दादासाहेब फाल्के पुरस्कार

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से

दादा साहब फाल्के पुरस्कार भारत सरकार की ओर से दिया जाने वाला एक वार्षिक पुरस्कार है, जो किसी व्यक्ति विशेष को भारतीय सिनेमा में उसके आजीवन योगदान के लिए दिया जाता है। इस पुरस्कार का प्रारम्भ दादा साहब फाल्के के जन्म शताब्दि-वर्ष 1969 से हुआ। उस वर्ष राष्ट्रीय फ़िल्म पुरस्कार के लिए आयोजित 17वें समारोह में पहली बार यह सम्मान अभिनेत्री देविका रानी को प्रदान किया गया।[1] तब से अब तक यह पुरस्कार लक्षित वर्ष के अंत में अथवा अगले वर्ष के आरम्भ में 'राष्ट्रीय फ़िल्म पुरस्कार' के लिए आयोजित समारोह में प्रदान किया जाता है। वर्तमान में इस पुरस्कार में 10 लाख रुपये और स्वर्ण कमल दिये जाते हैं।इस पर किया जाता हैं

पुरस्कार विजेता[संपादित करें]

समारोह वर्ष चित्र विजेता कार्यक्षेत्र फ़िल्म इंडस्ट्री सन्दर्भ
१७ वाँ १९६९ देविका रानी अभिनेत्री हिन्दी
१८ वाँ १९७० बी॰ एन॰ सरकार निर्माता बंगाली
१९ वाँ १९७१ पृथ्वीराज कपूर (मरणोंपरांत) अभिनेता हिन्दी
२० वाँ १९७२ पंकज मलिक संगीतकार  • बंगाली
 • हिन्दी
२१ वाँ १९७३ रूबी मेयर्स (सुलोचना) अभिनेत्री हिन्दी
२२ वाँ १९७४ बोम्मिरेड्डी नरसिम्हा रेड्डी निर्देशक तेलगु
२३ वाँ १९७५ धीरेन्द्रनाथ गांगुली अभिनेता, निर्देशक बंगाली
२४ वाँ १९७६ कानन देवी अभिनेत्री बंगाली
२५ वाँ १९७७ नितिन बोस छायाकार, निर्देशक, लेखक  • बंगाली
 • हिन्दी
२६ वाँ १९७८ रायचन्द बोराल संगीतकार, निर्देशक  • बंगाली
 • हिन्दी
२७ वाँ १९७९ सोहराब मोदी अभिनेता, निर्देशक, निर्माता हिन्दी
२८ वाँ १९८० पैडी जयराज अभिनेता, निर्देशक  • हिन्दी
 • तेलगु
[2]
२९ वाँ १९८१ नौशाद अली संगीतकार हिन्दी
३० वाँ १९८२ एल॰ वी॰ प्रसाद अभिनेता, निर्माता, निर्देशक  • तेलगु
 • तमिल
 • हिन्दी
३१ वाँ १९८३ दुर्गा खोटे अभिनेत्री  • हिन्दी
 • मराठी
३२ वाँ १९८४ सत्यजीत रे निर्देशक बंगाली
३३ वाँ १९८५ वी शांताराम अभिनेता, निर्माता, निर्देशक  • हिन्दी
 • मराठी
३४ वाँ १९८६ बी॰ नागि रेड्डी निर्माता तेलगु
३५ वाँ १९८७ राज कपूर अभिनेता, निर्देशक हिन्दी
३६ वाँ १९८८ अशोक कुमार अभिनेता हिन्दी [3]
३७ वाँ १९८९ लता मंगेशकर पार्श्वगायिका  • हिन्दी
 • मराठी
३८ वाँ १९९० अक्किनेनी नागेश्वर राव अभिनेता तेलगु
३९ वाँ १९९१ भालजी पेंढारकर निर्देशक, निर्माता, लेखक मराठी
४० वाँ १९९२ भूपेन हजारिका पार्श्वगायक आसामी
४१ वाँ १९९३ मजरुह सुल्तानपुरी गीतकार हिन्दी
४२ वाँ १९९४ दिलीप कुमार अभिनेता हिन्दी
४३ वाँ १९९५ डॉ॰ राजकुमार अभिनेता कन्नड़ [4]
४४ वाँ १९९६ शिवाजी गणेशन अभिनेता तमिल
४५ वाँ १९९७ कवि प्रदीप गीतकार हिन्दी
४६ वाँ १९९८ बलदेव राज चोपड़ा निर्माता, निर्देशक हिन्दी
४७ वाँ १९९९ हृषिकेश मुखर्जी निर्देशक हिन्दी
४८ वाँ २००० आशा भोंसले पार्श्वगायिका  • हिन्दी
 • मराठी
४९ वाँ २००१ यश चोपड़ा निर्माता, निर्देशक हिन्दी
५० वाँ २००२ देव आनंद अभिनेता, निर्माता, निर्देशक हिन्दी
५१ वाँ २००३ मृणाल सेन निर्देशक बंगाली
५२ वाँ २००४ अदूर गोपालकृष्णन निर्देशक मलयाली [5]
५३ वाँ २००५ श्याम बेनेगल निर्देशक हिन्दी [6]
५४ वाँ २००६ तपन सिन्हा निर्देशक  • बंगाली
 • हिन्दी
[7]
५५ वाँ २००७ मन्ना डे गायक  • बंगाली
 • हिन्दी
[8]
५६ वाँ २००८ वी के मूर्ती छायाकार हिन्दी [9]
५७ वाँ २००९  – डी रामानायडू निर्माता, निर्देशक तेलगु
५८ वाँ २०१० के बालाचंदर निर्देशक  • तमिल
 • तेलगु
[10]
५९ वाँ २०११ सौमित्र चटर्जी अभिनेता बंगाली
६० वाँ २०१२ प्राण अभिनेता हिन्दी
६१ वाँ २०१३ गुलजार गीतकार हिन्दी [11]
६२ वाँ २०१४ शशि कपूर अभिनेता हिन्दी [12]
६३वाँ २०१५ मनोज कुमार अभिनेता हिन्दी [13]
६४वाँ २०१६ कसीनथुनी विश्वनाथ निर्देशक तेलगु [14]
६५वाँ २०१७ विनोद खन्ना अभिनेता हिन्दी [15]
६६वाँ २०१९ अमिताभ बच्चन अभिनेता हिन्दी
६७वाँ २०२०
Kezang D Thongdok
केजंग डी थोंगडोक फिल्म निर्माता अरूणाचल प्रदेश [16]
६८वा

