उष्ण | पाचन, कास, ज्वर, कफवातशामक, पीनस, पार्श्वपीङा, कृमि, हृद्रोग, मूत्रल | पंचांग | 40-80 ml | कण्टकारी घृत, व्याघ्रीहरीतकी |
20 | कपिकच्छु | वॄष्य | Leguminosae | Mucuna prurita | आत्मगुप्ता, मर्कटी, कण्डुरा, शूकशिम्बी, केवांच | Cowhage | लता | Pruriyenine | गुरु, स्निग्ध | मधुर, तिक्त | मधुर | उष्ण | पाचन, कास, ज्वर, कफवातशामक, पीनस, पार्श्वपीङा, कृमि, हृद्रोग, मूत्रल | बीज, रोम, मूल | 3-6 gm | वानरी गुटिका, माषबलादि पाचन |
21 | कम्पिलक | कॄमिघ्न | Euphorbiaceae | Mallotus philippinesis | कर्कश, रक्तांग, रेचन, कबीला | Kamala tree | वृक्ष 30 फीट | Rottlerin | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु | कटु | उष्ण | कफपित्तहर, रक्त, कृमि, गुल्म, उदर, व्रण, रेचक, प्रमेह, विष, अश्मरीहर | फलरज | 1-3 gm | क्रिमिघातनी वटी |
22 | कर्कट्श्रंगी | कासहर | Anacardiaceae | Pistacia integerrima | अजश्रृंगी, कुलीरविषाणिका, वक्रा, | 0 | वृक्ष 40 फीट | Tannin, Vol oil | लघु, रूक्ष | कषाय, तिक्त | कटु | उष्ण | कफवातहर, क्षय, ज्वर, श्वास, उर्ध्ववात, तृष्णा, कास, हिक्का, अरुचि, वमनहर | कोष | 1-3 Gm | श्रृंग्यादि चूर्ण, बालचतुर्भद्रा |
23 | कर्पूर | हॄद्य | Lauraceae | Cinnamomum camphora | घनसार, चन्द्र, हिमाह्व | Camphor | वृक्ष 100 फीट | Camphor oil | लघु, तीक्ष्ण | तिक्त, कटु, मधुर | कटु | शीत | शीतल, चक्षुष्य, लेखन, कफपित्तविषहर, दाह, तृष्णा, मुखमेदगन्धहर, सुगन्धि | सत्व | 125-375 mg | कर्पूररस-आसव-अर्क |
24 | काञ्चनार | गण्डमालानाशन | Leguminosae | Bauhinia veriegata | गण्डारि, चमरिक, युग्मपत्रक, कर्बुदार, स्वल्पकेशरी | 0 | वृक्ष | Tannin | रूक्ष, लघु | कषाय | कटु | शीत | शीत, ग्राही, कफपित्तहर, कृमि, कुष्ठ, गुदभृंश, गण्डमाला, व्रण, प्रदर, क्षय, कासहर | त्वक, पुष्प | 3-6 gm | काञ्चनार गुग्गुलू |
24 | कालमेघ/भूनिम्ब | यकॄत्य | Acanthaceae | Andrographis paniculata | कालमेघ, यवतिक्ता, | Kalmegh | क्षुप 2 फीट | Kalmeghin, Andrographolid | लघु, रूक्ष | तिक्त | कटु | उष्ण | यकृतविकार, ज्वर, आम, पैत्त्तिकविकार, कृमि, दाह, अम्लपित्त, व्रण | पंचांग | 1-3 gm | कालमेघ-तरल-सत्व |
25 | किराततिक्त | ज्वरघ्न | Gentianaceae | Swertia chirayata | किरात, चिरायता | Chiretta | क्षुप | Mengigerin, Gentianine | लघु, रूक्ष | तिक्त | कटु | उष्ण | सारक, शीतल, ज्वरघ्न, सन्निपातज्वर, श्वास, कफपित्त, कास, शोथ, कुष्ठ, व्रण, कृमिहर | पंचांग | 1-3 gm | सुदर्शन चूर्ण, किरातादि क्वाथ |
26 | कुटज | उपशोषक | Apocynaceae | Holarrhena antidysenterica | गिरीमल्लिका, वत्सक, कलिंग, इन्द्रवृक्ष, कुङा | Kurchi | वृक्ष 40 फीट | Conessin | लघु, रूक्ष | तिक्त, कषाय | कटु | शीत | अर्श, अतिसार, पित्तरक्त, कफ, तृष्णा, आम, कुष्ठहर | त्वक, बीज | 3-6 gm | कुटजा-रिष्ट-अवलेह-सुरा |
27 | कुपीलू | आक्षेपजनन | Loganiaceae | Strychnos nuxvomica | विषतिन्दुक, काकतिन्दुक, कुचला | Nuxvomica | वृक्ष 50 फीट | Strychanine | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | तिक्त, कटु | कटु | उष्ण | मदकारक, कफपित्तहर, व्यथाहर(वेदना), ग्राही, पक्षाघात, वाजीकर, आमवात | बीज मज्जा | 60-250 mg | विषतिन्दुक वटी, नवजीवन रस |
28 | कुमारी | पित्तविरेचन | Liliaceae | Aloe vera | गृहकन्या, घृतकुमारी, ग्वारपाठा, | Indian aloe | क्षुप 2 फीट | Aloin | गुरु, स्निग्ध, पिच्छिल | तिक्त | कटु | उष्ण | बल्य, वातविषहर, वृष्य, चक्षुष्य, रसायन, गुल्म, प्लीहा, यकृत, ग्रन्थि, अग्निदग्ध, रेचनी, अनार्तव | पत्र, एलुवा | 0.1-0.2 gm | कुमार्यासव, कुमारिकावटी, रजःप्रवर्तनीवटी, कुमारिकापाक |
29 | कूष्माण्ड | मेध्य | Cucurbitaceae | Benincasa hispida | पुष्पफल, वल्लीफल, बृहतफल | White guard melon | लता | Cucurbitine | लघु, स्निग्ध | मधुर | मधुर | शीत | बल्य, बस्तिशोधक, मेध्य, अम्लपित्तहर, पित्तशामक, वृष्य, त्रिदोषहर | बीज, तैल, फल | 10-20 Gm | कूष्माण्ड-घृत |
