मेहेर बाबा

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से
(मेहर बाबा से अनुप्रेषित)
मेहेर बाबा
1945 में मेहर बाबा
व्यक्तिगत जानकारी
अन्य नामद अवकेनेर
जन्ममेरवन शेरियर ईरानी
25 फ़रवरी 1894
पुणे , बंबई प्रेसीडेंसी, ब्रिटिश भारत
मृत्यु31 जनवरी 1969(1969-01-31) (उम्र 74)
मेहराबाद , अहमदनगर , महाराष्ट्र , भारत
वृत्तिक जानकारी
मुख्य विचारReligion, metaphysics, aesthetics, ethics
हस्ताक्षर
वेबसाइटwww.ambppct.org
मेहेर बाबा

मेहर बाबा (जन्म मेरवान शेरियार ईरानी; 25 फरवरी 1894 - 31 जनवरी 1969) एक भारतीय आध्यात्मिक गुरु थे जिन्होंने कहा कि वे युग के अवतार, या मानव रूप में भगवान थे।।[1][2][3]20वीं सदी की एक प्रमुख आध्यात्मिक हस्ती,[4][5] उनके लाखों लोग थे, ज्यादातर भारत में, लेकिन संयुक्त राज्य अमेरिका, यूरोप और ऑस्ट्रेलिया में एक महत्वपूर्ण संख्या के साथ।[2][6][7]

मेहर बाबा के चेतना के मानचित्र को "सूफी, वैदिक और यौगिक शब्दावली का एक अनूठा मिश्रण" के रूप में वर्णित किया गया है।[8] उन्होंने सिखाया कि सभी प्राणियों का लक्ष्य अपनी खुद की दिव्यता की चेतना प्राप्त करना और भगवान की पूर्ण एकता का एहसास करना है।[2][9]

19 साल की उम्र में, मेहर बाबा ने आध्यात्मिक परिवर्तन की सात साल की अवधि शुरू की, जिसके दौरान उनका सामना हज़रत बाबजान, उपासनी महाराज, शिरडी के साईं बाबा, ताजुद्दीन बाबा और नारायण महाराज से हुआ। 1925 में, उन्होंने 44 साल की मौन अवधि शुरू की, जिसके दौरान उन्होंने पहली बार एक वर्णमाला बोर्ड का उपयोग करके और 1954 तक पूरी तरह से एक दुभाषिया का उपयोग करके हाथ के इशारों के माध्यम से संचार किया।[9] 1969 में उनकी मृत्यु हो गई और उन्हें मेहराबाद में दफनाया गया। उनका मकबरा उनके अनुयायियों के लिए एक तीर्थस्थल बन गया है, जिन्हें अक्सर "बाबा प्रेमियों" के रूप में जाना जाता है।[6]

शिक्षाओं का अवलोकन[संपादित करें]

मेहर बाबा की शिक्षाओं का संबंध जीवन की प्रकृति और उद्देश्य से है। उन्होंने अभूतपूर्व दुनिया को भ्रामक बताया, और यह विचार प्रस्तुत किया कि ब्रह्मांड कल्पना है। उन्होंने सिखाया कि केवल ईश्वर का अस्तित्व है, और प्रत्येक आत्मा ईश्वर है जो अपनी दिव्यता का एहसास करने के लिए कल्पना से गुजरती है।[10] उन्होंने ईश्वर-साक्षात्कार प्राप्त करने और इस तरह जन्म और मृत्यु के चक्र से बचने के इच्छुक अनुयायियों को सलाह दी।[11] उनकी अन्य शिक्षाओं में परफेक्ट मास्टर्स, अवतार, और आध्यात्मिक पथ के विभिन्न चरणों पर चर्चा शामिल थी जिसे उन्होंने इनवॉल्वमेंट कहा था। उनके द्वारा सबसे महत्वपूर्ण माने जाने वाले कार्यों में उनकी पुस्तकें गॉड स्पीक्स एंड डिस्कोर्स थीं।

