"राव जोधा": अवतरणों में अंतर

राव जोधा
राव जोधा
जोधपुर के संस्थापक
शासनावधि	1438-1489
पूर्ववर्ती	राव रणमल
जन्म	२८ मार्च, १४१६
निधन	१५४५
घराना	राठौड़
पिता	राव रणमल

उत्तरदायी रूप से इतिहास देखें

← पिछला अंतर अगला अंतर →

Content deleted Content added

यथादृश्यविकिटेक्स्ट

Inline

21:35, 15 दिसम्बर 2020 का अवतरण

राव जोधा जी का जन्म २८ मार्च, १४१६, तदनुसार भादवा बदी 8 सं. 1472 में हुआ था। इनके पिता राव रणमल मारवाड़ के शासक थे। इन्हें जोधपुर शहर की स्थापना के लिए जाना जाता है। इन्होंने ही जोधपुर का मेहरानगढ़ दुर्ग बनवाया था राव ब्रह्मभट्ट राव जोधा के वंशज है|

इतिहास

मेवाड़ का शासन कार्य भी इनकी सहमति से चलता था अतः मेवाड़ के कुछ सरदार इनसे अप्रसन थे और इन्होने मेवाड़ नरेश महाराणा कुम्भा व उनकी माता सोभाग्य देवी को राव रणमल जी के विरुध बहका दिया |वि॰सं॰ 1495(1438 AD) में एक साजिश के तहत गहरी निंद में सोये राव रणमल को मार डाला गया व रावत चुडा लाखावत सिसोदिया के नेत्रत्व में मेवाड़ की सेना मंडोर पर आक्रमण कर मारवाड़ राज्य पर अधिकार जमा लिया |अपने पिता के निधन के साथ ही राव जोधा का पेत्रक राज्य भी हाथ से निकल गया, लेकिन राव जोधा ने यह कभी नहीं भुला की धरती वीरों की वधु होती है और युद्ध क्षत्रिय का व्यवसाय |

वसुन्धरा वीरा रि वधु, वीर तीको ही बिन्द |

रण खेती राजपूत रि, वीर न भूले बाल || जोधा का जन्म 1 april 1416 को हुआ था। वीर साहसी व पराक्रमी राव जोधा ने मारवाड़ राज्य को पुनः विजय करने हेतु निरंतर संघर्ष जरी रखा और अंत में अपने भाईयों के सक्रिए सहयोग से मंडोर, कोसना व चौकड़ी पर विजय ध्वज लहराकर मारवाड़ में पुनः राठौर राज्य वि॰सं॰ 1510 स्थापित कर अपने पैत्रिक राज्य को मेवाड़ से मुक्त कर लिया |इस विजय के बाद राव जोधा व उनके भाईयों ने सोजत, पाली, खैरवा, नाडोल, नारलोई आदि पर हमला कर जीत लिया | राव जोधा ने अपने भाईयों व पुत्रों के सहयोग से अपने राज्य को मंडोर,मेड़ता, फलोदी,पोकरण, भाद्रजुन,सोजत,पाली, सिवाना,साम्भर,अजमेर,नागौर,डीडवाना तक बड़ा कर एक विशाल राठौर राज्य स्थापित कर दिया | इनके वीर पुत्रों में दुदोजी ने मेड़ता, राव बीका जी ने जाग्लुदेश (बीकानेर) व बिदाजी ने छापर विजय कर अलग अलग स्व्तांतर राठोड़ राज्यों की स्थापना की |मंडोर को असुरक्षित समझ कर जेस्ठ शुक्ला 11 शनिवार वि॰सं॰ 1515 में राव जोधा ने जोधपुर के किले मेहरानगढ़की नीवं दल कर जोधपुर नगर बसाया | राव जोधा जी ने अपने राज्य का शासन सुव्यवस्थित चलाने हेतु राज्य के अलग अलग भाग अपने भाईयों व पुत्रों को बाँट दिया.वि॰सं॰ 1545 में राव जोधा जी का निधन हुआ |^[1]