30 | कॄष्णजीरक | दीपन | Umbelliferare | Carum Blubocastanum | काश्मीरजीरक | Black Caraway | क्षुप | Vol.oil | लघु, रूक्ष | कटु | कटु | उष्ण | अर्श, आनाह, टी.बी.हर, वातानुलोमन, स्तन्यजनन, अपचन | बीज | 1-3 gm | |
31 | खदिर | कुष्ठघ्न | Leguminosae | Acacia catachu | रक्तसार, दन्तधावन, बालपत्र, कण्टकी | Cutch tree | वृक्ष | Catechin, tannin | लघु, रूक्ष | तिक्त, कषाय | कटु | शीत | शीतल, श्वास, कफपित्त, कास, कुष्ठ, व्रण, प्रमेह, श्वित्र, ज्वरघ्न, रक्तपित्तहर | त्वक, सार | 1-3 Gm | खदिरादि-वटी-चूर्ण-रिष्ट-क्वाथ |
32 | गम्भारी | शोथहर | Verbaenaceae | Gmelina arboria | श्रीपर्णी, मधुपर्णिका, काश्मरी, पीतरोहणी | 0 | वृक्ष 60 फीट | Resin | गुरु | तिक्त, कषाय, मधुर | कटु | उष्ण | दीपन, पाचन, मेध्य, भेदनी, भ्रम, शोष, तृष्णा, शूल, अर्श, विष, दाह, ज्वरहर, फल-केश्य, रसायन, रक्तपित्तहर | मूल त्वक, फल | 50-100 ml | दशमूलारिष्ट |
33 | गुग्गुलू | वेदनास्थापन | Burseraceae | Commiphora mukul | देवधूप, माहिषाक्ष, पंलकषा, पुर | Indian bedellium | गुल्म | Gum, vol.oil | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण, विशद, सुक्ष्म, सर, सुगन्धि | तिक्त, कटु | कटु | उष्ण | त्रिदोषहर, रसायन, मेह, कास, प्रमेह, कामला, कुष्ठ, क्रिमि, हृद्रोग, वातरक्तहर | निर्यास | 2-4gm | चन्द्रप्रभा वटी, योगराज गुग्गुलू |
34 | गुडूची | रसायन | Menispermaceae | Tinospora cardifolia | मधुपर्णी, अमृता, छिन्नरुहा, वत्सादनी, तन्त्रिका, कुण्डलनी, चक्रलक्षणिका, गिलोय | लता | Giloin, Berberine | गुरु, स्निग्ध | तिक्त, कषाय | मधुर | उष्ण | भग्नसंधान, वृष्य, स्वर्य, रसायन, आमवातग्रन्थिहर, कफव्रण अपचीहर, पुराण मेदोहर | काण्ड | 3-6 gm | अमृतारिष्ट, गुडूच्यादि-चूर्ण-सत्व-क्वाथ-लौह-तैल | |
35 | गोक्षुर | मूत्रविरेचनीय | Zygophyllaceae | Tribulus terrestris | स्वादुकण्टक, श्वदंष्ट्रा, त्रिकण्टक, चणद्रुम, वनश्रृंगाट, इक्षुगन्धिका, गोखरु | Puncture vine | प्रसरी क्षुप | Harman, No3 | गुरु, स्निग्ध | मधुर | मधुर | शीत | बस्तिशोधन, वृष्य, अश्मरीहर, प्रमेह, श्वास, कास, अर्श, मूत्रकृच्छ्र, हृद्रोग, स्वप्नदोष वातहर | फल | 1-3 gm | गोक्षुरादि-चूर्ण-अवलेह-गुग्गुलू-क्वाथ-दशमूलारिष्ट |
36 | चन्दन | दाहप्रशमन | Santalaceae | Santalum album | श्रीखण्ड, गन्धसार, मलयज | Sandal wood | वृक्ष | Santalol | लघु, रूक्ष | तिक्त, मधुर | कटु | शीत | आह्लादितकर, शोष, विष, श्लेष्मा, पित्त, रक्त, दाहहर | काण्डसार, निर्यास | 3-6 Gm | चन्दनादि-चूर्ण-वटी-चन्दनासव |
37 | चित्रक | दीपन | Plumbaginaceae | Plumbago zeylanica | अग्नि | Leadwort | क्षुप 4 फीट | Plumbagine | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु | कटु | उष्ण | ग्राही, ग्रहणी, मन्दाग्नि, कुष्ठ, शोथ, अर्श, कृमि, कास, वातकफहर, आमवात | मूलत्वक | 1-2 gm | चित्रकादि वटी, चित्रकहरीतकी |
38 | जटामांसी | संज्ञास्थापन | Valerianaceae | Nordostachys jatamansi | भूतजटा, तपस्वनी, सुलोमशा | Spikenard | क्षुप | Volatile oil | लघु, स्निग्ध | तिक्त, कषाय, मधुर | कटु | शीत | मेध्य, वर्ण्य, बल्य, त्रिदोषहर, दाह, विसर्प, कुष्ठनाशक, रक्तप्रवाह सन्तुलित | मूल | 2-4 Gm | मांस्यादि क्वाथ |
39 | जम्बू | मूत्रसंग्रहणीय | Myrtaceae | Syzygium cumini | महाफला, फलेन्द्रा, जामुन | Jaman | वृक्ष | Jamboline, Strach, Tannin | लघु, रूक्ष | कषाय, तिक्त, मधुर | कटु | शीत | व्रण, प्रमेह, भग्न, अतिसार, अत्यार्तव, वमन, रक्तातिसार | फल, फलअस्थि, पत्र, त्वक~ | 3-6 gm | जम्ब्वाद्य तैल, पंचपल्लव योग |
40 | जातिफल | ग्राही | Myrtaceae | Myristica fragrans | जातिकोष, मालतीफल, जायफल | Nutmeg tree | वृक्ष 40 फीट | Vol oil, Myritic acid | लघु, तीक्ष्ण | तिक्त, कटु | कटु | उष्ण | दीपन, ग्राही, स्वर्य, वातकफहर, मुखवैरस्यहर, कृमि, कास, श्वास, हृद्रोग, कण्ठ्य | बीज, कोष | 0.5-1 gm | जातिफलादि चूर्ण, जातिफलादि वटी |
41 | जीरक | दीपन | Umbelliferare | Cuminum cyminum | जरण, अजाजी, दीर्घजीरक | Cummin seed | क्षुप | Cumaldehyde | लघु, रूक्ष | कटु | कटु | उष्ण | आनाह, वातानुलोमन, स्तन्यजनन, अपचन, अतिसार, अग्निमांद्यहर, ग्राही | बीज | 3-6 gm | जीरकाद्य-चूर्ण-तैल-रिष्ट-मोदक |
