लाहौर उच्च न्यायालय

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से
लाहौर उच्च न्यायालय
عدالت عالیہ لاہور

न्यायालय का भवन
स्थापना 1919
अधिकार क्षेत्र  पाकिस्तान
स्थान शहर-ए क़ायद-ए आज़म, लाहौर, पाकिस्तान
निर्वाचन पद्धति पाकिस्तान के राष्ट्रपति द्वारा, पाकिस्तान के मुख्य न्यायाधीशपंजाब, पाकिस्तान के राज्यपाल की सलाह पर
प्राधिकृत पाकिस्तान का संविधान
निर्णय पर अपील हेतु पाकिस्तान की सर्वोच्च न्यायालय
न्यायाधीशको कार्यकाल 62 वर्ष की आयु तक
पदों की संख्या 60
जालस्थल www.lhc.gov.pk
मुख्य न्यायाधीश
वर्तमान न्यायमूर्ति इजाज़ उल अहसान
कार्य प्रारम्भ 06 नवंबर 2015
मुख्य पद समाप्ति 04 अगस्त 2022

लाहौर उच्च न्यायालय,(उर्दू: عدالت عالیہ لاہور, अदालत-ए आला, लाहौर) लाहौर में स्थित, पंजाब, पाकिस्तान का उच्च न्यायालय है। इसे, बतौर उच्च न्यायालय, 21 मार्च 1919 में स्थापित किया गया था। इसके पार पाकिस्तान के पंजाब सूबे पर न्यायिक अधिकार है। हालाँकि, इस न्यायालय का मुख्य आसन लाहौर है, परंतु साथ ही इसके तीन न्यायचौकियाँ रावलपिंडी, मुल्तान और बहावलपुर में भी स्थित हैं, एवं साथ ही फ़ैसलाबाद, सियालकोट, गुर्जनवाला व डी जी ख़ान में भी नई चौकियाँ खुलने की बात है।[1]

इतिहास[संपादित करें]

स्थापना[संपादित करें]

1880 के दशक में ली गई लाहौर न्यायालय की तस्वीर

इस न्यायालय को सर्वप्रथम, 1866 में मुख्य न्यायालय (चीफ़ कोर्ट) के तौर पर उपनिवेशीय सरकार द्वारा स्थापित किया गया था जिसमें दो न्यायाधीश नियुक्त किये गए थे। 1919 में राजा जॉर्ज सप्तम् के आदेश द्वारा इसे उठा की उच्च न्यायालय के स्तर पर स्थापित किया गया और साथ ही मुख्य न्यायाधीश और छह जूनियर जज नियुक्त किए गए। स्थापना के समय इस अदालत का अधिकारक्षेत्र पूरे संयुक्त पंजाब पर था। इसके पश्चात भारत सरकार अधिनियम, 1935 ने न्यायिक व्यवस्था में अनेक निर्णायक बदलाव लाए, जिसके तहत न्यायाधीशों की नियुक्ति, आचार, न्यायालय में नियुक्त न्यायाधीशों की अधिकतम संख्या और न्यायाधीश की अधिकतम आयु सीमा भी तय की गई।

स्वतंत्रता पश्चात[संपादित करें]

1947 में पाकिस्तान की स्थापना के बाद पूर्वी पंजाब के लिए न्यायालय लाहौर के एक आदेश से एक अलग अदालत गठित और शेष क्षेत्र कि पाकिस्तान में शामिल था वह बदस्तूर न्यायालय लाहौर के अधिकार क्षेत्र में रहा। अतः भारत विभाजन के पश्चात लाहौर उच्च न्यायालय का अधिकारक्षेत्र घट कर केवल पश्चिमी पंजाब तक सीमित रह गया और पूर्वी पंजाब के लिये भारतीय न्यायपालिका के अंतर्गत नई उच्च न्यायालय गठित की गई। और लाहौर उच्च न्यायालय को पाकिस्तानी न्यायपालिका के अंतर्गत ले आया गया।