राव जोधा की रानी जसमादे ने जोधपुर में रानीसर झील का निर्माण कराया, मारवाड़ में राव जोधा केे पश्चात् राव सातल तथा राव सूजा का नाम आता है, लेकिन इन दोनों शासकों के बाद 1515 ई. मेंं एक महत्वपूर्ण शासक राव गांगा हुुुआ |

इन्हें भी देखें

राजपूतों की सूची

कांधल जी, रूपा जी, मांडल जी, नथु जी और नन्दा जी ये पाँच सरदार जो जोधा के भाई थे राव मंडल ने जांगलप्रदेश पर सर्व प्रथम अधिकार किया था 1- मारणोत - राठौड़ - शाखाएं 2- मारणोत राठौड़ - श्री राव मांडल जी के वंशज मारणोत राठौड़ हैं | 3- श्री राव मांडल जी - श्री रिडमल जी के पुत्र राव जोधा के भाई राव बीका के काकोसा है | 4- श्री राव मांडल जी - स्मारक : छत्री शिलालेख : वि. सं. (1539) पलाना - शाखा उदगम स्थल | 5- मारणोत - राठौड़ : नख : कुल पांच : ( सदावत, राणावत, जगतावत, मनहोरदासोत, शिवसियोत )

1- मनहोरदासोत मारणोत राठौड़ 2- राव मूल सिंह उर्फ मनहोर सिंह के वंशज मनहोरदासोत उर्फ मुलावत मारणोत कहलाते हैं 3- मनहोरदासोत मारणोत राठौड़ौ का ठिकाणा पलाणा गांव कहां जाता हैं 4- मारणोत राठौड़ौ का ताजीमी ठिकाणा अलाय व प्रमुख ठिकाणा पलाणा कहा जाता है 5- राव मांडल जी जोधपुर घराने से थे कु. सवाई सिंह मारणोत राठौड़ ठिकाणा पलाणा M.7062916662

टिप्पणी

दशरथ शर्मा (1970). राजपूत इतिहास और संस्कृति पर एक व्याख्यान, दिल्ली:मोतीलाल बनारसीदास.
सोर्स फ़ॉर प्रोजेनी'
सोर्स फ़ॉर प्रोजेनी

बाहरी कड़ियाँ

History of the Dynasty

सन्दर्भ

↑ Majumdar, Ramesh Chandra; Pusalker, A. D.; Majumdar, A. K., संपा॰ (1960). The History and Culture of the Indian People. VI: The Delhi Sultanate. Bombay: Bharatiya Vidya Bhavan. पपृ॰ 355–357. The death of Jodha in 1488 was followed by a struggle among his sons for succession ... [the nobles] consecrated Satal ... Shortly afterwards, however, Satal died ... another brother, Suja, secured the throne ... History repeated itself when Suja died in 1515 ... [Satal] fell mortally wounded in the battlefield (1491).

[1] Majumdar, Ramesh Chandra; Pusalker, A. D.; Majumdar, A. K., संपा॰ (1960). The History and Culture of the Indian People. VI: The Delhi Sultanate. Bombay: Bharatiya Vidya Bhavan. पपृ॰ 355–357. The death of Jodha in 1488 was followed by a struggle among his sons for succession ... [the nobles] consecrated Satal ... Shortly afterwards, however, Satal died ... another brother, Suja, secured the throne ... History repeated itself when Suja died in 1515 ... [Satal] fell mortally wounded in the battlefield (1491).

[1]