42 | ज्योतिषमति | मेध्य | Celastraceae | Celastrus panniculatis | पारावतपदी, काकाण्डी, पीततैला | Staff tree | लता | Celastrine, Panniculatine | तीक्ष्ण, | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | अति उष्ण, वामक, मेधा-जठराग्नि-स्मरणशक्ति वर्धक, वातविकार, आमवात, माईग्रेन | बीज, तैल | 5-10 drop | ज्योतिषमति तैल |
43 | तालीस | छेदन | Pinaceae | Abies webbiana | पत्राढ्य, धात्रीपत्र, शुकोदर | Fir | वृक्ष 150 फीट | Vol oil | लघु, तीक्ष्ण | तिक्त, मधुर | कटु | उष्ण | श्वास, कास, कफ़वात, अरुचि, गुल्म, आम, अग्निमांद्य, क्षयरोगहर | पत्र | 2-5 gm | तालिसादि चूर्ण-वटी |
44 | तिल | केश्य | Pedaliaceae | Sesamum indicum | तिल | Seasamum | क्षुप | Vit A-B-C, Ca, Fat | गुरु, स्निग्ध | मधुर, कषाय, तिक्त | मधुर | उष्ण | बल्य, केश्य, त्वच्य, दन्त्य, ग्राही, अग्निमतिप्रद, अल्पमूत्रकर, कृष्णतिल श्रेष्ठ, वीर्यप्रद | बीज, तैल | 3-6 Gm | तिलादि गुटिका |
45 | तुलसी | विषमज्वरघ्न | Labiatae | Ocimum sanctum | सुरसा, अपेतराक्षसी, भूतघ्नी, बहुमंजरी, देवदुन्दुभी, सुलभा, ग्राम्या | Holy basil | क्षुप 4 फीट | Vol oil, phenol, Ascarbic acid | लघु, रूक्ष | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | ह्रद्य, अग्निदीपक, कुष्ठ, पार्श्वशूलहर, वातकफ़हर, श्वास, कास, मूल-वीर्यस्तम्भक | पत्र, पुष्प, बीज, मूल | 1-3 gm | |
45 | त्रिवॄत | सुखविरेचन | Convolvulaceace | Operculina terpethum | त्रिभण्डी, सरला, रेचनी, सुवहा, निशोथ् | Indian jalap | लता | Terpethine | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | तिक्त, कटु | कटु | उष्ण | रेचन, वातहर, पित्तज्वर, कफ़, पित्त, शोथ, उदररोगहर, कामला, अर्शहर | मूलत्वक | 1-3 gm | त्रिवृत-चूर्ण-गुटिका-क्वाथ-घृत |
46 | त्वक | छेदन | Lauraceae | Cinnamomum zeylanicum | उत्कट, दारुसिता, दालचीनी | Cinnamon | वृक्ष 25 फीट | Eugenol, Cinnamaldehyde | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त, मधुर | कटु | उष्ण | स्वादिष्ट, तिक्त, वातपित्तहर, सुगन्धि, शुक्रल, बल्य, मुख-शोष-तृष-कैन्सरहर | त्वक, तैल, पत्र | 1-3 Gm | सितोपलादि चूर्ण |
47 | दन्ती | तीक्ष्णविरेचन | Euphorbiaceae | Baliospermum montanum | उदुम्बरपर्णी, एरण्डफला, शीघ्रा, निकुम्भ, प्रत्येकश्रेणी | 0 | गुल्म/ क्षुप | Oil | गुरु, तीक्ष्ण | कटु | कटु | उष्ण | शोथघ्न, रेचन, उदर, जलोदर, कामला, यकृतविकार, गुल्म, ज्वर, विबन्ध | मूल, बीज, पत्र | 1-3 gm | दन्त्यारिष्ट, दन्त्यादिचूर्ण, दन्तीहरीतकी |
48 | दाङिम | रोचन | Punicaecae | Punica granatum | दन्तबीज, लोहितपुष्पक, अनार | Pomergaranate | वृक्ष | Pelletierine | लघु, स्निग्ध | मधुर, कषाय, अम्ल | मधुर | अनुष्ण | सन्तर्पक, शुक्रजनक, ग्राही, मेधाग्निबलवर्धक, हृद्य, कण्ठ, मुखरोगहर, कृमिनाशक स्फीतकृमि | फल, फलत्वक, मूलत्वक | 20-50 ml | दाङिम-चतुसम-आष्टक-आद्यघृत-तैल |
49 | दारूहल्दी | यकॄत्य | Berberidaceae | Berberis aristata | दार्वी, कंटकटेरी, पचंमपचा, दारुहल्दी | Indian berberry | गुल्म 6&18 फीट | Berberine | लघु, रूक्ष | तिक्त, कषाय | कटु | उष्ण | नेत्र-कर्णरोगहर, दीपन, पाचन, ग्राही, गण्डमाला, प्रदर, यकृतप्लीहारोग, कामला, सर्पदंश, | मूल, काण्ड, फल | 1-3 gm | दार्व्यादि-क्वाथ-लेह-तैल |
50 | दूर्वा | प्रजास्थापन | Graminae | Cynodon dactylon | दूब, शतपर्वा | Conch grass | क्षुप | Protine | लघु | कषाय, मधुर | मधुर | शीत | कफपित्तहर, तृष्णा, दाह, रक्तपित्त, त्वकरोगहर, अश्मरी | पंचांग | 10-20 ml | दूर्वादि क्वाथ-घृत-तैल |
51 | देवदारु | वेदनास्थापन | Pinaceae | Cedrus deodara | भद्रदारू, सुरभूरूह | Deodar | महावृक्ष | Sesquiterpene | लघु, स्निग्ध | तिक्त | कटु | उष्ण | विबन्ध, आध्मान, शोथ, तन्द्रा, हिक्का, ज्वर, प्रमेह, पीनस, कास, कण्डू, वात, वेदनाहर | काण्ड, सार, तैल | 3-6 Gm | देवदार्वादि-क्वाथ-तैल |
