"कार्य (भौतिकी)": अवतरणों में अंतर
अनुनाद सिंह (वार्ता | योगदान) No edit summary |
छो r2.7.2+) (Robot: Modifying ko:일 (물리학) |
||
पंक्ति 41: | पंक्ति 41: | ||
[[af:Arbeid]] |
[[af:Arbeid]] |
||
[[am:ስራ]] |
[[am:ስራ]] |
||
⚫ | |||
[[an:Treballo mecanico]] |
[[an:Treballo mecanico]] |
||
⚫ | |||
[[ast:Trabayu (física)]] |
[[ast:Trabayu (física)]] |
||
[[az:Mexaniki iş]] |
[[az:Mexaniki iş]] |
||
पंक्ति 50: | पंक्ति 50: | ||
[[bs:Rad (fizika)]] |
[[bs:Rad (fizika)]] |
||
[[ca:Treball (física)]] |
[[ca:Treball (física)]] |
||
⚫ | |||
[[cs:Práce (fyzika)]] |
[[cs:Práce (fyzika)]] |
||
[[ |
[[csb:Robòta (fizyka)]] |
||
[[da:Arbejde (fysik)]] |
[[da:Arbejde (fysik)]] |
||
[[de:Arbeit (Physik)]] |
[[de:Arbeit (Physik)]] |
||
[[en:Work (physics)]] |
|||
⚫ | |||
[[el:Έργο (φυσική)]] |
[[el:Έργο (φυσική)]] |
||
[[ |
[[en:Work (physics)]] |
||
[[eo:Laboro (fiziko)]] |
[[eo:Laboro (fiziko)]] |
||
[[es:Trabajo (física)]] |
|||
⚫ | |||
[[fa:کار (فیزیک)]] |
[[fa:کار (فیزیک)]] |
||
⚫ | |||
[[fr:Travail d'une force]] |
[[fr:Travail d'une force]] |
||
[[gl:Traballo (física)]] |
[[gl:Traballo (física)]] |
||
[[ |
[[he:עבודה (פיזיקה)]] |
||
[[hr:Rad (fizika)]] |
[[hr:Rad (fizika)]] |
||
[[ht:Travay (fizik)]] |
|||
⚫ | |||
[[id:Usaha mekanik]] |
[[id:Usaha mekanik]] |
||
[[it:Lavoro (fisica)]] |
[[it:Lavoro (fisica)]] |
||
[[ |
[[ja:仕事 (物理学)]] |
||
[[csb:Robòta (fizyka)]] |
|||
[[kk:Механикалық жұмыс]] |
[[kk:Механикалық жұмыс]] |
||
[[ |
[[ko:일 (물리학)]] |
||
[[la:Labor (physica)]] |
[[la:Labor (physica)]] |
||
⚫ | |||
[[lv:Darbs (fizika)]] |
[[lv:Darbs (fizika)]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[mk:Работа (физика)]] |
[[mk:Работа (физика)]] |
||
[[ml:പ്രവൃത്തി]] |
[[ml:പ്രവൃത്തി]] |
||
⚫ | |||
[[ms:Kerja (fizik)]] |
[[ms:Kerja (fizik)]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[nl:Arbeid (natuurkunde)]] |
[[nl:Arbeid (natuurkunde)]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[ja:仕事 (物理学)]] |
|||
[[no:Arbeid (fysikk)]] |
[[no:Arbeid (fysikk)]] |
||
⚫ | |||
[[pl:Praca (fizyka)]] |
[[pl:Praca (fizyka)]] |
||
[[pt:Trabalho (física)]] |
[[pt:Trabalho (física)]] |
||
⚫ | |||
[[qu:Ruray]] |
[[qu:Ruray]] |
||
⚫ | |||
[[ru:Механическая работа]] |
[[ru:Механическая работа]] |
||
[[ |
[[sh:Rad (fizika)]] |
||
[[simple:Mechanical work]] |
[[simple:Mechanical work]] |
||
[[sk:Mechanická práca]] |
[[sk:Mechanická práca]] |