@@ पंक्ति 53: / पंक्ति 53: @@
 M.7062916662
+== टिप्पणी ==
-                           વાઘવાણી
-                              (2)
-             ગોપીઓ મથુરા મહી વેચવા જતી હોય છે તે વખતે કૃષ્ણ ગોપીઓનો મારગ રોકી દાણ માગે છે તે આ કાવ્યનુ હાર્દ છે.
-        " મથુરાનો મારગ મેલ રે મોહન અલબેલા
-          તારે મારગ હેડયો જા રે છેલ છોગાળા
-          મારા મહી ના ફુટશે માટ રે મોહન અલબેલા
-          મારી સાસુડી જોશે વાટ રે છેલ છોગાળા
-          મારા માંથાની લટ છુટશે રે મોહન અલબેલા
-          મારો નવસરો હાર તૂટશે રે છેલ છોગાળા
-          કપરુ છે કંસનુ રાજ રે મોહન અલવેલા
-          સામળીયા જાસે મારી લાજ રે છેલ છોગાળા
-          પાતળિયા પ્રાણજીવન રે મોહન અલબેલા
-          રઘુવીર સાંમીના શ્યામ રે છેલ છોગાળા."
-                                  (3)
-           આવી વાત ગોપિઓએ કરી એટલે કૃષ્ણ સામો જવાબ આપતાં કહે છે...
-         " અલબેલી અબળા નાર રે દાણ મુ તો નહી મેલું
-           જા કંસને કર પોકાર રે પાલવ નહી છોડું
-           તારો કંસ હુ કરશે મ્હને દાણ મુ તો નહી મેલું
-           ફોડુ માટ ને તોડુ હાર રે પાલવ નહી છોડું
-           મહી મિસરિ ખાશુ સાથ રે દાણ મુ નહી મેલું
-           વા'રે લાવજે તેડી તુજ નાથ પાલવ નહી છોડું
-           શૂરી પૂરી ઓ સુંદર નાર રે દાણ મુ નહી મેલું
-           તુને વઢવાડ કરવા પર પરેમ રે પાલવ નહી છોડું
-           ગોપી જાઓ દઈ ને દાણ રે દાણ નહી મેલું
-           રઘુવીર ના સાંમી શ્યામ રે પાલવ નહી છોડું."
-                   વાઘવાણી ના કેટલાક કાવ્યો પછી રજુ કરીશ.
-               તખતસિંહ ઇ.સ.1841 માં એહમદનગરના રાજા બન્યા એટલે કવિ રઘુવીરસિંહને પોતાની પાસે બોલાવી લીધા.કવિ એહમદનગર રહેવા લાગ્યા.
-               જોધપુરના મહારાજા માનસિંહનુ ઇ.સ.1843માં અવસાન થતાં મહારાણીએ તખતસિંહને દત્તક લીધા,એટલે તા.4/9/1943ના રોજ તખતસિંહ જોધપુરના મહારાજા બન્યા.
-                જોધપુરના મહારાજા બનતાં ની સાથે જ કવિ રઘુવીરસિંહને જોધપુર આવવાનું આમંત્રણ આપ્યુ પણ કવિ ત્યાં ગયા નહી.તખતસિંહ અવાર નવાર આગ્રહ કરતા હતા પણ કવિ જતા ન હતા
-                ઇ.સ.1845માં તખતસિંહે તેડવા માટે ખાસ માણસો મોકલ્યા એટલે ના છુટકે કવિ રઘુવીરસિંહ જોધપુર ગયા.તેમની સાથે તેમની પત્ની અને પુત્ર વૃજલાલ જોધપુર  ગયા તેમના મોટા પુત્ર કવિ ત્રિકમસિંહ વિજાપુરમાં જ રહ્યા.પિતા-પુત્ર વચ્ચે અણબનાવ હોવાનુ જણાઇ આવે છે જેની ચર્ચા પછી કરીશુ.
-               મહારાજા તખતસિંહને કવિ રઘુવીરસિંહ ઉપર કુદરતી અનન્ય ભાવ હતો મોટાભાગનો સમય તેઓ સાથે જ વિતાવતા હતા.રાત્રીના સમયે ઉંઘવા જાય એટલો સમય અળગા રહેતા,બાકી તો દરબારમાં,સોગઠે રમવામાં કે આખેટ ખેલવામાં હારે ને હારે જ રહેતા.