52 | द्राक्षा | स्नेहोपग | Vitaceae | Vitis vinefera | मृदीका, गोस्तनी, दाख | Grape | लता | Glucose | मृदु, गुरु, स्निग्ध | मधुर | मधुर | शीत | चक्षुष्या, बृंहण, स्वर्या, श्वास, कास, वातरक्त, कामला, शोष, मदात्यहर, सृष्टमूत्रविट | फल | द्राक्षा-रिष्ट-घृत-क्वाथ-लेह | |
53 | धातकी | स्तम्भन | Lythraceae | Woodfordia fruticosa | धातुपुष्पी, वह्निज्वाला, धाय, | Fire flame bush | गुल्म 10 फीट | Lawsone, Tannin | लघु, रूक्ष | कषाय | कटु | शीत | तृष्णा, कृमि, पित्तनाशक, अतिसार, प्रदर, प्रवाहिका, आसवारिष्ट में किण्वोत्पति | पुष्प | 1-3 gm | धातक्यादि चूर्ण, धातक्यादि तैल |
54 | धान्यक | तॄष्णानिग्रहण | Umbelliferare | Coriandrum sativum | छत्रा, कुस्तुम्बरु, वितुन्नक, | Coriander | क्षुप | Coriandrol | लघु, स्निग्ध | कषाय, तिक्त, मधुर, कटु | मधुर | उष्ण | ज्वरघ्न, तृष्णा, दाह, वमन, कास, कृमि, त्रिदोषहर, मुत्रल, आर्द्र पित्तनाशक, | फल, पंचांग | 3-6 gm | धान्यपंचक क्वाथ |
55 | नागकेशर | रक्तस्तम्भन | Guttiferae | Mesua ferrea | नागपुष्प, चाम्पेय, नागचम्पा, पीलानागकेशर | Mesua | वृक्ष मध्यम | Mesuol, oil | लघु, रूक्ष | कषाय, तिक्त | कटु | कोष्ण | आमपाचन, ज्वर, कण्डू, स्वेद, छर्दि, ह्रल्लास, दुर्गन्ध, कुष्ठ, वीसर्प, पित्त, विष, रक्तपित्त-प्रदर-अतिसार-अर्श | पुंकेशर | 1-3 Gm | नागकेशरचूर्ण, पुष्यानुग चूर्ण |
56 | निम्ब | कण्डूघ्न | Meliaceae | Azadiracta indica | पिचुमर्द, अरिष्ट, हिंगुनिर्यास | Margosa tree | वृक्ष | Nimbine, tannine | लघु | तिक्त, कषाय | कटु | शीत | चक्षुष्य, कृमि, विष, अरोचक, कुष्ठ, गुल्म, मेह, भेदन, ज्वर, व्रण, अहृद्य | त्वक, पत्र, बीज, फल, मूल | 1-3 Gm | निम्बादि-तैल-चूर्ण-रिष्ट |
57 | निर्गुण्डी | वेदनास्थापन | Verbaenaceae | Vitex nigundo | सम्हालू, सिन्दुवार, हरेणुका | Five leaved chaste | गुल्म | Volatile oil | लघु, रूक्ष | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | केश्य, नेत्रहित, शूल, शोथ, आमवात, कृमि, कुष्ठ, अरुचि, ज्वर | मूल, पत्र, बीज | 1-3 Gm | निर्गुण्डी-कल्क-तैल |
58 | पटोल | ज्वरघ्न | Cucurbitaceae | Trichosanthes dioica | कुलक, कर्कशच्छद, राजीफल, बीजगर्भ, परवल | Pointed Gourd | लता | Carbohadrate, 29% seed oil | लघु, रूक्ष | तिक्त | कटु | उष्ण | पाचन, हृद्य, वृष्य, अग्निदीपन, कास, ज्वर, त्रिदोष, कृमिहर | पत्र, मूल | 10-20 ml | पटोलादि क्वाथ-चूर्ण |
59 | पलाण्डु | वेदनास्थापन | Liliaceae | Allium cepa | दुर्गन्ध, यवनेष्ठ, मूखदूषक | Onion | क्षुप | Allyl-propyl disulphide | गुरु, तीक्ष्ण, स्निग्ध | मधुर, तिक्त | मधुर | कोष्ण | कफकारक, वातहर, बलवीर्यवर्धक, रात्र्यन्धता | बीज, कन्द | 1-3gm seed | |
60 | पलाश | कॄमिघ्न | Leguminosae | Butea monosperma | किंशुक, रक्तपुष्प, क्षारश्रेष्ठ, ब्रह्मवृक्ष, समिद्वर, टेसू | वृक्ष 40 फीट | Kinotanic acid, palasonin | लघु, रूक्ष | कटु, तिक्त, कषाय | कटु | उष्ण | दीपन, भग्नसंधानकर, ग्रहणी, अर्श, कृमि, वृष्य, पुष्प-तृड्दाह, वातरक्त, कुष्ठ, फल-प्रमेह, अर्श, कृमि | पुष्प, बीज, त्वक, निर्यास | 3-6 gm | पलाशक्षारघृत | |
61 | पाटला | शोथहर | Bignoniaceae | Stereospermum suaveolens | मधुदूती, अतिवल्ल्भा, ताम्रपुष्पी, कृष्णवृन्ता, कुबेराक्षी, कुम्भीपुष्पी, अमोघा, अम्बुवासनी | 0 | वृक्ष 60 फीट | Gum | लघु, रूक्ष | तिक्त, कषाय | कटु | उष्ण | त्रिदोषहर, अरुचि, श्वास, शोथ, रक्त, छर्दि, हिक्का, तृषाहर, पुष्प-हृद्य, कण्ठ्य | मूल त्वक | 50-100 ml | दशमूलारिष्ट |
62 | पाषाण भेद | अश्मरी भेदन | Saxifragaceae | Bergenia ligulata | अश्मघ्न | क्षुप | Tannic acid | लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण | कषाय, तिक्त | कटु | शीत | बस्तिशोधक, भेदक, गुल्म, पथरी, हृद्रोग, योनिरोग, प्रमेह, प्लीहा, शूल, व्रण | मूल | 3-6 gm | पाषाणभेदादि क्वाथ-चूर्ण | |