53 वा

२०२१

2020

रजनीकांतआशा पारेख अभिनेता, निर्माता और पटकथा लेखक

अभिनेत्री

तमिलनाडु

इन्हे भी देखें[संपादित करें]

सन्दर्भ[संपादित करें]

  1. डॉ॰, सी॰ भास्कर राव (2014). दादा साहब फाल्के पुरस्कार विजेता (भाग-1) (प्रथम संस्करण). दरियागंज, नयी दिल्ली: शारदा प्रकाशन. पृ॰ 15. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 978-93-82196-00-6.
  2. Khubchandani, Lata (24 July 2000). "Impeccable lineage, towering presence". Rediff.com. मूल से 23 May 2014 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 22 May 2014.
  3. "Veteran actor Ashok Kumar passes away". The Economic Times. 10 December 2001. मूल से 31 December 2013 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 9 June 2014.
  4. "Nata Saarvabhouma Dr Rajkumar no more". Deccan Herald. 12 April 2006. मूल से 17 October 2013 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 22 May 2014.
  5. "Adoor selected for Phalke award". The Hindu. 6 September 2005. मूल से 5 May 2014 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 22 May 2014.
  6. "'When I make a film, I have no silly delusion'". Rediff.com. 28 July 1999. मूल से 16 October 2012 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 22 May 2014.
  7. Joshi, Lalit Mohan (11 May 2009). "Tapan Sinha: Award-winning Indian film-maker influenced by Capra and Wilder". The Guardian. मूल से 23 May 2014 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 22 May 2014.
  8. "The life of legendary singer Manna Dey, golden voice of Indian cinema". Hindustan Times. Bangalore. 24 October 2013. मूल से 21 December 2013 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 22 May 2014.
  9. Khajane, Muralidhara (20 January 2010). "Murthy first cinematographer to win Phalke award". The Hindu. मूल से 6 March 2014 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 22 May 2014.
  10. "58th National Film Awards". International Film Festival of India. मूल से 14 एप्रिल 2012 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 14 जून 2014.
  11. "Dadasaheb Phalke award has come at a right time, says Gulzar". India Today Group. 12 April 2014. मूल से 3 May 2014 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 14 June 2014.
  12. "Shashi Kapoor to get Dada Saheb Phalke award". The Indian Express. New Delhi. Press Trust of India. 23 मार्च 2015. मूल से 24 मार्च 2015 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 23 मार्च 2015.
  13. "Dadasaheb Phalke award for Manoj Kumar". The Indian Express. New Delhi. 5 मार्च 2016. मूल से 5 मार्च 2016 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 5 मार्च 2016.
  14. "64th National Film Awards" (PDF). Directorate of Film Festivals. पृ॰ 183. मूल से 6 जून 2017 को पुरालेखित (PDF). अभिगमन तिथि 15 मई 2017.
  15. टाइम्स ऑफ़ इंडिया (13 April 2018). 65th National Film Awards: Late veteran actor Vinod Khanna honoured with Dadasaheb Phalke Award posthumously. प्रेस रिलीज़. https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/65th-national-film-awards-late-veteran-actor-vinod-khanna-honoured-with-dadasaheb-phalke-award-posthumously/articleshow/63744890.cms. अभिगमन तिथि: 13 April 2018. 
  16. "Amitabh Bachchan To Receive This Year's Dadasaheb Phalke Award, Congratulations From Rajinikanth, Anil Kapoor And Others". NDTV.com. मूल से 29 दिसंबर 2019 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 2020-01-09.

बाहरी कड़ियाँ[संपादित करें]