-              ઇ.સ.1849મા તખતસિંહે આખા જોધપુર રાજની કોઠારની ચાવીઓ રઘુવીરસિંહને સાંપી દીધી.સમગ્ર રાજ ઉપર તેમનુ આધિપત્ય થઈ ગયુ.
-              આજથી લગભગ 170 વર્ષ  પહેલાંની વાત છે                  ઇ.સ.1852 માં એક દિવસ મહારાજા તખતસિંહ અને કવિ રઘુવીરસિંહ આખેટ ખેલવા ગયા હતા,તે દરમિયાન કવિએ એવુ પરાક્રમ બતાવ્યુ કે મહારાજા અત્યંત ખુશ થયા અને કવિ ઉપર ઓવારી ગયા.( રઘુવીરસિંહની મર્દાનગી અને દાતારીના કેટલાક કિસ્સા છે જે કોઈ વખત રજુ કરીશ.)
-             બીજા દિવસે ભર દરબારમાં ગઈ કાલે બનેલ બનાવ કહી બતાવ્યો અને રઘુવીરસિંહના વખાણ કરતાં કહ્યુ, " આ તો મારો વાઘ કવિ છે " આ સાંભળી દરબારીઓ ," વાહ વાઘ,વાહ " પોકારી ઉઠ્યા,અને તે દિવસથી કવિ વાઘસિંહ તરીકે ઓળખાવવા લાગ્યા.વળી મહારાજાએ " રાવ " ની ઉપાધી આપી.પોતાના રાજકવિ સ્થાપ્યા,અને લાખ પસાવ,બે ગામ,સોનુ,હાથી,પાલખી,નગારું નિસાન,છડી મહોર અને રજપુત સરદારોમાં પહેલી બેઠકની નવાજેશ કરી આમ સમગ્ર રાજવૈભવ આપ્યો.આનો તાંબાપત્ર ઉપર લેખ કરી આપ્યો.આ લેખ રાજસ્થાની ભાષામાં જે ગુજરાતીમાં અહી લખુ છુ.
-                     તાંબાપત્રી નકલ         સહી
-     "  સિઘશ્રી રાજરાજેશ્વર મહારાજાધિરાજ મહારાજ શ્રી તખ્તસિંહજી મહરાજ કુમાર શ્રી જસવંતસિંહજી વચનાયતા તથા કવિરાજ રાવ વાઘસિંગ ગેમરસિંગ જસકરણ રાનેગઢ,જોધપુર રો ગૉવ બુકડીયો- તકે હવેલી રેખ,3000 તીન હજારી નેયર પરગણે સોજતરો ગાવસિયાટ રેખ 5000 જુમલે રેખ 8000 અખરે આઠ હજારી સમ્ત 1908 રાસાખ ઉનાલુ થા.સાસગ તાંબાપત્ર દીયો હૈ.સો ઇઠારી આલ ઓલાદ પાયા કરસીને દરબાર ને દવા દેસી.સં.1908 રા વૈસાક વદ 14 મુકામ પાય તખતગઢ,જોધપુર."
-            હાથી રાજમાં ઘણા હોય.તે હાથી ઉપર મહારાજા  સવારી કરતા હોય,કોઈ હાથી ઉપર સેનાપતિ પણ સવારી કરે,યુધ્ધમાં યોધ્ધા પણ હાથી ઉપર સવારી કરે પણ નિસાન ડંકા ફકત મહારાજાને જ હોય અન્યને નહી પણ અહી કવિને નિસાન ડંકાની નવાજેશ કરી એટલે મહારાજા સમાન માન આપ્યુ.
-                      ( ક્રમશ:)
 * [[दशरथ शर्मा]] (1970). ''राजपूत इतिहास और संस्कृति पर एक व्याख्यान'', दिल्ली:मोतीलाल बनारसीदास.
 * [https://web.archive.org/web/20020808171139/http://www.uq.net.au/~zzhsoszy/ips/j/jodhpur.html सोर्स फ़ॉर प्रोजेनी']
 * [https://web.archive.org/web/20070630061244/http://www.uq.net.au/~zzhsoszy/ips/j/jiliya.html सोर्स फ़ॉर प्रोजेनी]
+== बाहरी कड़ियाँ ==
-== https://linksharing.samsungcloud.com/j6EGVDy2yXFa ==
 * [https://web.archive.org/web/20071220030920/http://www.4dw.net/royalark/India/jodhpur3.htm History of the Dynasty]