63 | पिप्पली | कासहर | Piperaceae | Piper longum | मागधी, वैदही, कृष्णा, कणा, चपला, तीक्ष्णतण्डुला, उषणा, शोण्डी, कोला | Long pepper | लता | Piperine, Vol oil | लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण | कटु | मधुर | अनुष्णशीत | श्वास, कास, कुष्ठ, गुल्म, अर्श, मेदकफहर, वृष्य, मेध्य, गुङयुक्त-अग्निवर्धक, जीर्णज्वर, | फल, मूल | 1.5-1gm | गुङपिप्पली, पिप्पल्यासव |
64 | पुनर्नवा | मूत्रविरेचनीय | Nyctagiinaceae | Boerhavia diffusa | पुनर्नवा, शोथघ्नी, वर्षाभू, गदहपुरना | Spreding Hogweed | प्रसरी क्षुप | K, No3, Sulphate | लघु, रूक्ष | मधुर, तिक्त, कषाय | मधुर | उष्ण | संग्राही, रक्तवर्धक, उदररोग, विष, अग्निदीपक, ब्रघ्न, शोथ, पाण्डुहर | मूल, बीज, पंचांग | 1-3 gm | पुनर्नवा-ष्टक-आसव-दिमण्डूर |
65 | बला | बल्य | Malvaceae | Sida cordifolia | वाट्यालिका, खरयष्टिका, बरियार, खिरैंटी, बीजबन्द | Country mallow | क्षुप | Ephedrine, Steroid, mucin, KNO3 | लघु, स्निग्ध, पिच्छिल | मधुर | मधुर | शीत | रसायन, मूत्रजनन, वाजीकर, प्रदरहर, बल्य, क्षय, श्वासहर | मूल, बीज | 3-6 Gm | बलाद्य-घृत-रिष्ट-चन्दनबलालाक्षादि तैल |
66 | बाकुची | कुष्ठघ्न | Leguminosae | Psoralia corylifolia | कृष्णफला, कुष्ठघ्नी, पूतिफली | Psoralea seed | क्षुप | psoralin, Fixed oil | लघु, रूक्ष | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | कृमिघ्न, त्वकदोषहर, व्रणरोपण, श्वित्र, कुष्ठ, सोरायसिस, विबन्धहर | बीज, तैल | 1-3 Gm | बाकुची-चूर्ण-तैल |
67 | बिभीतक | छेदन | Combretaceae | Terminalia bellirica | कर्षफल, अक्ष, कलिद्रुम, बहेङा | Belliric Myrobalan | वृक्ष 60 फीट | Tannin | रूक्ष, लघु | कषाय | मधुर | उष्ण | भेदन, कास, नेत्ररोग, केश्य, कृमि, स्वरभेद, मदकारी | फल | 3-6 Gm | तालिसादि चूर्ण, लंवगादि वटी |
68 | बिल्व | ग्राही | Rutaceae | Aegle marmelos | श्रीफल, शोण्डिल्य, शैलूष, मालूर, गन्धगर्भ, सदाफल, महाकपित्थ, ग्रन्थिल, बेल | Bael | वृक्ष 25 फीट | Micilage, Pectine, Sugarm Mermelosine | लघु, रूक्ष | कषाय, तिक्त | कटु | उष्ण | अपक्व-ग्राही, अग्निवर्धक, पित्तकारक, कफनाशक, बलकारक, आन्त्रबलकारक | मूल, त्वक, फल, पत्र | 3-6 gm | बिल्वपंचक क्वाथ, बिल्वादि चूर्ण, बिल्वतैल |
69 | बीजक | मूत्रसंग्रहणीय | Papilionatae | Pterocarpus marsupium | असन, पीतशाल, विजयसार, | Kino tree | वृक्ष | Kinotanic acid | लघु, रूक्ष | कषाय, तिक्त | कटु | शीत | कुष्ठ, विसर्प, प्रमेह, श्वित्र, रक्तपित्त, केश्य, त्वक विकारहर, रसायन, अतिसार | काण्डसार, निर्यास | 50-100 ml | |
70 | बृहती | कासहर | Solanaceae | Solanum indicum | क्षुद्रभण्टाकी, सिंही, | 0 | क्षुप | Soanine, Solanidine | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | संग्राही, कण्ठ्य, पाचक, अरुचिहर, ज्वर, श्वास, कास, मन्दाग्निहर | मूल, फल | 40-80 ml | दशमूलारिष्ट |
71 | ब्राह्मी | मेध्य | Scrophulariaceae | Bacopa monnieri | ऎन्द्री, जलनीम | Indian pennywort | प्रसरी क्षुप | Brhamine | लघु | तिक्त | कटु | उष्ण | आयुष्या, रसायनी, स्वर्या, स्मृतिप्रदा, कुष्ठ, पाण्डु, मेह, रक्त, कास, विष, ज्वरहर | पंचांग | 10-20 ml | ब्राह्मी पानक |
72 | भल्लातक | कुष्ठघ्न | Anacardiaceae | Semicarpus anacardium | अरुष्कर, अग्नि, शोफकृत, अग्निमुख | Marking nut | वृक्ष | Semicarpol, Bhilawanol | लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त, कषाय | मधुर | उष्ण | शुक्रल, उदररोग, कुष्ठ, ग्रहणी, श्वित्र, अग्निमांद्य, कृमि, व्रण, अर्श, वातकफहर, विबन्ध | फल, बीज | 3-6 Gm | अमृतभल्लातक, तिलारुष्करयोग |
73 | भांरगी | श्वासहर | Verbaenaceae | Clerodendrum serratum | ब्राह्मणष्ठिका, खरशाक, पद्मा, | 0 | क्षुप 8 फीट | Saponin antihistamine | लघु, रूक्ष | तिक्त, कटु | कटु | उष्ण | गुल्म, रक्तदोष, शोथ, कास, श्वास, पीनस, ज्वर, अग्निमांद्यहर | मूल | 3-6 Gm | भारंग्यादि क्वाथ |
74 | भृंगराज | केश्य | Compositae | Eclipta alba | मार्कव, केशराज, केशरंजन | 0 | क्षुप | Ecliptine, | रूक्ष, लघु | कटु, तिक्त | कटु | शीत | केश्य, रसायन, त्वच्य, कृमि, कास, शोथ, पाण्डु, दन्तरोग, बल्य, कुष्ठ, शिरोरोगहर | पंचांग | 5-10 ml | भृंगराज तैल, षडबिन्दु तैल |