प्रांत पश्चिमी पाकिस्तान की स्थापना[संपादित करें]

30 सितंबर 1955 को पाकिस्तान की संविधान सभा ने एक इकाई व्यवस्था के तहत प्रांत पश्चिमी पाकिस्तान का गठन किया और साथ ही महाराज्यपाल(गवर्नर-जनरल) को यह अधिकार दिया गया कि वह पश्चिमी पाकिस्तान उच्च न्यायालय का गठन करे, उसी की तहत पश्चिमी पाकिस्तान उच्च न्यायालय का गठन 1956 में किया गया।

न्यायालय के बेंच के गठन[संपादित करें]

वर्ष 1981 में न्यायालय के बहावलपुर, रावलपिंडी और मुल्तान के तीन बेंच का गठन किया गया। साथ ही अदालत को सर्किट कोर्ट स्थापित करने का अधिकार भी दिया गया।

लाहौर उच्च न्यायालय के अधीनस्थ अदालतें[संपादित करें]

  • जिला एवं सत्र न्यायालय अटक
  • जिला एवं सत्र न्यायालय बहावलपुर
  • जिला एवं सत्र न्यायालय बहावलनगर
  • जिला एवं सत्र न्यायालय भकर
  • जिला एवं सत्र न्यायालय चकवाल
  • जिला एवं सत्र न्यायालय चनेवट
  • जिला एवं सत्र न्यायालय डेरा गाजी खान
  • जिला एवं सत्र न्यायालय फैसलाबाद
  • जिला एवं सत्र न्यायालय गुजरांवाला
  • जिला एवं सत्र न्यायालय गुजरात
  • जिला एवं सत्र न्यायालय हाफिज आबाद
  • जिला एवं सत्र न्यायालय झंग
  • जिला एवं सत्र न्यायालय झेलम
  • जिला एवं सत्र न्यायालय दोष
  • जिला एवं सत्र न्यायालय खानेवाल
  • जिला एवं सत्र न्यायालय खुशाब
  • जिला एवं सत्र न्यायालय लाहौर
  • जिला एवं सत्र न्यायालय लेह
  • जिला एवं सत्र न्यायालय लोधराँ
  • जिला एवं सत्र न्यायालय मंडी बहाउालदीन
  • जिला एवं सत्र न्यायालय मियांवाली
  • जिला एवं सत्र न्यायालय मुल्तान
  • जिला एवं सत्र न्यायालय मठफरगढ़
  • जिला एवं सत्र न्यायालय नारोवाल
  • जिला एवं सत्र न्यायालय ननकाना साहब
  • जिला एवं सत्र न्यायालय ओकाड़ा
  • जिला एवं सत्र न्यायालय पाक पतन
  • जिला एवं सत्र न्यायालय रहीम यार खान
  • जिला एवं सत्र न्यायालय राजनपुर
  • जिला एवं सत्र न्यायालय रावलपिंडी
  • जिला एवं सत्र न्यायालय साहीवाल
  • जिला एवं सत्र न्यायालय सरगोधा
  • जिला एवं सत्र न्यायालय शेख़ोपोरा
  • जिला एवं सत्र न्यायालय सियालकोट
  • जिला एवं सत्र न्यायालय टोबा टेक सिंह
  • जिला एवं सत्र न्यायालय ोहाड़िय

लाहौर उच्च न्यायालय के न्यायाधीशगण[संपादित करें]