||
[[sl:Delo (fizika)]] |
[[sl:Delo (fizika)]] |
||
[[sn:Basa]] |
|||
⚫ | |||
[[sq:Puna mekanike]] |
|||
[[sr:Механички рад]] |
[[sr:Механички рад]] |
||
[[sh:Rad (fizika)]] |
|||
[[su:Usaha mékanik]] |
[[su:Usaha mékanik]] |
||
⚫ | |||
[[sv:Mekaniskt arbete]] |
[[sv:Mekaniskt arbete]] |
||
[[ta:வேலை (இயற்பியல்)]] |
[[ta:வேலை (இயற்பியல்)]] |
||
पंक्ति 103: | पंक्ति 103: | ||
[[uk:Робота (фізика)]] |
[[uk:Робота (фізика)]] |
||
[[vi:Công cơ học]] |
[[vi:Công cơ học]] |
||
⚫ | |||
[[wo:Liggéey (jëmm)]] |
[[wo:Liggéey (jëmm)]] |
||
[[yi:מעכאנישע ארבעט]] |
[[yi:מעכאנישע ארבעט]] |
||
⚫ | |||
[[zh:功]] |
[[zh:功]] |
||
⚫ | |||
⚫ |
00:38, 29 सितंबर 2012 का अवतरण
यह लेख एक आधार है। जानकारी जोड़कर इसे बढ़ाने में विकिपीडिया की मदद करें। |
भौतिकी में कार्य (work) होना तब माना जाता है जब किसी वस्तु पर कोई बल लगाने से वह वस्तु बल की दिशा में कुछ विस्थापित हो। दूसरे शब्दों में, कोई बल लगाने से बल की दिशा में वस्तु का विस्थापन हो तो कहते हैं कि बल ने कार्य किया। कार्य, भौतिकी की सबसे महत्वपूर्ण राशियों में से एक है। कार्य करने की दर को शक्ति कहते हैं। कार्य करने या कराने से वस्तुओं की ऊर्जा में परिवर्तन होता है।
किसी वस्तु पर F बल लगाने पर वह वस्तु बल की दिशा में d दूरी विस्थापित हो जाय तो किया गया कार्य
होगा।
उदाहरण:
10 न्यूटन (F = 10 N) का बल किसी वस्तु पर दक्षिण दिशा में लगता है और वह वस्तु दक्षिण दिशा में 2 मीटर (d = 2 m) विस्थापित हो जाती है तो बल द्वारा किया गया कार्य W = (10 N)(2 m) = 20 N m = 20 J हुआ। किसी वस्तु पर 5 न्यूटन का बल लगाकर उसे 4 मीटर विस्थापित करने पर भी 20 J ही कार्य होगा ( 5 N x 4 m = 20 J ) .
कार्य का मात्रक 'जूल' है। इसे संक्षेप में J से निरूपित किया जाता है। १ जूल = १ न्यूटन-मीटर । कार्य एक अदिश राशि है।
यदि किसी वस्तु पर एक नियत बल लगाया जाय और वह सीधी रेखा में (बल की दिशा में या बल की दिशा से अलग दिशा में) गति करे तो किया गया कार्य निम्नलिखित सूत्र से निकाला जा सकता है-
जहाँ:
- – बल
- – विस्थापन
किन्तु यदि बल का मान नियत न हो (अर्थात् परिवर्तनशील हो) और विस्थापन भी एक दिशा में न होकर अलग-अलग दिशाओं एं हो तो इस स्थिति में कार्य की मात्रा निकालने के लिये बल और विस्थापन के सदिश गुणनफल का समाकलन करना पड़ता है। अर्थात्
जहाँ:
- W – कार्य
- L – विस्थापन-मार्ग को सूचित करता है। उपरोक्त समाकलन की गणना विस्थापन-मार्ग के सन्दर्भ में की जायेगी।
- – बल
- – विस्थापन (सदिश)
- α – किसी स्थान पर बल तथा विस्थापन के बीच का कोण
बाहरी कड़ियाँ
- Work – a chapter from an online textbook
- Work-energy principle