75 | मंजिष्ठा | रक्तप्रसाधन | Rubiaceae | Rubia cordifolia | विकसा, योजनवल्ली, मंजीठ | Indian madder | लता | Manjistine | गुरु, रूक्ष | तिक्त, कषाय, मधुर | कटु | उष्ण | स्वरवर्णकर, विष, कफ, शोथ, योनिरोग, कर्णरोग, रक्तदोष, विसर्प, व्रण, प्रमेहहर | मूल | 1-3 Gm | मंजिष्ठादि-चूर्ण-क्वाथ |
76 | मदनफल | वमन | Rubiaceae | Randia Spinosa | छर्दन, पिण्डी, शल्यक, विषपुष्पक, मैनफल | Emetic nut | वृक्ष 25 फीट | Saponin | लघु, रूक्ष | कषाय, मधुर, तिक्त, कटु | कटु | उष्ण | लेखन, वामक, विद्रधिहर, प्रतिश्याय, व्रण, कुष्ठ, कफ, आनाह, गुल्म | फल | 1-2 gm | १३३ योग च०क० १ |
77 | मरिच | दीपन | Piperaceae | Piper nigrum | वेल्लज, कृष्ण, उषण, सुवृत | Black pepper | लता | Piperine, Vol oil | लघु, तीक्ष्ण | कटु | कटु | उष्ण | दीपन, कफवात, श्वास, शूल, कृमि, | फल | 0.5-1 gm | त्रिकटु, मरिच्यादि वटी-तैल-चूर्ण |
78 | मार्कण्डिका | सुखविरेचन | Caesalpiniodae | Cassia angustifolia | सनाय, मार्कण्डिका, स्वर्णपत्री | Indian senna | गुल्म | Sennodiside | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त, मधुर, कषाय | कटु | उष्ण | मृदुरेचनी, कुष्ठ, उभयतोभागहर, विष, दुर्गन्ध, कासहर, गुल्म, उदर | पत्र, फल | .5-2 gm | पञ्चसकार चूर्ण |
79 | मुशली | वॄष्य | Liliaceae | Asparagus adscendens | सफ़ेद मूसली | क्षुप | Asparegin | गुरु, स्निग्ध | मधुर | मधुर | शीत | वृष्य, बृंहण, रसायन, गुरुपाकी, अर्श, वातशामक | कन्द | 3-6 Gm | मुसली पाक | |
80 | मुस्तक | दीपन | Cyperceae | Cyperus rotundus | वारिद, मोथा | Nut grass | क्षुप | Vol.oil | लघु, रूक्ष | तिक्त, कटु, कषाय | कटु | शीत | ग्राही, दीपन, पाचन, कफ, पित्त, तृष्णा, अरुचि, ज्वर, अतिसार, ग्रहणी | कन्द | 3-6 gm | मुस्तकादि क्वाथ-रिष्ट-चूर्ण |
81 | यवानी | शूलप्रशमन | Umbelliferare | Trachyspermum ammi | यवानी, अजमोदिका, दीप्यका, अजवायन | Ajowan | क्षुप 3 फीट | Thymol, carvacrol | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | दीपन, पाचन, रुच्य, पित्तकर, शुक्रशूलहर, वातकफ़-उदर-आनाह-गुल्म-प्लीहा-कृमिहर | फल | 1-3 gm | यवानिकाचूर्ण, यवानीषाडव, यवान्यार्क |
82 | यष्टीमधु | छेदन | Papilionatae | Glycyrrhiza glabra | मधुक, क्लीतक, मधुयष्ठी | Liquorice | गुल्म | Glycyrrhizin | गुरु, स्निग्ध | मधुर | मधुर | शीत | चक्षुष्य, बलवर्णकर, शुक्रल, केश्य, स्वर्या, पित्तवातरक्तजित, व्रण, शोथ, विष, छर्दि, अम्लक्षयहर | मूल | 3-6 Gm | यष्ट्यादि-चूर्ण-क्वाथ |
83 | रक्तचन्दन | दाहप्रशमन | Papilionatae | Pterocarpus santalinus | लालचन्दन | Red sanders | वृक्ष | Pterocarpin, Santalin | गुरु, रूक्ष | तिक्त, मधुर | कटु | शीत | तृष्णा, नेत्ररोग, वृष्य, व्रण, वमन, विष, रक्तपित्त, ज्वरहर | काण्डसार | 3-6 Gm | |
84 | रसोन | वेदनास्थापन | Liliaceae | Allium sativum | उग्रगन्ध, यवनेष्ठ, | Garlic | क्षुप | Allyl-propyl sulphide | स्निग्ध, तीक्ष्ण, गुरु, पिच्छिल, सर | पंचरस अम्लरहित | कटु | उष्ण | बृंहण, पाचन, सर, सन्धानकर, कन्ठ्य, बलवर्णकर, मेध्य, रसायन, चक्षुष्य, हृद्रोग, ज्वर, कुक्षिशूल, गुल्म, अर्श, वातकफहर | कन्द, तैल | ||
85 | रास्ना | वेदनास्थापन | Compositae | Pluchea lanceolata | युक्ता, एलापर्णी, सुरभी | 0 | क्षुप | Quersitine, Puchine | गुरु | तिक्त | कटु | उष्ण | उदररोग, विष, ८० विकार वातनाशक, कास, ,शोथ, ज्वर, वातरक्त, सिध्महर | पत्र | 100 ml | रास्नादि-क्वाथ-घृत-तैल |
86 | लवंग | छेदन | Myrtaceae | Syzygium aromaticum | देवकुसम, श्रीप्रसून, चन्दनपुष्पक, वारिज | Clove | वृक्ष 30 फीट | Vit. & Vol oil | लघु, स्निग्ध | तिक्त, कटु | कटु | शीत | चक्षुष्य, कफपित्तशामक, तृष्णा, छर्दि, आध्मान, शूलहर, कास, श्वास, हिक्का, क्षय, अम्लपित्तहर, दन्तपीङाहर | पुष्पकलिका | 1 gm | अविपत्तिकर चूर्ण |