दशकों तक, उन्होंने बोलने से मना कर दिया और बाद में लिखित भाषा के माध्यम से संवाद करने से भी परहेज किया। संयम की यह प्रथा उनके कुछ अनुयायियों के बीच चर्चा का विषय बनी हुई है।[12][13]

  • बाबा न केवल दार्शनिक थे बल्कि इस काल खंड के अंतिम पूर्णावतार हैं। आपकी समाधी मेहेराबाद, अहमदनगर (महाराष्ट्र) में है। शीर्डी के साईं बाबा, बाबाजान पूना, साकोरी के उपासनी महाराज, केडगाँव के नारायण महाराज़ एवं नागपुर के ताजुद्दीन बाबा, अबवतार मेहेर बाबा के गुरु थे।

संदर्भ[संपादित करें]

  1. Kalchuri (1986) p. 2324
  2. Anthony, Dick; Robbins, Thomas (1975). "The Meher Baba Movement: Its Affect on Post-Adolescent Social Alienation". Religious Movements in Contemporary America. United States of America: Princeton University Press. पपृ॰ 479–514. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 978-1-4008-6884-1. डीओआइ:10.1515/9781400868841.
  3. Sedgwick, Mark (November 2016). "Introduction". Western Sufism: From the Abbasids to the New Age. Online: Oxford Scholarship Online. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 9780199977642. The most important less Islamic tendencies were represented by Meher Baba, an Indian understood to be an avatar, and by Pak Subuh, an Indonesian guru.
  4. Samuel, Geoffrey; Johnston, Jay, संपा॰ (2013). "The Subtle Body in Sufism". Religion and the Subtle Body in Asia and the West: Between Mind and Body. New York: Routledge. पृ॰ 179. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 978-0-415-60811-4. It would be useful, however, to highlight the views of just four major figures of the twentieth and early twenty-first centuries – Inayat Khan, Meher Baba, Javad Nurbakhsh, and Robert Frager.
  5. Billington, Ray (1997). Understanding Eastern Philosophy. United States of America, Canada: Routledge. पपृ॰ 20. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 0-415-12964-8. This period ended with the emergence of a number of dynamic spiritual leaders in the nineteenth and twentieth centuries: Ramakrishna, Vivekananda, Sri Aurobindo, Gandhi, Meher Baba; this was a period of increasing apperception of Hinduism in the West.
  6. Bowker, John (2003). The Concise Oxford Dictionary of World Religions. Online: Oxford University Press. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 9780191727221. The Baba's tomb at Meherabad is now a centre of pilgrimage. While it has attracted several thousand people in the West since the 1950s, the overwhelming majority of 'Baba lovers' are still to be found in India.
  7. (वीर गडरिया) पाल बघेल धनगर
  8. (वीर गडरिया) पाल बघेल धनगर
  9. Encyclopedia of World Religions. Encyclopedia Britannica, Incorporated. 2006. पपृ॰ 706. आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰ 978-1-59339-491-2.
  10. God Speaks, 2nd edition, 1973. p. 170
  11. Discourses, 7th edition, 1987. p. 315
  12. Purdom (1964) p. 407  "Why he ceased to speak and write Baba has explained only vaguely, though much natural curiosity is aroused; the first question asked when people come to know about him or to see him is why he does it. That both silence and nonwriting are of great significance is certain; not surprisingly Baba does not explain. Silence is the answer to silence."
  13. Meher Baba's Silent Semiotic Output, José Sanjinés, Signs and Society, Vol. 2, No. S1, Supplement 2014, The University of Chicago Press, p. S121


बाहरी कड़ियाँ[संपादित करें]

मेहेर बाबा के बारे में, विकिपीडिया के बन्धुप्रकल्पों पर और जाने:
शब्दकोषीय परिभाषाएं
पाठ्य पुस्तकें
उद्धरण
मुक्त स्रोत
चित्र एवं मीडिया
समाचार कथाएं
ज्ञान साधन