  • श्री न्यायमूर्ति एजाज ालअहसन (मुख्य न्यायाधीश)
  • श्री जस्टिस सैयद मंसूर अली शाह (वरिष्ठ न्यायाधीश)
  • श्री न्यायमूर्ति मोहम्मद ख़ालिद महमूद खान
  • श्री न्यायमूर्ति शाहिद हमीद डार
  • श्री न्यायमूर्ति मोहम्मद याोर अली
  • श्री न्यायमूर्ति मोहम्मद अनवार हक
  • श्री जस्टिस सरदार मोहम्मद शमीम खान
  • श्री न्यायमूर्ति सुरक्षित रशीद शेख
  • श्री न्यायमूर्ति मोहम्मद फारूख इरफान खान
  • श्री न्यायमूर्ति मोहम्मद कासिम खान
  • श्री जस्टिस सैयद घटना अली अकबर नकवी
  • श्री न्यायमूर्ति मजहर इकबाल सिद्धू
  • श्री न्यायमूर्ति सैयद मोहम्मद काजिम रजा सौर
  • श्री जस्टिस महमूद लोकप्रिय बाजवा
  • श्री न्यायमूर्ति अमीन उद्दीन खान
  • श्री न्यायमूर्ति मोहम्मद अमीर भट्टी
  • श्री न्यायमूर्ति देश शहजाद अहमद खान
  • श्री न्यायमूर्ति अब्दुल खान
  • श्री न्यायमूर्ति इबादत रहमान लोधी
  • श्री न्यायमूर्ति शुजाअत अली खान
  • न्यायाधीश श्रीमती आयशा ए देश
  • श्री न्यायमूर्ति शाहिद वहीद
  • श्री न्यायमूर्ति अली बाकर नजफ़ी
  • श्री न्यायमूर्ति झ्र महमूद
  • श्री न्यायमूर्ति शाहिद बिलाल हसन
  • जस्टिस मिस सदा नीलम
  • श्री न्यायमूर्ति आबिद प्रिय शेख
  • श्री न्यायमूर्ति मोहम्मद तारिक अब्बासी
  • श्री जस्टिस चौधरी मोहम्मद मसूद जहांगीर
  • श्री न्यायमूर्ति प्रामाणिकता अली खान
  • श्री न्यायमूर्ति जेम्स जोसेफ
  • श्री न्यायमूर्ति ज़फ़रुल्लाह खां खाकोानी
  • श्री न्यायमूर्ति शम्स महमूद मिर्जा
  • श्री जस्टिस सैयद शाहबाज अली रिजवी
  • श्री न्यायमूर्ति शाहिद जमील खान
  • श्री न्यायमूर्ति फैसल ज़मान खान
  • श्री न्यायमूर्ति खालिद महमूद देश
  • श्री न्यायमूर्ति अली अकबर कुरैशी
  • श्री जस्टिस काजी मोहम्मद अमीन अहमद
  • श्री जस्टिस चौधरी मुश्ताक अहमद
  • श्री न्यायमूर्ति मसूद आबिद नकवी
  • श्री न्यायमूर्ति शाहिद करीम
  • श्री न्यायमूर्ति मिर्जा वक़ास रऊफ
  • श्री जस्टिस चौधरी मोहम्मद इकबाल
  • श्री न्यायमूर्ति हाफिज शाहिद नदीम आलसी
  • श्री न्यायमूर्ति शाहिद मुबीन
  • श्री जस्टिस सरदार अहमद नईम
  • श्री न्यायमूर्ति मुश्ताक अहमद तारड़
  • श्री जस्टिस फारूख गुलज़ार अवान
  • न्यायाधीश श्रीमती इरम सज्जाद गुल
  • श्री न्यायमूर्ति राजा शाहिद महमूद अब्बास
  • श्री न्यायमूर्ति असलम जावेद मन्हास
  • श्री न्यायमूर्ति नगराम सर्वर चौधरी
  • श्री न्यायमूर्ति मोहम्मद साजिद महमूद सेठी
  • श्री जस्टिस सरदार मोहम्मद सरफराज डोगर

इन्हें भी देखें[संपादित करें]

सन्दर्भ[संपादित करें]

  1. N. R. Madhava Menon, संपा॰ (2002). Criminal Justice India Series: Punjab, 2002. Allied Publishers. पृ॰ 234. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 978-81-7764-490-6.

बाहरी कड़ियाँ[संपादित करें]

www.lhc.gov.pk आधिकारिक वेबसाइट