87 | लोध्र | आर्तवसंग्रहणीय | Symplocaceae | Symplocos recemosa | स्थूल्वल्कल | वृक्ष | Loturine | लघु, रूक्ष | कषाय | कटु | शीत | ग्राही, चक्षुष्य, कफपित्तहर, रक्तपित्त, रक्तप्रदर, अतिसार, प्रवाहिका, श्लीपद, शोथहर, | त्वक | 1-3 Gm | लोध्रासव | |
88 | वचा | संज्ञास्थापन | Araceae | Acorus calamus | षडग्रन्था, गोलोमी, उग्रगन्धा | Sweet flag | क्षुप | A & b -Asarone | लघु, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | वामक, अग्निवर्धक, विबन्धहर, आध्मान, शूल, उन्माद, कृमिहर, वचनशक्तिवर्धक, | मूल, काण्ड | 125-500 mg | सारस्वत चूर्ण |
89 | वट | मूत्रसंग्रहणीय | Moraceae | Ficus bangalensis | न्यग्रोध, बहुपाद, बङ | Banyan | वृक्ष | Tannin | गुरु, रूक्ष | कषाय | कटु | शीत | ग्राही, व्रणहर, वर्ण्य, दाहग्न, प्रमेह, व्यंग, योनिदोषहर, | फल, क्षीर, प्ररोह, पत्र, त्वक~ | 3-6 gm | न्योग्राधादि-चूर्ण-घृत |
90 | वत्सनाभ | स्वेद जनन | Ranunculaceae | Aconitum ferox | अमृत, विष, मीठाविष | Monk's hood | क्षुप | Aconitine, PsudoAco.. | रूक्ष, तीक्ष्ण, लघु, व्यवायी, विकासी | मधुर | मधुर | उष्ण | ज्वरघ्न, स्वेदजनन, हृदयोत्तेजक, पीङाशामक, शोथहर, कफवातहर, बल्य, अग्निमांद्य, ग्रहणी, अतिसारहर | मूल | 15 mg | आनन्दभैरव रस, रामबाण, कफकेतु |
91 | वरूण | अश्मरी भेदन | Capparidaceae | Crataeva nurvala | तिक्तशाक, बरना | Three leaved caper | वृक्ष | Saponin, Tannin | लघु, रूक्ष | तिक्त, कषाय | कटु | उष्ण | भेदन, मूत्रकृच्छृहर, अश्मरीभेदन, गुल्म, वातरक्तहर, अग्नि-पित्तवर्धक, पत्र-मेदहर | त्वक | 50-100 ml | वरुणादि क्वाथ |
92 | वासा | छेदन | Acanthaceae | Adhatoda vasica | सिंहास्य, वाजिदन्त, आटरुषक | Malabar Nut | क्षुप | Adhatodic acid | रूक्ष, लघु | तिक्त, कषाय | कटु | शीत | हृद्य, कास, श्वास, रक्तपित्त, ज्वर, प्रमेह, कुष्ठ, क्षयहर, कृमिघ्न | पत्र, मूल, पुष्प | 10-20 gm | वासारिष्ट |
93 | विडंग | कॄमिघ्न | Myrsinaceae | Embelia ribes | कृमिघ्न, चित्रतण्डुल, वायविडंग | गुल्म | Embelin, christembine | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु, कषाय | कटु | उष्ण | अग्निमांद्य-शूल-आध्मान-उदर-कृमि-वात-विबन्धहर | फल | 5-10 gm | विडंगादि-चूर्ण-लौह-तैल | |
94 | विदारी | बल्य | Leguminosae | Pueraria tuberosa | स्वादुकन्दा, इक्षुकन्दा, गजवाजिप्रिया, कन्दपलाश, भूमिकुष्माण्ड, विदारीकन्द, पतालकोहङा | Indian kudju | लता | carbohydrate 64% | गुरु, स्निग्ध | मधुर | मधुर | शीत | बृंहण, स्तन्यशुक्रबलवर्णकर, स्वर्य, मूत्रल, पित्तरक्तवातदाहहर, रसायन | कन्द | 3-6 Gm | |
95 | शंखपुष्पी | मेध्य | Convolvulaceace | Convolvulus pluriculis | क्षीरपुष्पी, मांगल्यकुसमा | 0 | बहुवर्षायु क्षुप | Shankhpuspine | स्निग्ध, पिच्छिल | तिक्त | मधुर | शीत | सर, मेध्य, वृष्य, रसायन, मानसरोगहर, अपस्मार, विष, कुष्ठहर, स्मृति, कान्तिप्रद | पंचांग | 10-20 ml | शंखपुष्पी पानक, मेध्यकषाय |
96 | शतपुष्पा | वातानुलोमन | Umbelliferare | Anethum sowa | छत्रा, सोया | Dill | क्षुप | Vol oil | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | अग्निदीपक, तीक्ष्ण, वातानुलोमन, व्रण, शूल, नेत्ररोगहर | अर्क, तैल | 1-3 Gm | शतपुष्पार्क |
97 | शतावरी | वॄष्य | Liliaceae | Asparagus racemosus | बहुशुता, शतवीर्या, शतमूली, अतिरसा | लता | Saponin | गुरु, स्निग्ध | मधुर, तिक्त | मधुर | शीत | रसायन, मेध्य, अग्निवर्धक, पुष्टिदायक, स्तन्यवर्धक, शुक्रवर्धक, चक्षुष्य, वातपित्तहर, शोथहर | कन्द | 3-6 Gm | शतावरीघृत, नारायणतैल, विष्णुतैल | |
98 | शल्लकी | पुरीषविरजनीय | Burseraceae | Boswellia serrata | सुस्रवा, गजभक्ष्या, सलई, कुन्दुरू | Indian olibanum tree | वृक्ष | oleo resin gum, Boswellia oil | लघु, रूक्ष | कषाय, तिक्त, मधुर | कटु | शीत | पित्त, श्लेष्म, अतिसारहर, रक्तपित्त, व्रणहर, पुष्टिकर, अर्शहर | निर्यास | 1-3 gm | |
99 | शालपर्णी | अंगमर्द प्रशमन | Leguminosae | Desmodium gangeticum | विदारीगन्धा, अंशुमती, सरिवन | क्षुप 4 फीट | Resin | गुरु, स्निग्ध | मधुर, तिक्त | मधुर | उष्ण | वमन, ज्वर, श्वास, अतिसार, शोष, त्रिदोषनाशक, रसायन, विष, कृमिहर | पंचांग | 50-100 ml | शालपर्ण्यादि क्वाथ, दशमूलारिष्ट | |
100 | शाल्मली | पुरीषविरजनीय | Bombacaceae | Salmalia malabarica | मोचा, पिच्छिल, रक्तपुष्प, स्थिरायु, कंटकाढ्य, तुलिनी, सेमल | Silk cottan tree | वृक्ष 125 फीट | Tannic acid, Gallic acid | लघु, स्निग्ध, पिच्छिल | मधुर | मधुर | शीत | शीतल, रसायन, वातरक्त, रक्तपित्त, संग्राही, वृष्य, पौष्टिक, युवानपिडिकाहर | मूल, पुष्प, फल, निर्यास | 3-6 gm | शाल्मलिघृत |
101 | शिरीष | विषघ्न | Mimosoideae | Albizzia lebbeck | शुकतरु, कपितन, भन्डीर, शुकप्रिय | वृक्ष | Tannin, Saponin | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कषाय, तिक्त, मधुर | कटु | कोष्ण | वातहर, शुक्रस्तम्भन, शोथ, विसर्प, विष, कास, गन्डमालाहर | त्वक, पत्र, बीज, पुष्प | 3-6 gm | महाशिरीष अगद, शिरीषारिष्ट | |
102 | शोभान्जन | स्वेदोपग | Moringaceae | Moringa oleifera | शिग्रु, तीक्ष्णगन्धा, मोचक, अक्षीव | Drumastic plant | वृक्ष | Moringine, Pterygospermine | लघु, रूक्ष, तीक्ष्ण | कटु, तिक्त | कटु | उष्ण | अग्निदीपक, तीक्ष्ण, चक्षुष्य, शोथ, कृमि, मेदोरोग, अपची, विष, गलगन्ड, व्रणहर, पत्र-वेदनाहर | बीज, मूलत्वक | 1-3 Gm | शोभाञ्जनादि लेप |
103 | श्योनाक | उपशोषक | Bignoniaceae | Oroxylum indicum | टुण्टुक, कुटन्नट, भल्लूक, पृथुशिम्ब, सोनापाठा | वृक्ष 40 फीट | Oroxylin, Baicalein | लघु, रूक्ष | मधुर, तिक्त, कषाय | कटु | उष्ण | अग्निदीपक, मलसंग्राहक, शोथ, अतिसार, आमातिसार, संग्रहणी, कर्णस्राव-शूलहर | मूलत्वक | 3-6 Gm | बृहत्पञ्चमूल क्वाथ | |
104 | सप्तपर्ण | विषमज्वरघ्न | Apocynaceae | Alstonia scholaris | विशालत्वक, शारद, विषम्च्छद, छितवन | Dita | वृक्ष | Ditamine | लघु, स्निग्ध | तिक्त, कषाय | कटु | उष्ण | व्रण, वातकफहर, कुष्ठ, जन्तुघ्न, दीपन, गुल्महर, श्वास, विषमज्वरहर | त्वक | 50-100 ml | सप्तच्छ्दादि-क्वाथ-वटी-तैल |
105 | सर्पगंधा | निद्राजनन | Apocynaceae | Rauwolfia serpentina | चन्द्रमार, धवलविटप | 0 | क्षुप | Reserpine | रूक्ष | तिक्त | कटु | उष्ण | शामक, उच्चरक्तचाप, उन्माद, अनिद्रा, अपस्मारहर, मानसिकव्याधिहर | मूल | 1-2Gm | सर्पगन्धाघन वटी |
106 | सारिवा | रक्तप्रसाधन | Asclepidaceae | Hemidesmus indicus | उत्पलसारिवा, गोपवल्ली, अनन्तमूल, कपूरी | Indian sarsaparilla | लता | Methoxy salicylic aldehyde | गुरु, स्निग्ध | मधुर, तिक्त | मधुर | शीत | शुक्रकर, अग्निमांद्य, अरुचि, श्वास, कास, आम, विषनाशन, त्रिदोषहर, रक्तप्रदरहर | मूल | 5-10 gm | सारिवादि-क्वाथ-वटी-अवलेह-आसव |
107 | सैरेयक | कुष्ठघ्न | Acanthaceae | Barleria prionitis | सहचर, झिण्टी, पियाबासा | 0 | गुल्म | 0 | लघु | तिक्त, मधुर | कटु | उष्ण | कुष्ठ, वातरक्त, कण्डु, विषहर, केशरंजक | पंचांग | 10-20 ml | |
108 | हरिद्रा | कुष्ठघ्न | Zingiberaceae | Curcuma longa | कांचनी, कृमिघ्ना, निशा, गौरी, योषितप्रिया, | Turmeric | क्षुप | Curcumine, Vit. A | रूक्ष, लघु | तिक्त, कटु | कटु | उष्ण | वर्ण्या, त्वग्दोष, मेह, रक्तविकार, शोथ, पाण्डू, व्रण, शीतपित्त, कास, अस्थिभग्न | कन्द | हरिद्राखण्ड | |
109 | हरीतकी | रसायन | Combretaceae | Terminalia chebula | अभया, पथ्या, हरङ | Chebulic myrobalan | वृक्ष | chubulic acid | लघु, रूक्ष | पंचरस लवणवर्जित कषायप्रधान | मधुर | शीत | त्रिदोषहर, मलशोधक, संग्राही, रसायन, पाण्डू, नेत्ररोग, उदर, प्रमेह, अर्श, कास, व्रण | फल | 3-6 gm | अभयारिष्ट, अगस्त्यहरीतकी |
110 | हिंगु | दीपन | Umbelliferare | Ferula narthex | सहस्त्रवेधि, जतुक, बाह्लीक, रामठ | Asafoetida | क्षुप 6 फीट | V.oil, Asaresinotannol | लघु, स्निग्ध, तीक्ष्ण | कटु | कटु | उष्ण | पाचक, रूचिकारक, वातकफहर, शूल, गुल्म, उदर, आनाह, कृमि, आर्तवजनन | निर्यास | 125-500 mg | रजप्रवर्तनी वटी, हिंगुकर्पुर वटी |
इन्हें भी देखें
- औषध-प्रभाव-विज्ञान (PHARMACOLOGY)
- मान्य औषधकोश